Tekenbeet – verwijder de teek en voorkom ziekte van Lyme

De teek lijkt op een klein plat spinnetje dat zich ophoudt in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen. Ze leven daar in hoog gras en tussen bladeren. Om te overleven hebben ze af en toe bloed nodig en dat halen ze bij dieren en ook bij mensen. Het meest vervelende aan de teek is dat hij de ziekte van Lyme over kan brengen. Niet alle teken zijn besmet en van niet alle tekenbeten word je ziek. Snel en kundig handelen verkleinen de kans op besmetting.

Wat te doen bij een tekenbeet

• Tekenbeet in de huid
• Tekenbeet voorkomen
• Herkennen van een tekenbeet
• Verwijderen van de teek
• Tekenradar en Borrelia-bacterie
• Soorten teek
• Parasiet
• Steeksnuit
• Opsturen naar RIVM
• Rode kring en Ziekte van Lyme

Tekenbeet in de huid

Teken kunnen wel dagenlang op de huid blijven zitten om zich vol te zuigen met bloed. De meeste tekenbeten zijn onschuldig, maar er zitten ook gevaarlijke tussen. Daarom is het belangrijk de teek zo snel mogelijk uit de huid te verwijderen. Ongeveer één op de vijf de teken is besmet met de Lyme-bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Mensen die veel buiten zijn, in de natuur wandelen, spelen of werken lopen het risico van een tekenbeet. Gelukkig blijft dat meestal een hinderlijk jeukend plekje zonder verdere gevolgen. De meeste mensen worden van een tekenbeet niet ziek. Wel is het belangrijk een tekenbeet te herkennen en na een verblijf in de natuur te controleren of een teek zich heeft vastgezogen. Een teek die in je huid vastzit moet zo snel mogelijk worden verwijderd. Liefst direct. Hoe korter de teek in de huid zit, hoe kleinere de kans op besmetting.

Teek op de huid

Een teek kruipt het liefst naar een warm plekje, zoals de lies, oksel, achter het oor, in de knieholte of tussen de billen.

Tekenbeet voorkomen

Het allerbeste is het om te voorkomen dat je gestoken wordt door een teek. Dat kan door niet naar buiten te gaan, maar dat is wel een erg rigoureuze keuze. De natuur is te fijn en te gezond om links te laten liggen, ook al lopen er vervelende beestjes rond. Enkele tips die het krijgen tekenbeet kunnen verkleinen zijn:

• blijf zoveel mogelijk op de paden;
• vermijd dichte begroeiing en struikgewas;
• draag dichte schoenen;
• draag lange mouwen;
• doe een lange broek aan;
• stop de broekspijpen in je sokken.
• draag kleding die geïmpregneerd is met het insectenwerende middel Permitrine;
• spuit je kleding in met DEET;
• smeer de onbedekte huid in met een DEET-middel.

Herkennen van een tekenbeet

Een teek is een klein spinachtig diertje. Hij is 1 tot 3 millimeter en door die grootte zie je hem gemakkelijk over het hoofd. Na een tekenbeet blijft er een zwart puntje op de huid achter. Na een paar dagen zwelt het achtereind van de teek op omdat hij bloed opzuigt. De teek zit vast in de huid. Het achterlijf kan opzwellen tot de grootte van een erwt en is bruin of grijs. De teek moet zo snel mogelijk van je huid. Hoe langer hij zit, hoe groter de kans dat hij de Lyme-bacterie overdraagt.

Verwijderen van de teek

Niet knijpen

De teek moet er langzaam worden uitgetrokken, voorkom dat je in de teek knijpt. Er kan een klein stukje van de tekenkop in de huid achterblijven, maar dat is niet zo erg. Dat kan verwijderd worden als een splinter. Ontsmet daarna het wondje, was goed de handen en ontsmet de pincet in kokend water.

De kop moet eruit

Als de kop in de huid is blijven zitten is er nog kans op besmetting. De kop moet er uit en als dat niet lukt is de gang naar een arts raadzaam.

Noteren op de kalender

Is de teek binnen 24 uur na de beet verwijderd, dan is de kans op een besmetting klein. Gelukkig zijn niet alle teken geïnfecteerd en kan een tekenbeet redelijk onschuldig aflopen. Het is belangrijk om op de kalender of in de agenda te noteren wanneer en waar je gebeten bent.

