Lammetjesdagen: vier de lente en bewonder de lammetjes

Wanneer het voorjaar er weer aankomt is dat voor veel mensen het ultieme teken van de lente de geboorte van lammetjes. Wie wordt er nou niet vrolijk van de dartele kleine diertjes die springend en rennend door de wei gaan, roepend naar elkaar en naar hun moeder? Veel schapenhouders, schaapskooien, kinder- en zorgboederijen bieden in het voorjaar aan mensen de mogelijkheid om lammetjes te komen kijken.

Wat zijn lammetjesdagen?

Veel boerderijen en schaapskooien bieden tijdens het lammerseizoen aan mensen de mogelijkheid om te komen kijken naar de nieuwgeboren schaapjes. Particuliere schapenhouders stellen op bepaalde dagen hun boerderij open voor publiek en verschillende schaapskooien nodigen de mensen uit om te komen knuffelen met de lammetjes die in de toekomst samen met hun moeders natuurgebieden begrazen. Soms zijn mensen ter plekke getuige van de geboorte van de lammeren of kinderen mogen de diertjes de fles geven.
Lammetjesdagen beginnen soms al eind januari, wanneer de schapen die moeten lammeren nog op stal gehouden worden. De meeste lammetjes worden echter geboren rond maart en april en veel lammetjesdagen vinden ook in deze maanden plaats. Op veel locaties is er een heel evenement om de lammetjesdagen heen gebouwd, bijvoorbeeld met attracties, ponyritjes, demonstraties van schapen scheren of van schapen hoeden met herdershonden en paaseieren zoeken.

Wat gebeurt er in de lammertijd op de boerderij?

De lammertijd wordt door de meeste schapenhouders goed voorbereid. Schapen houden is het intensiefst in deze tijd, ongeveer 50% van het werk dat bij het houden van deze dieren komt kijken, vindt plaats tijdens de lammertijd. Wanneer de dekkingen door de ram(men) goed gepland zijn, kan de periode waarin de lammetjes geboren worden zo kort mogelijk gehouden worden.

Voor en na de dekking dient de uier van de ooi (het vrouwtjesschaap) goed in de gaten gehouden te worden. Wanneer het om de een of andere reden niet mogelijk is voor de ooi om (voldoende) melk te geven, kan het lammetje door een andere, net bevallen ooi geadopteerd worden en hoeft het niet per se flesvoeding te krijgen. Meestal wordt er een aparte kraamstal ingericht, die voorzien is van een dikke laag schoon stro en een goede ventilatie. Om pasgeboren lammetjes warm te houden is er vaak een warmtelamp aanwezig en meestal staan er een aantal hulpmiddelen en ontsmettingsmiddelen klaar, bijvoorbeeld jodium om het naveltje te ontsmetten, handschoenen, glijmiddel, ontsmette touwtjes en een ademhalingstimulerend middel. Ademt het lammetje na de geboorte niet uit zichzelf, dan kan een bak koud water nodig zijn om het kopje even onder te dompelen. Dit helpt om de ademhaling op gang te brengen.

Hoe zie je of een schaap gaat bevallen?

Een drachtig schaap dat op het punt staat om te gaan bevallen, zal een bepaald gedrag vertonen. Wanneer de geboorte eraan staat te komen zal de ooi:

• zich afzonderen: afzondering van de kudde duidt op een bevalling of op ziekte van het schaap
• onrustig worden: het schaap zoekt een plaats om te bevallen, gaat vaak liggen en weer opstaan en jaagt soms andere schapen weg
• krabben met de voorpoten: het in de grond krabben of graven is een teken dat de bevalling eraan komt
• rondjes lopen: het patroon van rondlopen kan zelfs aan het stro te zien zijn
• likken: het schaap likt vaak met de tong langs de lippen
• omkijken naar de buik: het schaap voelt dat daar iets aan de hand is

De geboorte van een lammetje

De geboorteduur van een lammetje kan variëren van een half uur tot enkele uren. Eenlingen zijn vaak grote lammeren, die met wat meer moeilijkheden geboren worden vanwege hun afmeting. Tweelingen en drielingen komen vaak voor en vierlingen zijn ook mogelijk. In 90% van de gevallen worden lammetjes in kopligging geboren, dit is een normale bevalling. Er kunnen helaas ook wat complicaties optreden en de meeste problemen bij de bevalling ontstaan door de volgende oorzaken:

