Informatie over PPID (ziekte van Cushing) bij paarden

Paarden of pony's die PPID hebben, je hoort er veel over. Deze ziekte wordt vastgesteld middels bloedonderzoek naar de ACTH-waarde (adrenocorticotroop hormoon). Zeker in de tijd dat de gratis test wordt verstrekt, laten nogal wat mensen hun paard testen en blijkt de ACTH-waarde hoger dan de maximumgrens van de referentiewaarde. Hoe het komt dat het lijkt dat er meer paarden cushing hebben dan vroeger? Waarschijnlijk speelt het een rol dat paarden nu veel ouder worden dan een tijd geleden. En hoe ouder een paard, hoe meer kans op cushing. Verder laten meer eigenaren hun paard testen omdat de test gratis wordt verstrekt door de fabrikant van het enige medicijn: Prascend. Dat gratis is trouwens ook niet helemaal waar, je betaalt nog steeds de voorrijkosten en het consult van de dierenarts, alleen de laboratoriumkosten van het bloedonderzoek zijn gratis.

• Wat is PPID?
• Hoe is PPID vast te stellen?
• Klachten bij PPID
• Gratis test
• Altijd gelijk beginnen met medicijnen of toch een alternatief?
• Medicijnen voor PPID
• Ondersteunende supplementen
• Welk voer?

Wat is PPID?

De ziekte van Cushing bij paarden wordt tegenwoordig veelal PPID genoemd. PPID staat voor Pituitary Pars Intermedia Dysfunction. Het is een aandoening waarbij de hormonen in het lichaam van een paard of pony ontregeld raken door een tumor in de hypofyse. Schrik niet te zeer van het woord tumor, in feite wordt er een vergroting van de hypofyse bedoeld. Het is een stofwisselingsziekte. De ziekte komt veelal voor bij wat oudere paarden, alhoewel er helaas ook al jonge paarden zijn die door deze ziekte worden getroffen. Hormonen zoals dopamine, prolactine en cortisol kunnen erdoor helemaal van slag raken.

Niet gelijk schrikken!

Nu niet gelijk in paniek raken als je hoort dat je paard een te hoge ACTH-waarde heeft hoor. Niet altijd is er sprake van een tumor van de hypofyse bij een verhoogde waarde. Bijvoorbeeld alleen al stress bij het bloedprikken kan de ACTH-waarde verhogen. En daarbij gaat het vaak om een goedaardige tumor. Alleen die zorgt er wel voor dat er een aantal hormonen uit balans raken ten opzichte van elkaar. Met suppletie van supplementen of medicijnen is het mogelijk dat je paard nog vele jaren verder kan genieten van zijn of haar leven.

Hoe is PPID vast te stellen?

PPID wordt meestal vastgesteld op basis van een bloedonderzoek naar de ACTH-waarde. Sommige dierenartsen doen geen bloedonderzoek omdat de klachten en het uiterlijk van een paard soms zeer duidelijk wijzen naar PPID. Dan is een bloedonderzoek eigenlijk niet nodig.

Welke ACTH-waarde

Het vervelende is een beetje dat er twee verschillende bloedwaardes zijn waarin de ACTH-waarde kan worden vastgesteld. Namelijk:

1. pnmol/l
2. pg/ml.

Beide waardes hebben een ander referentiekader helaas, wat het soms moeilijk maakt voor eigenaren om de waarde goed in te schatten.

• De normale ACTH-waarde van pg/ml is <29. In de 'seasonal rise' (zie hieronder) is dit <47
• De normale ACTH-waarde weergegeven in pmol/l is < 6,7 en in de seasonal rise < 10,5

De waardes zijn ook naar elkaar om te rekenen mocht je dat willen:

• pg/ml = pmol/L ÷ 0.220
• pmol/L = pg/mL x 0.220

De seasonal rise

Van ongeveer september tot in december is er een periode dat de ACTH-waarde bij alle paarden omhoog gaat, dus ook bij gezonde paarden. Dit heeft met de seizoenswisseling en de samenhang met hormonen te maken. In deze periode, die ook wel de seasonal rise (=SR) wordt genoemd, mag de ACTH-waarde in het bloed dus hoger zijn dan in de rest van het jaar. Maar ook al in de periode voor de SR gaan de ACTH waardes al langzaam ophoog, dit begint ongeveer in juni/juli al te stijgen.

Klachten bij PPID

De klachten die paarden van cushing kunnen krijgen zijn zeer uitgebreid. Op internet zijn hele lijsten daarvan te vinden. De klachten kunnen uiteenlopen van vachtproblemen tot epileptische aanvallen. Ook steeds terugkerende ontstekingen kunnen duiden op PPID. Denk dan aan bijvoorbeeld oogontstekingen of hoefbevangenheid. Veranderd gedrag zoals angstigheid of boosheid kunnen ook duiden op PPID. Veel drinken en plassen hangt vaak samen met insulineresistentie, een ziekte die samen kan gaan met PPID.

