Hoe bescherm je kippen tegen roofdieren en roofvogels

Kippen hebben veel natuurlijke vijanden. Niet alleen roofdieren zoals vossen en katten kunnen op kippen jagen, ook roofvogels zoals buizerds en haviken kunnen het op kippen gemunt hebben. Het is daarom altijd belangrijk om kippen goed te beschermen tegen roofdieren en roofvogels. Een goed nachthok, een goede ren, goede hygiëne en voldoende bomen en struiken zijn hierbij belangrijk. Daarnaast is het goed te weten welke roofdieren er in de buurt voorkomen, zodat eventueel aanvullende maatregelen genomen kunnen worden.

Roofdieren die het op kippen gemunt hebben

Kippen kunnen de prooi worden van vrijwel alle roofdieren en roofvogels. Er zijn roofdieren en -vogels die de kippen zelf zullen aanvallen, maar er zijn ook roofdieren en -vogels die alleen de eieren of de kuikens zullen pakken. De volgende roofdieren vormen in Nederland een gevaar voor kippen:

Vossen
Ratten
Katten
Steenmarters
Boommarters
Bunzings
Nertsen
Hermelijnen
Wezels

Naast bovenstaande roofdieren vormen ook onderstaande roofvogels een gevaar voor kippen:

Haviken
Buizerds
Kiekendieven
Sperwers
Eksters
Gaaien
Kraaien

Hoe herken je een roofdier?

Het is voor de meeste mensen moeilijk te bepalen welke roofdieren er in de buurt rond kunnen zwerven. Als de kippen ooit ten prooi zijn gevallen aan roofdieren, zullen deze in de meeste gevallen sporen achtergelaten hebben. Sporen kunnen gevonden worden door goed te letten op loopsporen, vraat en piksporen, prooiresten, uitwerpselen, braakballen en voedselvoorraden. De verschillende roofdieren zijn te herkennen aan verschillende sporen.

Vossen
Vossen komen niet alleen voor in vrije bossen of landschappen. Omdat ze zich goed aan de omgeving kunnen aanpassen, vind je vossen ook in de bebouwde kom. Meestal gaan vossen 's nachts opzoek naar hun prooi, maar in het voorjaar komt het ook voor dat ze in de vroege avond al op pad gaan. Sporen die vossen kunnen achterlaten zijn:

Een pootafdruk, lijkend op de afdruk van een hond, alleen dan slanker, eivormig met middelste tenen die voor de buitenste tenen liggen. De lengte van een voetafdruk van een vos is ongeveer 5,5 centimeter.
Uitwerpselen van een vos zijn 8 tot 10 centimeter lang en puntvormig. Ze zijn ongeveer 2 centimeter dik met een uiteenlopende kleur.
Er kan niks van de kip worden teruggevonden, omdat vossen hun prooi meenemen naar een rustig gelegen gebied. Bij meerdere kippen in een hok bijt een vos vaak alle kippen dood en neemt er een of twee mee.
Eieren kunnen leeggegeten zijn, de kapotte schalen, die de vos met zijn neus heeft platgeduwd, blijven achter.

Ratten
Ratten komen vooral voor in gebieden waar water aanwezig is. Ratten kunnen niet alleen kippen doden, ze brengen ook vaak ziektes mee. Ratten paren meerdere keren per jaar en kunnen zich daardoor snel vermeerderen. Ratten komen vaak voor in de buurt van kippenhokken, omdat het kippenvoer een lokkertje voor de ratten is. Het komt niet vaak voor dat ratten kippen aanvallen, maar kuikens zijn wel een makkelijke prooi voor ratten. Een rattenplaag is te herkennen aan:

Stinkende rattenkeutels die in hoeken gevonden kunnen worden. De keutels zijn bruin en zijn ongeveer 1 centimeter lang en een halve centimeter dik. Ze moeten niet verward worden met muizenkeutels die dunner zijn en ongeveer een halve centimeter lang en een donkerdere zwarte kleur hebben.
Ratten zijn echte knaagdieren en laten dan ook veel knaagsporen achter.
Er zijn rattenholletjes in de buurt, te herkennen aan de platgelopen paadjes die er naar toe leiden.

Katten

Katten zijn huisdieren en komen veel voor in de bewoonde wereld waar ook mensen wonen. Katten zijn echte jagers en jagen vooral op muizen en kleine vogels. De meeste kippen laten zich niet vangen door een kat, en een kat zal ook niet zo snel in een kippenren terecht komen om de kippen te doden. Wel kunnen katten kippen opjagen en soms kunnen kleine kippen de prooi worden van een kat. Als er een kat geweest is, is dit vaak aan een aantal sporen te herkennen:

De kip is niet meer te vinden, omdat katten hun prooi meestal meenemen.
Katten kunnen krabsporen achterlaten.
Katten maken vaak lawaai tijdens het jagen op de kippen zodat het goed te horen is wanneer er een kat achter de kippen aanzit.

