Parasieten en ongedierte bij het konijn

Konijnen zijn geliefde huisdieren. Wanneer er echter onvoldoende aandacht is voor hun verzorging en huisvesting, zijn de dieren bijzonder kwetsbaar. Konijnen zijn erg gevoelig voor tocht en nattigheid, met vaak een dodelijke longontsteking tot gevolg, en kunnen een aantal gevaarlijke virale en bacteriële infecties oplopen (zoals myxomatose, VHS en snot). Daarnaast worden ze regelmatig geteisterd door parasieten en ongedierte. Mijten, coccidiën, vlooien en vliegenmaden kunnen het leven van je konijn behoorlijk onaangenaam maken. Om veel pijn, ongemak en erger te voorkomen, is het belangrijk dat je je konijn heel regelmatig goed nakijkt. Vooral de oren en het achterwerk mogen hierbij niet vergeten worden.

Oorschurft

Oorschurft is een vervelende, zeer besmettelijke aandoening. Oorschurft wordt veroorzaakt door een mijt, die zich in de bovenste lagen van de huid van het oor graaft. Hierdoor ontstaat een ontsteking, die voor jeuk en dikke korsten in het oor zorgt. Je konijn zal met zijn kop schudden, in een poging de jeuk en het vervelende gevoel in zijn oren te stoppen. Als je niet snel ontdekt dat er wat mis is met je konijn, kan de ontsteking dieper het oor in gaan en uiteindelijk zelfs doorbreken naar de hersenen. Het gevolg is dan een hersenvliesontsteking, waardoor het konijn stuipen krijgt en kan sterven.

Als je konijn oorschurft heeft, moet je dan ook niet te lang wachten om met hem naar de dierenarts te gaan. In de eerste plaats zullen de dikke korsten in het oor van je konijn verwijderd moeten worden. De dierenarts adviseert je hiervoor waarschijnlijk om de binnenkant van het oor (of de oren) van je konijn eerst enkele dagen in te smeren met een speciaal middel of slaolie. Zo week je de korsten los en kun je ze voorzichtig verwijderen. Hierna zal je konijn een mijtdodende vloeistof in zijn oor krijgen en mogelijk antibiotica om de ontsteking te bestrijden. Oorschurft is heel besmettelijk. Het is dan ook belangrijk om het hok van je konijn goed schoon te maken en te ontsmetten.

Coccidiose

Coccidiose is een ziekte die de darmen en mogelijk de lever van het konijn aantast. Coccidiose wordt veroorzaakt door coccidiën, ééncellige parasieten die met het blote oog niet te zien zijn. De ziekte komt veel voor bij jonge konijnen, maar ook volwassen konijnen kunnen er door getroffen worden. Coccidiose treedt vaak op als de weerstand van je konijn verminderd is, bijvoorbeeld in stresssituaties zoals een verhuizing, een lange autorit of een zeer vieze kooi. Coccidiose kan vrij mild verlopen en bijvoorbeeld alleen wat diarree veroorzaken. De ziekte kan echter heel ernstig zijn en zelfs de dood tot gevolg hebben. In dit laatste geval zie je in eerste instantie waterige, mogelijk bloederige, ontlasting. Je konijn zal hierdoor snel uitdrogen en vermageren. Hij wordt sloom en wil niet meer eten of drinken. Coccidiose beperkt zich meestal tot de darmen van het konijn, maar er is ook een vorm die de lever aantast. Naast diarree en een verminderde eetlust, kun je dan ook een opgezette buik en een gele verkleuring van de huid (door een ontsteking van de lever) zien. Bij een ernstige infectie kan het konijn overlijden.

Een konijn kan met coccidiose besmet worden door het eten van gras, hooi of stro, waarin zich coccidiën bevinden. Maar ook wanneer hij zijn vacht of pootjes wast en daarbij de ontlasting van een ander, besmet konijn binnenkrijgt, kan hij de ziekte oplopen. De coccidiën ontwikkelen zich vooral goed in een warme, vochtige omgeving.