1. afwijkende ligging
2. te grote vrucht
3. onvoldoende sluiting
4. misvormingen

In de laatste drie gevallen zal een dierenarts ingeschakeld moeten worden, maar bij afwijkende liggingen kan de schapenhouder zelf helpen. Belangrijk is dat deze goed voelt in welke ligging het lammetje zich bevindt. De volgende liggingen zijn mogelijk:

• kopligging: normale ligging met de voorpootjes naar voren gestrekt
• stuitligging: de achterpootjes komen het eerst, deze ligging is te herkennen aan de naar beneden gerichte klauwtjes aan de pootjes
• carpaalligging: een of beide voorpootjes liggen gebogen en de elleboog en knie liggen naast de hals en borst
• schouderligging: een of beide voorpootjes liggen sterk gebogen geheel langs de romp teruggeslagen
• tarsaalligging: een of beide achterpootjes van een lammetje in stuitligging zijn niet gestrekt, maar de knie en hak liggen opgevouwen onder de buik
• heupligging: een of beide achterpootjes van een lam in stuitligging zijn sterk gebogen en liggen geheel langs de romp teruggeslagen
• teruggeslagen kop: dit kan gebeuren wanneer er te vroeg aan de voorpootjes getrokken wordt terwijl de baarmoeder nog niet genoeg samengetrokken is en het schaap nog niet perst
• schouder/elleboogligging: de voorpootjes zijn niet helemaal gestrekt, maar lichtjes gebogen vanuit de schouder en elleboog, het snoetje ligt ter hoogte van de klauwtjes

Na de geboorte van het lam

De nageboorte komt bij eenlingen na ongeveer een half uur tot een uur en bij meerlingen enkele uren na de geboorte van het eerste lam. De naveltjes van de lammetjes dienen goed ontsmet te worden om infectie te voorkomen en de stal dient schoon te zijn en voorzien van een droge laag stro. Zwakke lammetjes moeten onder de warmtelamp en dienen direct biest te krijgen. Deze melk bevat de meest belangrijke afweerstoffen die het lam nodig heeft. Wanneer een ooi te weinig biest heeft, krijgt het lammetje kunstbiest, dat in zakjes verkrijgbaar is. Een lam moet binnen ongeveer vier uur na de geboorte gedronken hebben en anders moet het schaap gemolken worden en het lam gevoed met de fles of maagsonde. Lammeren die niet drinken gaan gemiddeld binnen 24 uur dood aan onderkoeling en ze missen antistoffen, waardoor diarree en andere ziekten kunnen ontstaan. Een goede nazorg en hygiëne bevorderen de levenskansen van zoveel mogelijk lammetjes. Lammetjes kunnen bij de ooien blijven en hun melk blijven drinken, maar soms gaan zij ook in de opfok en krijgen dan kunstmelk. Een manier om dit te geven is door middel van lammermelkpoeder, dat geschikt is voor de fles, maar ook voor de zogenaamde lammetjesbar. Dit is een groter reservoir, gevuld met melk, waaraan een aantal spenen vastzitten en waar lammetjes zelf aan kunnen drinken. In de tweede week mogen lammetjes al lammetjeskorrels (biks) en hooi hebben. Wanneer ze goed biks, hooi en gras eten is het belangrijk dat ze ook onbeperkt vers drinkwater tot hun beschikking hebben.

Lammetjesdagen op verschillende locaties

Lammetjesdagen vinden in het hele land plaats op vele locaties. Ook verschilt de setting nogal, variërend van schapenmelkerijen, en geitenhouderijen, tot kinderboerderijen en schaapskooien. Omdat er zoveel verschillende datums en mogelijkheden zijn, is een overzicht handig. Deze lijsten van datums en locaties van lammetjesdagen kunnen nog aangevuld worden, maar geven een aardig beeld van de organiserende schapenhouders per provincie. Ook is er meer informatie over lammetjesdagen bij schaapskooien en kinderboerderijen in heel Nederland te vinden op de website van Natuurmonumenten.