Marter / Bron: Wildfaces, Pixabay

Bunzing / Bron: Joanne Goldby, Flickr (CC BY-SA-2.0)

Nerts / Bron: Skeeze, Pixabay

Marters
Steenmarters leven vaak in bewoonde gebieden waar voldoende schuilmogelijkheden in de buurt zijn. Een boommarter leeft juist in een bosrijk gebied. Marters hebben het meestal gemunt op de eieren en zullen maar in enkele gevallen ook de kippen aanvallen. Een marter is te herkennen aan de volgende sporen:

De keutels van een marter lijken op gevlochten haren en liggen in hopen bijeen omdat de marter altijd op dezelfde plek zijn behoefte doet.
Marters laten vaak krabsporen achter op bomen of houten palen.
Marters laten vaak grote stukken afgekauwde kip achter.
Veren van kippen worden vaak niet op de grond teruggevonden, maar op hoger gelegen gebieden.
Eieren maken ze met de hoektanden open en de eierschalen laten ze achter.

Bunzings
Een bunzing komt overal voor. Hij jaagt meestal in de nacht en heeft een onmiskenbaar stinkende geur. Bunzings eten zowel kippen als eieren. Een bezoek van een bunzing is te herkennen aan:

Ze laten gevlochten uitwerpselen achter.
Bunzings hebben voetafdrukken met vier puntige tenen.
Bunzings laten, net als marters, stukken kip achter, zoals de vleugels.
Veren van kippen worden teruggevonden.
Eieren maken ze met de hoektanden open en de eierschalen laten ze achter.

Nertsen
Nertsen kunnen overal voorkomen, maar leven het liefst nabij water. Ze jagen voornamelijk 's nachts, maar soms ook overdag. Nertsen richten veel schade aan aan de natuur. Sporen van nertsen zijn te herkennen aan:

Geleiachtige uitwerpselen met een visgeur.
Eieren maken ze met de hoektanden open en de eierschalen laten ze achter.
Vaak maken ze alle kippen dood en eten ze er maar een of twee op.

Hermelijn / Bron: Kitty Terwolbeck, Flickr (CC BY-2.0)

Hermelijnen
Een hermelijn is een fel roofdier die zowel 's nachts als overdag jaagt. Ze komen voor in open plekken in bossen, duinen en graslandschappen. Omdat ze niet veel voorkomen in de bewoonde wereld, zullen hermelijnen het niet vaak op kippen gemunt hebben.

Wezel / Bron: FotoEmotions, Pixabay

Wezels
Wezels bewonen vaak oude holen van muizen, ratten of konijnen, waardoor ze vrijwel overal voorkomen. Over het algemeen vallen wezels zelden kippen aan. Ze eten vooral muizen en soms andere kleine dieren.

Hoe herken je een roofvogel?

Net als roofdieren laten roofvogels ook sporen achter waaraan je ze kan herkennen. Zo plukken roofvogels vaak de veren uit de kippen waardoor er veren met een hele schacht terug te vinden. Dit in tegenstelling tot roofdieren, die de veren van de kip eraf bijten. Er kunnen ook sporen achtergelaten worden die typerend zijn voor een bepaald soort roofvogel, denk aan achtergebleven veren van de roofvogel zelf.

Havik / Bron: BarbeeAnne, Pixabay

Buizerd / Bron: Jeanvdmeulen, Pixabay

Kiekendief / Bron: Skeeze, Pixabay

Haviken
Haviken komen voor in bosrijke gebieden. Als kippen het slachtoffer zijn geworden van een havik is dat te herkennen aan verschillende soorten sporen:

Alle veren zijn terug te vinden, waarbij de verenschacht intact is.
Van de kip zelf is niks overgebleven, deze wordt meegenomen naar een rustigere plaats. Soms vind je een kip nog levend terug, terwijl de borstfilets zijn opgegeten. De kip zal uiteindelijk aan zijn verwondingen sterven. Dit laatste wijst meestal op de komst van een nog jonge, onervaren havik.
Haviken laten vaak urinestrepen achter.
Haviken laten soms veertjes van zichzelf achter.

Buizerds
Een buizerd eet vaak kleinere dieren, waardoor het onwaarschijnlijk is dat een buizerd kippen zal doden. Wel kunnen kuikens een prooi van buizerds worden. Daarnaast kunnen buizerds al eerder gedode kippen verder opeten.

Kiekendieven
Een kiekendief is alleen 's zomers actief in Nederland en overwintert in Afrika. In de zomer komt de kiekendief voor in moerasachtige gebieden. Een kiekendief dankt zijn naam aan het stelen van kuikens. Het is onbekend of een kiekendief ook kippen aanvalt, maar men gaat ervanuit dat dit niet vaak gebeurt.

