Eikenprocessierups: Klachten voorkomen en behandelen

De eikenprocessierups in een insect dat onder meer bekend staat vanwege de vele klachten die het kan veroorzaken. Het zijn de kleine haartjes die deze insecten hebben die onder andere voor geïrriteerde ogen en luchtwegen kunnen zorgen. Welke klachten kan de processierups nog meer veroorzaken? Is de eikenprocessierups een gevaar voor de gezondheid en hebben dieren ook te kampen met klachten als gevolg van de aanwezigheid van deze rups? Er is een aantal dingen dat je kunt doen om de kans op klachten te verkleinen en om de klachten te verlichten wanneer je eenmaal getroffen bent.

• Wanneer komt de eikenprocessierups voor?
• De brandharen van de processierups
• Welke klachten kan de eikenprocessierups veroorzaken?
• Hoe kun je klachten voorkomen?
• Welke behandelingen zijn er mogelijk bij klachten die veroorzaakt zijn door de processierups?
• Wat kun je beter niet doen?

Wanneer komt de eikenprocessierups voor?

De thaumetopoea processionea is een onopvallend gekleurde nachtvlinder, die in Nederland voorkomt in de periode van juli tot september. In deze periode leggen de vrouwtjesvlinders van deze soort hun eitjes in de hoge toppen van eiken. Deze eitjes zullen gedurende de winterperiode in de toppen van de bomen blijven. Ongeveer rond april en mei komen deze eitjes uit en de eikenprocessierups is geboren. Direct na het uitkomen van de eitjes zijn de rupsjes oranje van kleur. Naarmate de tijd verder verstrijkt, zal de kleur van de rupsen veranderen in een grauwgrijze kleur. Na de derde keer vervellen, zijn de rupsen voorzien van hun natuurlijke verdedigingsmechanisme, namelijk brandharen. Deze brandharen zijn de oorzaak van de vele klachten die mensen kunnen krijgen door toedoen van de processierups. De rups zal in totaal zes tot zeven keren moeten vervellen, voordat hij in een vlinder is veranderd. Dit stadium van de ontwikkeling van deze nachtvlinder zal tussen juli en september plaatsvinden, waarmee de levenscyclus rond is.

De brandharen van de processierups

Een eikenprocessierups heeft na zijn derde vervelling honderdduizenden minuscule haartjes op het lijf. Deze brandhaartjes zijn pijlvormig en ze zijn voorzien van weerhaken, waardoor ze gemakkelijk de ogen, de luchtwegen en de huid kunnen binnendringen. Een rups kan deze brandhaartjes bij bedreiging afschieten om zichzelf te beschermen tegen eventuele vijanden. Eenmaal afgeschoten brandharen kunnen nog altijd voor problemen zorgen. De haartjes zijn klein en licht en kunnen gemakkelijk door de wind via de lucht worden verspreid. Ook wanneer de rupsen eenmaal tot vlinders zijn getransformeerd, kunnen er nog talloze haartjes in de nesten aanwezig zijn. Het in aanraking komen met een nest kan nog tot lange tijd na vertrek van de insecten, zelf jaren na dato, voor irritatie zorgen. Dieren kunnen evenals mensen worden getroffen door de brandhaartjes van de eikenprocessierups. De haartjes kunnen wellicht minder gemakkelijk door de vacht van bijvoorbeeld een hond dringen, maar de brandharen kunnen zeker voor klachten aan de ogen en luchtwegen zorgen.

Welke klachten kan de eikenprocessierups veroorzaken?

De processierups kan zowel de huid als de ogen en de luchtwegen aandoen. Daarom zijn er veel verschillende klachten mogelijk bij blootstelling aan de brandhaartjes. Denk hierbij onder andere aan:

• Benauwdheid en ademhalingsmoeilijkheden
• Jeukende of opgezwollen ogen
• Een geïrriteerde keel, mogelijk gepaard met moeite met slikken
• Hoesten, niezen of een loopneus
• Een jeukende huid, mogelijk gepaard met roodheid, bultjes of blaasjes

Sommige mensen zijn gevoeliger voor de brandharen van de processierups dan andere. Wanneer je heviger reageert op de lichaamsvreemde stoffen die de haartjes afgeven, waaronder thaumetopoiene, kun je klachten ervaren als koorts, overgeven, duizelingen en algehele malaise.