Gratis test

De fabrikant van het enige medicijn voor PPID, Prascend, stelt tijdens de seasonal rise-periode vaak een "gratis" test ter beschikking. Nu is deze test helemaal niet gratis, maar de fabrikant betaalt wel de laboratoriumkosten. De voorrijkosten voor de dierenarts en ook het bloed prikken zelf moet je gewoon betalen.

Bij de test precies in deze periode kan je ook je vraagtekens zetten. Dat de test precies in deze periode wordt aangeboden, is waarschijnlijk in het belang van de fabrikant zelf. Immers zullen meer paarden met een test in deze periode een verhoogde ACTH-waarde laten zien, iets wat de fabrikant goed uit zal komen.

Eigenaren van paarden met PPID maken vaak gebruik van deze "gratis" test om hun paard te laten controleren op de ACTH waarde. Dit lijkt gewoon ieder jaar weer te kunnen.

Altijd gelijk beginnen met medicijnen of toch een alternatief?

De meeste dierenartsen adviseren gelijk te beginnen met Prascend. Maar soms is het beter de situatie eerst nog eens aan te kijken en over een paar maanden nog eens te laten testen. En eventueel dan met Prascend te beginnen mocht de testwaarde dan nog afwijkend zijn. Zeker als er geen klachten of zeer milde klachten zijn is dit wel iets om over na te denken. Als er bijvoorbeeld alleen vachtproblemen zijn, zoals een lange vacht of de bekende krulletjesvacht is het te proberen eerst eens monnikspeper te voeren. De monnikspeper heeft vaak een positief effect op de vachtproblemen. Echter monnikspeper zal vaak niet de ACTH-waarde doen dalen!

Een andere mogelijkheid is, als de dierenarts het nog even wil aanzien, eens kruiden of beter nog kant en klaar supplementen te voeren die de stofwisselingsorganen ondersteunen. Met name de nieren en de lever kunnen vaak ondersteuning gebruiken. Holistische dierenarts Eric Laarakker heeft sinds 2018 een supplement tegen de ziekte van cushing bij paarden, hypo balance. Tevens heeft Phytonics (een merk door deze dierenarts ontwikkelt) glucobalance, een supplement wat helpt in verband met insulineresistentie, een aandoening die kan samen gaan met PPID.

Medicijnen voor PPID

Het enige medicijn wat dierenartsen tot hun beschikking hebben is Prascend. Tot een aantal jaren geleden (t.o.v. 2020) werd pergolide voorgeschreven, maar sinds Boehringer Ingelheim van precies dezelfde stof een medicijn speciaal voor paarden heeft gemaakt is dit het enige middel wat dierenartsen mogen voorschrijven. Dit medicijn kan de ziekte niet genezen, maar wel afremmen en soms zelfs tot stilstand brengen. Prascend zorgt ervoor dat de hormonen weer beter in balans komen zodat de klachten die daardoor (zijn) ontstaan afnemen of verdwijnen. Door Prascend te geven vul je het hormoon dopamine aan in het lichaam van je paard. Vroeger waren er andere mogelijkheden qua medicijnen, maar deze worden bijna niet meer verstrekt. Alleen als blijkt dat paarden de Prascend niet kunnen verdragen of er andere kwalen meespelen wordt nog wel eens sporadisch teruggegrepen naar deze medicijnen.

Dosering

De dierenarts kijkt vaak naar het gewicht van een paard of pony en besluit op basis daarvan hoeveel een paard moet krijgen van de Prascend. Voor een shetlander of kleine pony zal dit waarschijnlijk rond een halve tablet per dag zitten. Voor een paard wordt al snel één tablet per dag geadviseerd. De hoogte van de ACTH-waarde zegt niet zoveel voor de dosering van Prascend. Sommige paarden hebben een waarde van in de 100 of zelfs 200 en amper klachten, terwijl andere paarden zeer veel klachten hebben met maar een licht verhoogde ACTH-waarde in hun bloed.

Hoe beginnen?

Dit is gelijk een wat moeilijk punt. Omdat er een tegenstrijdig advies is van dierenartsen ten opzichte van eigenaren van paarden met cushing.

Dierenartsen adviseren vaak gelijk met de aanbevolen hoeveelheid te beginnen. Dus gelijk met een halve of zelfs hele pil. Helaas hebben veel eigenaren van paarden met cushing daardoor moeten ervaren dat hun paard ziek werd door de Prascend. Bekende bijwerkingen van te hoog beginnen met Prascend zijn niet meer willen eten en ook compleet van de wereld lijken te zijn.