Sperwer / Bron: Rubep, Pixabay

Ekster / Bron: Fdipaola, Pixabay

Vlaamse Gaai / Bron: YodaPenguin, Pixabay

Sperwers
Een sperwer leeft in de bossen, maar jaagt wel in bewoonde gebieden. Een sperwer neemt altijd zijn prooi mee. Omdat kippen te zwaar zijn om mee te nemen, zullen ze deze met rust laten. Kuikens kunnen wel een prooi van sperwers worden.

Eksters
Een ekster is een brutale vogel die veel in de buurt van mensen te vinden is. Eksters zullen kippen met rust laten, maar eieren zijn niet veilig in de buurt van eksters. Eierroof door een ekster is te herkennen aan een opengepikte eierschaal die leeg is gegeten.

Vlaamse Gaaien
Een Vlaamse gaai eet net als een ekster de eieren van de kippen op. Een eierroof van een Vlaamse gaai zal ook veel lijken op die van een ekster.

Kraaien
Kraaien staan erom bekend dat ze nesten leegroven. De eieren zijn in de buurt van een kraai dan ook niet veilig, maar ook kuikens kunnen gepakt worden door een kraai. Soms laten kraaien braakballen achter met steentjes, botjes, haren en insecten.

Kippen

Kippen zijn natuurlijk geen roofvogels, maar worden toch genoemd omdat ze kannibalistisch gedrag kunnen vertonen. Kippen zijn alleseters en eten ook kip en eieren. Het komt dan ook geregeld voor dat kippen hun eigen eieren kapot pikken en opeten. Ook kunnen kippen in bepaalde situaties elkaar doodpikken, waarna ze de dode kip met zijn allen zullen opeten. Als dit gebeurt, is het beter om de kip die niet geaccepteerd wordt apart te zetten.

Hoe bescherm je kippen tegen roofdieren?

Er zijn verschillende manieren om kippen te beschermen tegen roofdieren en roofvogels.

Kippenhok

Het belangrijkste om je kippen te beschermen is uiteraard zorgen voor een goede ren met een goed nachthok. De ren kan het beste van alle kanten afgesloten zijn met dik, fijn, gaas. Ook kleine roofdieren mogen niet door het gaas heen kunnen. Het gaas moet diep ingegraven worden, veel roofdieren kunnen namelijk onder het gaas door via de bodem van de ren bij de kippen terecht komen. Eventueel kan er een laag beton gestort worden op de bodem van de ren, waardoor ook vossen niet meer in de ren kunnen komen. Als dit nog niet voldoende is kan het helpen om schrikdraad rond de ren te spannen.

Loslopende kippen

Kippen die loslopen hebben de mogelijkheid om te vluchten. De meeste kippen kunnen vliegen en daardoor ontkomen aan de angst door een roofdier. Kippen die los lopen zullen er soms ook voor kiezen om in een boom te slapen, zodat ze 's nachts veilig zijn voor roofdieren. Kuikens, jonge kippen een kippen die voor het eerst los lopen zullen eerst nog moeten leren hoe ze met het gevaar om moeten gaan. Het is daarom aan te raden het eerste seizoen extra waakzaam te zijn en de onervaren kuikens en kippen 's nachts in een goed afgesloten nachthok te plaatsen. Meer ervaren loslopende kippen zullen bijna altijd ontkomen aan de vangst door een roofdier door te vluchten, of in sommige gevallen door dood te liggen, zodat ze niet opgemerkt worden door het roofdier. Als kippen los op een erf of in een tuin lopen is het wel aan te raden om voor voldoende beschutting te zorgen. Daarnaast moet er een veilige plaats voor de eieren gecreëerd worden, zodat de nesten niet leeggeroofd kunnen worden.

Roofdieren afschrikken

Roofdieren en roofvogels zijn meestal schuw en komen niet in de buurt als ze denken dat er gevaar is. Als het terrein goed verlicht is, kan dat er al voor zorgen dat sluwe roofdieren, zoals vossen, zich niet durven te vertonen. Ook kan het helpen om een hond op het erf te laten lopen. De meeste roofdieren die op kippen jagen zijn bang van honden, terwijl je een hond kan leren dat hij de kippen met rust moet laten.

Roofdieren wegjagen

In sommige gevallen kun je een nest met roofdieren in je tuin of huis hebben. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij ratten of marters. Door de verblijfplaats op te zoeken en deze te saboteren, is de kans groot dat de dieren zullen verhuizen. Zorg er ook voor dat de dieren zo min mogelijk schuilplaatsen hebben, door bijvoorbeeld het gras te maaien en zakken stro of legen dozen weg te halen. Daarnaast helpt het om ervoor te zorgen dat er geen voedsel te vinden is voor de roofdieren. Kippenvoer moet daarom in goed afgesloten bakken bewaard worden. Geef de kippen niet meer voer dan ze op kunnen. Zorg er ook voor dat alle andere etensresten goed opgeborgen worden en gebruik liever geen losse vuilniszakken, maar bewaar afval in goed afgesloten vuilnisbakken.