De dierenarts zal in de eerste plaats de ontlasting van je konijn onder de microscoop op coccidiën onderzoeken. Neem dus altijd wat ontlasting mee naar de dierenarts als je konijn diarree heeft of veel afvalt. Bij een verdenking op levercoccidiose kunnen ook röntgenfoto's worden gemaakt, om te zien of de lever vergroot is en of er vocht in de buik zit. Bloedonderzoek kan bevestigen dat de lever beschadigd is. De dierenarts zal je konijn met een specifiek medicijn behandelen, dat je meestal door het drinkwater moet doen. Daarnaast krijgt je konijn eventueel antibiotica tegen bijkomende infecties. Als je konijn weigert te eten of te drinken, zul je hem met een spuitje eten en drinken moeten toedienen. De darmen moeten namelijk in beweging blijven en je konijn mag niet uitdrogen. Het is ook heel belangrijk om het konijnenhok dagelijks goed schoon te maken en droog te houden. Je wilt immers voorkomen dat je konijn, na afloop van de kuur, meteen weer besmet wordt. Wanneer je meerdere konijnen hebt, is het tot slot verstandig om het zieke konijn tijdelijk apart te huisvesten.

Myasis

Myasis, ook wel madenziekte genoemd, is een gruwelijke aandoening, die - als hij niet heel snel wordt behandeld – ervoor zorgt dat je konijn bijna letterlijk van binnenuit wordt 'opgevreten'. Myasis wordt veroorzaakt door vliegen (meestal de groene vleesvlieg) die eitjes leggen in de huid van het konijn. De vliegen doen dit in principe alleen op plaatsen waar de huid open is, als het konijn dus een wondje heeft. De aandoening komt het meest voor rondom de anus. De vliegen worden aangetrokken door de geur van ontstoken huid of aangekoekte ontlasting. De larven die uit de vliegeneitjes komen vreten zich vervolgens een weg verder naar binnen en tasten daarbij het onderhuidse weefsel van het konijn ernstig aan.

De diagnose myasis is in principe makkelijk te stellen: het konijn heeft één of meerdere natte, ontstoken wonden en er zijn maden zichtbaar. Toch komt menig konijneneigenaar er vaak pas (te) laat achter dat zijn konijn aan de aandoening lijdt. Het vereist ook een grondige, regelmatige inspectie van vooral het achterwerk van het konijn, om de maden te ontdekken. Vooral wanneer je konijn dunnere ontlasting heeft of een vies en nat achterwerk, is het zaak om hem goed in de gaten te houden. De aanwezigheid van (veel) vliegen, kan een goede aanwijzing zijn. Zeker wanneer je de groene vleesvlieg ziet! Nadat de maden zijn uitgekomen, zal het konijn meer en meer symptomen van ziekte (sloom, niet eten) en pijn laten zien.

Bij de behandeling van myasis is er geen tijd te verliezen. De maden kunnen in zeer korte tijd zoveel schade aanrichten dat je konijn eraan overlijdt. Bij een vermoeden op myasis, dien je dus zo snel mogelijk naar de dierenarts te gaan. Hij zal, eventueel onder een roesje, alle maden één voor één met een pincet verwijderen. Hoe erger de infectie, hoe langer de behandeling zal duren. Vervolgens zal de dierenarts het achterwerk goed schoonmaken en je konijn antibiotica en pijnstillers geven.

Hoe sneller je met je konijn naar de dierenarts gaat, hoe groter de kans dat je konijn de aandoening overleeft. Voorkomen is beter dan genezen en dat geldt zeker in het geval van myasis. Houd het hok van je konijn dan ook goed schoon, weer vliegen (bijvoorbeeld door het hok af te dekken met vliegengaas) en controleer zeer regelmatig het achterwerk van je konijn.

Vacht- en huidmijten

Wanneer je konijn zich veel krabt en bijt en daardoor zelfs kale plekken en wondjes op zijn huid krijgt, kan hij last hebben van vacht- of huidmijten. Je konijn krabt zich omdat hij jeuk heeft. Bij huidmijten zie je vooral kale plekken rond de oren en op de rest van zijn kop, maar ook op andere plekken van zijn lichaam kunnen kale plekken ontstaan.

Bij vachtmijten zal het je opvallen dat de haren van je konijn erg los lijken te zitten en dat hij veel schilfers (lijkt op roos) in zijn vacht heeft. Die schilfers ontstaan omdat de huid, door het vele krabben, geïrriteerd raakt. Er bestaat echter ook een vorm van vachtmijt, waarbij het konijn geen schilfers en soms zelfs geen jeuk heeft, maar wel grote kale plekken (vooral in de nek, rug en onderbuik) krijgt.

