Wijken voor druk, lichaamstaal bij paarden

Van nature zijn paarden gewend om te wijken voor druk. Dit is een specifiek onderdeel van de lichaamstaal van paarden en is belangrijk als je wil communiceren met je paard, bij zowel het rijden als bij grondwerk. Je kan je paard iets leren of iets laten doen door middel van wijken voor druk, ofwel negatieve bekrachtiging. Wijken voor druk is een specifiek onderdeel van lichaamstaal en één van de belangrijkste principes die een paard hoort te kennen. Het speelt een grote rol bij de communicatie van paarden onderling, maar ook tussen mens en paard. Bijna alle hulpen die je gebruikt tijdens het rijden en in de omgang met je paard zijn gebaseerd op wijken voor druk. In de kudde mag wijken voor druk dan wel vanzelf gaan, maar bij bijvoorbeeld het inrijden van een paard gaat niet alles vanzelf. Daarom is het belangrijk te weten wat wijken voor druk precies inhoudt.

In de kudde

Ook bij deze kwestie zal je je eerst moeten verdiepen in de gang van zaken in de kudde (lees ook: Join-up, inspelen op kuddegedrag). Paarden in een kudde wijken regelmatig voor elkaar, maar je moet goed kijken wil je zien op welke manier dat gebeurt. Als de leidende merrie – de alfamerrie – langsloopt, wijken alle paarden voor haar, al staan ze op een afstand. Hier komt geen agressie aan te pas, de merrie is zelfs helemaal niet met de andere paarden bezig. Ze wil gewoon ergens anders heen, en toevallig staan er paarden in de weg. Ze is de leider, dus ze weet gewoon dat de anderen zullen wijken, dus wijken ze. Hier hoeft dus niet eens een aanraking bij te pas te komen. Veel mensen denken dat paarden van nature tegen druk in gaan. Denk maar eens aan een veulentje wat voor het eerst mee moet lopen aan een halster en terug trekt. In feite gaan paarden alleen tegen druk in als dit hun plotseling overkomt, als ze niet de tijd krijgen om zich voor te bereiken op de beweging. Het principe van wijken voor druk hoeven paarden dus niet meer van ons te leren, wij moeten zelf alleen vaak leren hoe we er mee om moeten gaan.

Leren door wijken voor druk

De officiële benaming voor wijken voor druk is negatieve bekrachtiging. Negatief wordt niet bedoelt in de zin van negatieve gevoelens, maar als in wegnemen. We kunnen wijken voor druk dus ook wegnemend belonen noemen: als het paard voor een bepaalde druk wijkt, wordt het beloond doordat de druk wordt weggenomen. Dit is dus een mooie methode om een paard iets nieuws – zoals een hulp – aan te leren. Het paard reageert instinctief op de druk en zal het wegnemen van de druk als een beloning zien. Wel is het van ongekend belang de druk meteen weg te halen als het paard doet wat je vraagt. Voorbeeld: je legt je kuiten aan om voorwaarts te gaan, het paard reageert, je stopt meteen met been geven. Blijf je been geven, zal er geen beloning zijn en zal het paard op den duur niet meer reageren zoals je wil. In dat geval vorm je een afgestompt paard (denk aan het klassieke voorbeeld: manegepony’s die niet vooruit te branden zijn…).

Wijken voor druk in de omgang

De makkelijkste manier om het wijken voor druk te oefenen is door te oefenen met wandelen aan een touw. Wandelen met je paard lijkt iets waar je niet over na hoeft te denken, maar het is een goede manier om te kijken hoe je paard reageert op druk. Moet je je paard meesleuren of loopt hij al mee als je zelf gaat lopen? Als je je paard achterwaarts stuurt, hoef je dan alleen zelf op hem af te stappen of moet je hem echt naar achteren duwen? Als je een stug paard hebt dat pas reageert op het moment dat je echt aan het duwen bent, ga er dan mee aan het werk. Heb geduld, want een paard wat afgestompt is geraakt is moeilijk weer gevoelig te krijgen. Zorg in ieder geval dat je de hoeveelheid druk gaat afbouwen, en zoals hierboven al staat, zo weinig mogelijk druk geeft, maar net genoeg. Beloon ook de kleinste poging. Als ze je paard nog maar één stapje in de goede richting, wees daar blij mee. Het is een project, en elke stap is een beloning waard.

Wat ook erg belangrijk is, is dat jij als baas je mannetje staat. Je moet dan wel zo weinig mogelijk druk gebruiken, maar je zal alsnog je paard moeten overtuigen van dat wat hij gaat doen goed voor hem is. Hij zal je dus moeten vertouwen, je moeten zien als de leider (de alfamerrie). Twijfel je of ben je onzeker van wat je doet, dan straal je dit uit en zal je paard alleen reageren als je veel druk geeft (om daar maar vanaf te zijn) en niet omdat hij jou als leider respecteert en met je mee wíl gaan. Hij zal dan de volgende keer ook niet op minder druk reageren, je leert hem (en jezelf!) hiermee niks. Leidoefeningen en les van een professional kunnen jou en je paard hiermee helpen.

Sommige mensen hebben een zekere uitstraling van nature en zullen minder moeite hebben hun paard te laten wijken voor hun druk. Welke uitstraling heb jij zelf? Ga eens lopen door een drukke winkelstraat om dit te ontdekken. Probeer een rechte lijn te lopen en geen mensen te omzeilen. Gaan mensen voor jou aan de kant of ga jij van nature voor de mensen aan de kant..?

Wat als mijn paard tegenwerkt?

Gaat je paard wel tegen de druk in, dan gaat er iets niet goed in de communicatie. Misschien ga jij te snel, en schiet je paard in de verdediging. Neem steeds een stapje terug totdat je weer op het punt bent waarbij het goed gaat. Bouw de volgende keer langzamer op. Elk paard reageert in een ander tempo, je paard zit in een leerstadium, dus blijf geduldig. Misschien gebruik je wel de juiste hoeveelheid druk, maar straal je een tegengestelde boodschap uit met je lichaam. Wil je je paard voorwaarts laten lopen aan een leidtouw, dan moet je ook voorwaartse lichaamstaal uitstralen. Zorg dus dat je je bekken, energie en zwaartepunt (ter hoogte van je navel) op de achterhand richt. Zou je je energie op de voorhand richten hou je je paard tegen met je lichaamstaal (lees ook: Communiceren met paarden via lichaamstaal). Andersom geldt het ook; wil je je paard achterwaarts sturen, richt je energie op zijn borst, vraag licht druk en laat los zodra hij naar achter stapt.

Heel soms zijn een situaties waarbij het wel even nodig is veel druk te geven. Het kan namelijk zo zijn dat je paard nooit geleerd heeft op een zachte druk te reageren, alleen op ‘harde dingen’. Even harde druk geven is dan alsof je hard roept: Let op! Wees er wel zeker van dat je het paard eerst de kans hebt gegeven wel op een zachte aanwijzing te reageren en dat je daarna ook weer de ruimte geeft, blijf nooit lang druk aanhouden! Ook kan je in een situatie terecht komen waarbij je er alles aan moet doen je paard weg te sturen, om bijvoorbeeld te ontkomen aan fysiek gevaar. Veiligheid komt natuurlijk eerst. Je bent in beide gevallen het paard niet aan het trainen, je wilt op dat moment alleen tot hem doordringen. Als je je paard echt iets wil leren neem je daar de tijd voor en reageer je niet intuïtief.