Hoe kun je klachten voorkomen?

Het is vrijwel onmogelijk om je 100% te weren tegen de door de lucht zwevende brandharen, maar er is een aantal zaken waar je rekening mee kunt houden in de periodes waarin de rups actief is. Zo kun je rechtstreeks contact vermijden. Raak geen bomen aan waarvan bekend is dat de eikenprocessierups daarin actief is. Vaak zijn dergelijke bomen gemarkeerd met een rood-wit lint. Waarschuw ook je kinderen hiervoor en laat ze niet in deze bomen klimmen. Ga ook niet in de buurt van de bomen (op de grond) zitten, aangezien de haartjes zich via de lucht maar liefst honderden meters kunnen verplaatsen. Je kunt jezelf en je kinderen bedekkende kleding aantrekken. Vermijd bij voorkeur blote armen, blote benen en een blote buik. Als je vlak bij een gebied woont waar deze rups actief is, voorkom dan zoveel mogelijk openstaande ramen en deuren. De haartjes kunnen mogelijk de woning binnenwaaien. Wil je door de hitte toch de ramen en deuren openzetten? Plaats dan een hor om een groot gedeelte van de haartjes buiten je woning te houden.

Welke behandelingen zijn er mogelijk bij klachten die veroorzaakt zijn door de processierups?

Als je ondanks de voorzorgsmaatregelen toch klachten hebt gekregen door de processierups, dan zullen de klachten in de meeste gevallen binnen enkele dagen tot enkele weken vanzelf weer verdwijnen. Om de klachten te verlichten, kun je de aangedane huid met een stukje plakband ontdoen van de brandhaartjes. Was de behandelde huid vervolgens goed met water. Bij geïrriteerde ogen kun je deze het best uitspoelen met water. Bij milde verschijnselen hoef je doorgaans verder geen medicatie te gebruiken of verdere actie te ondernemen. Als de klachten wat heviger zijn, dan kun je bij een lokale drogisterij informeren of er middelen zijn die de irritatie kunnen verlichten. Wellicht kan een verlichtende crème op basis van kamfer of menthol de jeuk verminderen en het branderige gevoel van de huid verzachten. Sommige homeopathische middelen, waaronder producten op basis van cardiospermum, kunnen verlichting geven bij jeukklachten. Bij ernstige klachten of klachten die langer aanhouden dan gebruikelijk is, is het raadzaam om contact op te nemen met een arts. Denk bij ernstige klachten onder andere aan ontstoken ogen, zware benauwdheid of opgezwollen delen van het gelaat of in de mond. Dit kan wijzen op een ernstige allergische reactie en behoeft medicatie en verdere behandeling.

Wat kun je beter niet doen?

Wanneer je last hebt van huidirritaties, probeer dan om niet te krabben. Door dit wel te doen, kun je de huid namelijk kapot krabben, waardoor de kans op een ontsteking vergroot. Ook is het wrijven in de ogen bij oogklachten een absolute afrader. Je wrijft de haartjes mogelijk verder het oog in en je verspreidt de irriterende stoffen over het oppervlakte van je oog. Ga ook niet zelf proberen om de processierups te bestrijden met insecticide. De gifstoffen zullen in de brandhaartjes terechtkomen. Wanneer deze brandharen vervolgens worden verspreid, dan kan het gif in de huid, ogen of luchtwegen van mensen of dieren terechtkomen, wat niet de bedoeling kan zijn. Heb je last van de processierups in je tuin of op eigen terrein? Laat het bestrijden dan over aan professionals. Zij beschikken over de juiste apparatuur en kennis om de rupsen verwijderen, zonder dat dit extra gevaar voor mens, dier en natuur met zich meebrengt.