De gebruikerservaringen van veel eigenaren leidt ertoe dat mensen met paarden met cushing veelal adviseren veel rustiger op te bouwen in tegenstelling tot wat dierenartsen adviseren. Door veel langzamer op te bouwen kan je in veel gevallen de bijwerkingen prima voorkomen! Bij een shet begin je dan met 1/8 tablet, bij een paard met 1/4 tablet (of, als je het helemaal safe wilt spelen ook met 1/8 tablet). Kijk vervolgens een dag of vijf aan hoe je paard reageert. Zie je negatieve veranderingen, dan niet verder opbouwen. Zie je weinig tot geen verschil dan kan je langzaamaan verhogen.

Hoe de Prascend geven?

Je kan het pilletje op veel verschillende manieren geven aan je paard. De meeste mensen geven het pilletje door wat voer of in een appel bijvoorbeeld. Let er dan wel goed op dat het pilletje ook echt wordt ingenomen! En omdat het medicijn nogal een sterke smaak heeft kan het soms best voor problemen zorgen om het te geven. Zo kunnen paarden, als ze doorhebben dat de pil in het krachtvoer zit, het voer gaan weigeren. En dat doen ze dan soms echt voor maanden lang! Daarom is het misschien handiger om de Prascend te geven in iets wat je buiten het krachtvoer om geeft. Een appel kan, maar omdat deze veel vocht bevat lost het tabletje een heel klein beetje op in de appel en dat zorgt weer voor een nog sterkere smaak. Handiger is het daarom om de pil te geven met iets wat niet zoveel water bevat. Denk dan aan een stukje boterham of krentenbrood.

Andere mensen lossen de pil, of een deel van de pil, op in een beetje water en spuiten dat direct in de mond van hun paard. Er zijn zelfs ook eigenaren die de pil rectaal geven aan hun paard.

Bijwerkingen van Prascend

Prascend heeft een hele rij van mogelijke bijwerkingen. Krijgt je paard last van zo'n bijwerking overleg dan met de dierenarts. Soms kan het zinnig zijn om de dosering dan te verlagen. Maar soms kan het juist nodig zijn om de dosering te verhogen omdat ook een tekort kan zorgen voor dezelfde klachten. Bekende bijwerkingen zijn:

• voer weigeren door smaakverandering
• totaal van de wereld te lijken zijn qua gedrag
• mentale klachten zoals angsten, boosheid, teruggetrokken gedrag
• darmproblemen, koliek

Prijs van Prascend (2020)

Het heeft echt zin om bij verschillende dierenartspraktijken naar de prijs voor de Prascend te vragen. De prijzen kunnen namelijk behoorlijk verschillen. Gemiddeld is de prijs twee euro voor een pil, maar dit kan ook goedkoper. Hoeveel de kosten zijn voor je paard of pony per maand hangt dan natuurlijk af van de prijs per pil en de hoeveelheid pillen die je per dag moet geven aan je paard.

Ondersteunende supplementen

Paarden met cushing hebben soms wat extra ondersteuning nodig. Zo is hun weerstand niet altijd even goed. Een prima supplement om dat te geven is Echinacea. Gewoon Echinacea force of een andere variant die ze voor mensen in de winkel verkopen is goed. En dan de dosering voor een volwassen mens aanhouden voor je paard. Vaak is dat rond de 10 tot 20 druppels per keer.

Een ander goed supplement kan magnesium zijn. Magnesium is in staat insulineresistentie (=IR) wat onder controle te houden. IR gaat helaas vaak samen met PPID. Het is de IR die vaak zorgt voor hoefbevangenheid bij paarden. Voor IR is ook het al eerder genoemde Glucobalance een mogelijkheid om te geven.

Monnikspeper wordt ook nogal eens gegeven aan paarden met PPID. Dit werkt vooral met betrekking tot vachtproblemen. Vaak haalt monnikspeper de ACTH niet omlaag.

Eric Laarakker, een holistisch dierenarts, heeft speciaal een supplement ontwikkeld voor paarden met PPID, hypo balance van Phytonics. Voor meer informatie omtrent dit product kan je het beste even contact opnemen met de kliniek van Eric, Den Hoek in de Bilt.

Welk voer?

Paarden met cushing die ook IR zijn moet je zeer sober voeren. Dus ruwvoer en krachtvoer (als ze dan nodig hebben) onder de 10% suikers en zetmeel. Bij paarden die geen IR hebben kan je iets gemakkelijker voeren, je kan ze dan meer suikers voeren.
Houd ook altijd in de gaten dat je paard genoeg vitaminen en mineralen binnenkrijgt. Zeker ook met een stofwisselingsziekte als PPID hebben ze deze voldoende nodig. Ook kan het nodig zijn meer eiwitten te voeren om de bespiering weer op orde te krijgen.