Ringen en zenderproeven met dieren

Vogels met ringen om de poten en zeehonden met zenders om de nek zien er niet fraai uit. Het mooiste is toch een niet door onderzoeksdrift van de mens aangekleed, maar natuurlijk dier. Vanwege de wens om meer van het gedrag van het dier te weten te komen, worden dieren toch regelmatig behangen met een zender.

Informatie over trekroutes

De technologie bestaat en de wens om te weten is aanwezig. Dat maakt dat we vogels behangen met zenders, zodat we weten hoe de trekroutes zijn en waar de trekvogel tussenstops maakt. De liefde voor de vogels en de wens om meer over ze te weten te komen maakt ook dat vogels ringen om de poot krijgen. Soms meer dan één. Sommige vogels lopen met wel zes verschillende ringetjes rond. Het is ballast voor het dier, maar levert informatie voor de vogeltellers op.

VVerschillende kleuren ringen

Het is geen gezicht en alles behalve natuurlijk, maar om onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden moeten vogels individueel herkenbaar zijn. Daarom krijgen ze verschillende kleuren ringen om de poot.

Drieteenstrandlopers en de garnalen

De drieteenstrandloper, hij komt in Nederland aan de kust voor, is een vogel die onderwerp van onderzoek is. Het is een kleine strandloper, die geen achterteen aan zijn pootje heeft. Daar dankt hij zijn naam aan. De vogel vangt zijn voedsel op het strand. Hij eet insecten en kleine kreeftachtigen, zoals garnalen. Hij rent achter de golfjes aan en pikt dan snel de op het strand achtergebleven garnaaltjes uit het zand. Hij loopt driftig achter het zich terugtrekkende water aan en loopt voor de opkomende golfjes uit. Daardoor zie je hem driftig heen en weer lopen. De vogel broedt op de Arctische toendra's en overwintert wat zuidelijker, langs de kust van ondermeer Nederland. Hij is voor Nederland een wintergast en doortrekker.

Groenlander in Afrika

Koos Dijksterhuis schreef over het onderzoek naar drieteenstrandlopers in het e-book Een Groenlander in Afrika. Daarin beschrijft hij ondermeer het ringen van de vogels. Dijksterhuis volgde de bioloog Jeroen Reneerkens die het onderzoek deed. Hij ringde vogels op Vlieland. Daar kregen alle gevangen drieteenstrandlopers een geel vlaggetje op de poot. In combinatie van andere kleuren ringen waren 1536 individuele vogels herkenbaar voor de bioloog. Het onderzoek leverde de onderzoeker een massa aan gegevens op over de trek en het leerde de bioloog dat de vogels niet gehinderd worden door de ringetjes. De overlevingskansen van vogels met ringen waren gelijk aan die van vogels zonder ringen.

Dierproeven

Biologen bezweren dat ook dieren die zenders op krijgen, daar geen hinder van ondervinden. Voor ze een zender op de rug krijgen, is er een lang proces van onderzoek aan vooraf gegaan. Een zender aanbrengen op een dier wordt gezien als een dierproef. Je mag het niet zomaar doen. Het onderzoek met de zender moet getoetst worden aan de Flora- en Faunawet, de Wet op de Dierproeven en er moet zich een ethische commissie over buigen. Voor de proef gelden voorwaarden:

• een zender mag niet zwaarder zijn dan 3% van het lichaamsgewicht van het dier;
• in uitzonderingsgevallen mag de zender 5 % zijn van het lichaamsgewicht;
• er wordt vooronderzoek gepleegd;
• de noodzaak van het onderzoek moet worden aangetoond.

Gans met heuptasje

Er zijn voorbeelden te over van dieren met een zender, bijvoorbeeld:

• gans met zender om de hals om aanvaringsrisico op Schiphol te onderzoeken;
• grutto met geïmplanteerde zendertje, voor onderzoek naar broedgedrag;
• grutto met zender in ‘heuptasje’, voor onderzoek naar vogeltrek;
• grootoorvleermuis met zendertje, voor onderzoek naar veranderde leefomstandigheden door aanleg van de Centrale As in Friesland;
• zeehond met zender en antenne, voor onderzoek naar gedrag en de populatie.

Stres bij zeehonden

Tegenstanders van de zenders op de dierenlijven spreken van stress bij de dieren als de zenders geïmplanteerd worden. De dieren moeten worden gevangen en de bevestiging van het zendermateriaal kost tijd. Dat levert veel stress op en de zenders op de lijven kunnen ook tijdens het dragen problemen opleveren. De zeehond zou bijvoorbeeld hinder ondervinden bij het duiken en jagen en daardoor vermageren. Het onderzoek met de zeehonden werd in 2007 gedaan door Imares en de Zeehondencrèche Lenie 't Hart in Pieterburen protesteerde destijds tegen de dieronvriendelijke onderzoeksmethode. In 2012 kreeg een motie tegen zenderonderzoek met zeehonden ruime steun in de Tweede Kamer. Een meerderheid stemde voor een mortuarium voor zenderonderzoek bij zeehonden.

Lees verder

• Gewone en grijze zeehonden in de Waddenzee
• Grijze zeehond of kegelrob in de Waddenzee