Bultrugstranding - Draaiboek walvisstrandingen

Met enige regelmaat wordt er in de Nederlandse wateren een bultrug gesignaleerd en soms spoelt er een aan op de stranden van de kust. Vaak is het dier dan al dood, zoals de bultrug op Ameland in 2009, maar soms leeft hij nog, zoals de bultrug op de Razende Bol in 2012. Voor het redden van een levende bultrug of het afmaken van het gestrande dier als er geen hoop meer is, werd in 2013 een draaiboek opgesteld. In januari 2016 kwam het weer uit de kast vanwege de stranding van vijf potvissen bij Texel.

Protocol voor walvisstrandingen

• Razende Bol en het Draaiboek Walvisstrandingen
• Regels
• Redding van een walvis
• Protocol
• Euthanasie
• Bultrugstranding

Razende Bol en het Draaiboek Walvisstrandingen

Aanleiding voor het schrijven van een Draaiboek Walvisstrandingen (Protocol Stranding Levende Grote Walvisachtigen) was de stranding van de bultrug op de Razende Bol in december 2012. Het dier leefde nog toen hij op de zandplaat vast kwam te zitten en streed dagenlang om los te komen, met hulp van vele dierenliefhebbers en hulpverleners. De discussie laaide op over de vraag wanneer redding wenselijk is en wanneer hulp verwordt tot marteling. Wie beslist er wanneer dat het dier niet meer te redden is en wie zegt dat hij moet worden afgemaakt? Het was de opmaat naar het Draaiboek Walvisstrandingen.

Regels

Staatsecretaris Sharon Dijkma van Economische Zaken (waar visserij onder valt en het coördinerende Ministerie bij walvisstrandingen) liet regels opstellen na het incident met de bultrug van de Razende Bol. De reddingspogingen en het uiteindelijke sterven van het dier maakte een levende discussie los over de do’s and don'ts bij een walvisstranding.

Tweede Kamer

De regels van Dijksma betreffen de redding van gestrande levende walvisachtigen. De Tweede Kamer had die regels gevraagd na het debacle van de bultrug van de Razende Bol. Op 12 december 2012 kwam het dier op de Razende Bol terecht en de moeizame redding, die mislukte, leidde tot kritiek.

Redding van een walvis

In het draaiboek is duidelijk omschreven wie verantwoordelijk is bij de redding van een gestrande levende walvisachtige. Het draaiboek treedt in werking bij een dier van drie meter of langer. Er is wetenschappelijk onderbouwd tot wanneer de reddingspoging zinvol is en wanneer de poging moet worden gestaakt om over te gaan tot het volgende onderdeel in het draaiboek: het afschieten. De levende walvis wordt geholpen tot maximaal 12 uur na de stranding, schrijft het draaiboek voor.

Deskundigen

Er wordt een team van deskundigen samengesteld, waarin onder anderen de volgende professionals zitting hebben: dierenarts, wetenschappers en medewerkers van zeezoogdierenopvang, Rijkswaterstaat, bergingsbedrijf, gemeente en politie.
Het draaiboek is een zogenaamd ‘levend document’. Het is eigenlijk nooit af en kan worden bijgesteld wanneer dit nodig geacht wordt.

Protocol

Het Ministerie van Economische Zaken wil met het draaiboek niets meer aan het toeval overlaten. Er staat beschreven wat er moet gebeuren als er een levende walvis aan de Nederlandse kust of in de Nederlandse wateren wordt waargenomen. Bij stranding van een levend dier is er met dit draaiboek een protocol waarin staat beschreven wat er wordt ondernomen om het dier levend terug te brengen in dieper water. Als dat niet lukt staat er ook wat er moet gebeuren om het dier uit zijn lijden te verlossen.

Helikopter

Een dier dat te redden lijkt krijgt hulp van vaartuigen, vliegtuigen, helikopters, bulldozers en hogedrukspuiten. Ze worden ingezet bij de redding van:

• Bultruggen;
• potvissen;
• vinvissen;
• orka’s.

Euthanasie

Als deze zeezoogdieren, die alle langer zijn dan drie meter, het na twaalf uur nog niet hebben gered om zelfstandig te kunnen wegzwemmen, wordt overgegaan op het meest vervelende deel van het draaiboek: het afschieten. Bij dieren die niet meer te redden zijn rest euthanaseren. Als het hele grote zeezoogdieren betreft dan kan dat alleen met bruut geweld: opblazen. Specialisten van defensie klaren volgens het draaiboek die klus. Ze worden getraind om walvissen op te blazen met explosieven. Een andere methode voorziet in het afschieten vanaf korte afstand met een groot kaliber vuurwapen. Voor de zekerheid wordt voorzien in drie keer vuren op de plek tussen kop en borstvin.

Bultrugstranding

Lees verder

• Bultrug op Ameland - walvis op het strand
• Bultrug - stranding op de Razende Bol
• Bruinvissen in de Noordzee en kadavers op het strand
• Potvisstrandingen op de Waddeneilanden - Dwaalgasten
• Bultrug van Razende Bol levert biomassa voor motorolie