De dierenarts zal, wanneer hij huidmijten vermoedt, een afkrabsel van de huid van je konijn nemen en dit onder de microscoop onderzoeken. De huidmijten graven gangen in de huid en leven dus vrij diep in de huid. De dierenarts zal de huid van je konijn dan ook tot bloedens toe moet openschaven om de mijten tevoorschijn te laten komen. Dit is een vervelend gezicht, maar je konijn voelt er meestal niet zo veel van. Het is te vergelijken met oppervlakkig schaafwondje. Huidmijten zijn niet zo makkelijk te zien onder de microscoop. De mijten die vachtmijt veroorzaken zijn gelukkig een stuk eenvoudiger te vinden. De dierenarts zal met een vlooienkam de vacht van je konijn uitkammen en de schilfers en eventueel haren onder de microscoop onderzoeken. De mijten en eitjes van de mijten zijn dan goed te zien.

Zowel huid- als vachtmijten worden behandeld met een speciaal middel dat in de nek van het konijn wordt gedruppeld. De behandeling moet één of twee keer worden herhaald, afhankelijk van het soort mijt dat je konijn heeft. Het is heel belangrijk dat je niet op eigen initiatief aan de slag gaat met middelen tegen mijten. De meeste van dit soort middelen voor katten en honden zijn schadelijk voor je konijn. Frontline, een bekend middel voor honden en katten, kan zelfs dodelijk zijn voor je konijn!

Vlooien

Net als de hond en de kat, kan ook het konijn vlooien krijgen. Een konijn krijgt de vlooien meestal van de andere dieren uit het gezin, bijvoorbeeld de hond of kat, maar ook wilde dieren zoals egels kunnen de oorzaak van de vlooienbesmetting zijn. De kleine bloedzuigende parasieten kunnen veel ellende veroorzaken bij je konijn. In ons land komen de honden- en de kattenvlo voor en beiden kunnen ook bij je konijn voorkomen. Een vrouwtjesvlo legt haar eitjes in de vacht van het konijn, waar ze echter vrijwel direct weer uitvallen. Na twee tot vier dagen komen de larven uit de vlooieneitjes, die zich meteen verstoppen op donkere plekjes in het konijnenhok. Na twee tot drie weken verpoppen de larven zich, waarna ze een week of zes later weer te voorschijn komen als volwassen vlo. De poppen kunnen echter wel meer dan een jaar in leven blijven! Het grootste probleem bij een vlooienbesmetting is dan ook niet de vacht van je konijn, maar zijn omgeving. Onder het stro en in de kieren van het hok kunnen zich duizenden eitjes en larven bevinden.

Je zult in de meeste gevallen niet veel aan je konijn merken als hij besmet is met vlooien (tenzij de besmetting zo erg is dat je de vlooien zo over zijn vacht ziet lopen). Soms heeft je konijn jeuk en ontstaan er huidirritaties door de vlooienbeten. Het is echter belangrijk dat je regelmatig de vacht van je konijn op vlooien controleert. Je kunt hiervoor ook een ijzeren vlooienkam gebruiken, waarmee je eventuele volwassen vlooien uit de vacht van je konijn kamt. Zie je volwassen vlooien, dan kun je er dus zeker van zijn dat het konijnenhok vol zit met vele vlooieneitjes en –larven. Je doet er dan verstandig aan om bij de dierenarts een goed en veilig antivlooienmiddel voor konijnen te halen. Gebruik nooit zomaar middelen die bedoeld zijn voor honden en katten. Deze kunnen zelfs dodelijk zijn voor je konijn! Behandel naast je konijn, ook zijn hok en eventueel zelfs je huis. Gebruik hiervoor middelen die niet alleen de volwassen vlooien, maar (minimaal) ook de larven doden. Het bestrijden van vlooien bij je konijn is van groot belang. Je kunt je konijn ook preventief, met enige regelmaat, een goed en veilig antivlooienmiddel toedienen. Vlooien bezorgen je huisdier immers veel ellende en een (erg) jong konijn kan zelfs overlijden aan bloedarmoede wanneer hij erg veel vlooien heeft. Daarnaast kunnen vlooien ernstige ziektes, waaronder myxomatose!, overdragen.

Parasieten en ongedierte kunnen veel ongemak en pijn veroorzaken en - in ernstige gevallen - zelfs het overlijden van je konijn tot gevolg hebben. Controleer daarom regelmatig de vacht, de oren en het achterwerk van je konijn. Behandel hem preventief met een goed en veilig antivlooienmiddel (via de dierenarts!) en houd in de gaten of zijn keutels mooi rond en hard zijn.

Lees verder

• De huisvesting van je konijn
• Gevaarlijke infectieziekten bij het konijn