De ziekte van Cushing bij het paard
De ziekte van Cushing is een syndroom wat zich vooral voordoet bij paarden en pony's op leeftijd. Het is een aandoening aan de hersenen en bijnieren, wat een te hoge productie van het hormoon cortisol veroorzaakt, met alle nare gevolgen van dien. Het is een ongeneeslijke ziekte, maar met medicijnen en speciale verzorging wel controleerbaar.
Cushing
De ziekte van Cushing, strikt gezien
het syndroom van Cushing oftewel gewoon
Cushing geheten, is een syndroom wat zich voor kan doen bij mensen, honden en dus ook bij paarden. Cushing ontstaat vrijwel altijd na een goedaardig tumor in de hypofyse (deel van de hersenen dat de hormoonproductie aanstuurt), en in sommige gevallen na een goedaardig tumor in de bijnieren. De tumor zorgt dat de bijnieren te veel
cortisol aanmaakt. Cortisol wordt vaak het stresshormoon genoemd, omdat het hormoon vrijkomt bij elke vorm van
stress. Verder speelt cortisol nog een belangrijke rol bij de
vertering van voedsel, het
slaap-waakritme en het
afweersysteem.
Ziektebeeld en symptomen
Cushing komt vooral voor bij oudere paarden, de gemiddelde leeftijd van paarden met Cushing is 20 jaar. Gevallen onder de 7 jaar komen vrijwel nooit voor. Ook wordt gezien dat Cushing vaker voorkomt bij merries en bij kleinere pony’s. Het meest opvallende symptoom is
overmatige haargroei, en daarnaast
overmatige eetlust. Het haar groeit lang, gaat soms krullen en verandert van kleur (meestal goudkleurig). Wanneer deze vachtveranderingen zichtbaar worden, is de tumor vaak al enkele jaren aanwezig. Paarden met Cushing kunnen suikerziekte en hoefbevangenheid ontwikkelen. Daarna neemt de conditie van het paard af en kan het paard vermageren.
Veel geziene secundaire symptomen:
- Spiervermindering (vooral op de rug)
- Problemen met verharen
- Sloomheid
- Overmatig zweten
- Hangbuik
- Onvruchtbaarheid
- Tandproblemen
- Flauwvallen
- Blindheid
- Longontsteking
- Vetbolletjes boven de ogen
- Zoolzweren
- Gedragsveranderingen
- Verminderde pijngevoeligheid
Oorzaak
Cortisol wordt aangemaakt in de bijnierschors, een klein orgaantje bij de nier. De bijnieren worden weer aangestuurd door de hypofyse. De hypofyse maakt dus niet zelf het hormoon cortisol, maar remt de aanmaak af of stuurt deze aan. Als er door de hersenen wordt waargenomen dat er te weinig cortisol in het bloed zit, zal de hypofyse het hormoon ACTH afgeven, dat dan weer de bijnieren stimuleert. Zit er te veel cortisol in het bloed, dan remt de hypofyse de afgifte van ACTH weer af. Bij paarden met Cushing is dit hele systeem ontregeld door een tumor in de hypofyse of bijnier, waardoor de hypofyse niet meer de aanmaak van het hormoon regelt, maar de bijnier het overneemt. Hierdoor raken veel andere systemen in het lichaam ontregeld.
Diagnose
De diagnose is door een dierenarts vrijwel altijd te stellen aan de hand van de zichtbare veranderingen. Vooral het lange krullende haar is erg specifiek voor deze ziekte. Bij een
worminfectie komen ook langer haar en moeilijkheden met verharen voor, maar daarbij gaat het haar niet krullen.
Om de diagnose vervolgens te bevestigen kunnen een aantal tests worden gedaan:
- Dexamethasonsuppressietest
- ACTH-stimulatietest
- TSH-stimulatietest
- TRH-stimulatietest
Deze tests zijn altijd in combinatie met bloedmonsters. Uit de bloedmonsters is het bloedplasma uit vers bloed nodig, vandaar dat paarden die de tests moeten hebben vaak naar de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht gebracht worden.
Behandeling
Cushing is niet te genezen, omdat het verwijderen van een tumor uit de hypofyse technisch niet uitvoerbaar is. Wel kunnen er medicijnen toegediend worden die een gunstig effect op het paard hebben. Helaas zijn deze medicijnen niet goedkoop.
In een vroeg stadium van de ziekte zijn de effecten van de medicatie vaak goed, in een later stadium, als het paard in slechte conditie is, zal euthanasie overwogen moeten worden.
Verder vragen paarden met de ziekte van Cushing extra aandacht op sommige vlakken, om bepaalde secundaire symptomen voor te zijn. Zo moet het paard goede voeding krijgen, en nauwkeurig ontwormd worden om de conditie zo goed mogelijk te houden. Stress moet zoveel mogelijk worden vermeden, paarden met Cushing zijn extra stressgevoelig. Daarnaast is het slim om het paard te scheren en in de winter dekens op te doen, omdat hij zelf zijn vacht niet meer kan reguleren. Ook extra aandacht voor hoef- en gebitsverzorging is belangrijk.