Tekenradar en Borrelia-bacterie

De tekenradar verzamelt gegevens over de teek voor een landelijk onderzoek en om zo goed mogelijk voorlichting te kunnen geven. Daarom wordt gevraagd een tekenbeet te melden via www.tekenradar.nl. Wie gebeten is kan dan meedoen met het onderzoek naar tekenbeten en de ziekte van Lyme. Wie zeker wil weten of de verwijderde teek de Lyme-bacterie draagt of niet draagt, kan de teek na verwijdering opsturen naar het RIVM. De teek wordt daar zonder kosten getest op aanwezigheid van de Borrelia-bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken.

Soorten teek

Wereldwijd zijn er 820 soorten teken geïdentificeerd. Ongeveer honderd daarvan kunnen ziekteverwekkers en giffen overbrengen op de mens. In Nederland is de soort Ixodes ricinus actief.

Parasiet

De teek is een parasiet en volledig afhankelijk van bloed van een gastheer. Dat kan een mens of een dier zijn, een huisdier of wild dier. Zelfs vogels en reptielen hebben last van teken. Teken gedijen in een vochtige omgeving en leven gewoonlijk in de buurt van potentiële gastheren. Ze kunnen klimmen en wachten dan in grassen, struiken en kreupelhout op een slachtoffer. Ze voelen de lichaamswarmte, detecteren de kooldioxide en ruiken hun potentiële gastheer. De teek kan niet springen en laat zich ook niet vallen.

Herten en muizen

De mens is niet eens het lievelingshapje van de teek. Dat is het hert, dat zijn muizen, eekhoorns en vogels. Hoe groter de teek hoe groter de gastheer die hij zoekt. Larven en nimfen houden het bij kleine zoogdieren en de volwassen teek gaat het liefst op zoek naar een groter zoogdier. Komt er een mens langs, dan laat hij dat hapje niet schieten. Hij klimt via de benen omhoog en zoekt naar een warm plekje in een huidplooi.

Steeksnuit

De teek heeft een speciale steeksnuit. Het steekapparaat heeft weerhaken waarmee hij zich in de huid vast kan zetten. De gastheer voelt de tekenbeet niet omdat de slimmerik de prik verdooft. In het speeksel zit een verdovende stof. Het speeksel van de teek bevat tevens een stofje dat de stolling van het bloed tegengaat, zodat hij lekker kan zuigen. Een teek kan uren en zelfs dagenlang tot een week op zijn gastheer blijven zitten. Hoe langer een teek die behept is met de Lyme-bacterie in de huid vastzit, hoe groter de kans op besmetting. Daarom is het belangrijk de teek zo snel mogelijk na ontdekking te verwijderen.

Opsturen naar RIVM

Het is niet raadzaam de teek plat te trappen. Het is mogelijk dat er dan ziekteverwekkers vrij komen. Hetzelfde geldt voor doorspoelen in de wc. Stop de teek in een doosje of kokertje en plak dat goed dicht met plakband. Dit kokertje kun je opsturen naar het RIVM voor onderzoek.

Tussen plakband

Wie hem weg wil gooien kan de teek tussen plakband plakken en dan in de huisvuilcontainer werpen.

Rode kring en Ziekte van Lyme

Een rode uitslag en een rode kring zijn tekenen van besmetting met de Lyme ziekteverwekker. Ga meteen naar een arts. De ziekte van Lyme kent verschillende symptomen, die ook uit kunnen blijven om in een later stadium in alle hevigheid boven te komen. Bekend zijn griepachtige klachten zoals hoofdpijn, stijve nek, koorts, spierpijnen en vermoeidheid. De ziekte van Lyme is een multi-systeem ziekte die op allerlei lichaamsdelen invloed heeft:

• zenuwstelsel/hersenen;
• huid;
• spieren en gewrichten;
• hart;
• ogen;
• psychiatrische klachten.

Rood

Niet elke besmette tekenbeet ontaardt in een rode kring en soms is de rode vlek nauwelijks te onderscheiden. Bij twijfel is een gang naar de huisarts raadzaam. Is er wel duidelijk een rode kring zichtbaar, dan is het duidelijke: er is sprake van besmetting.

Behandeling

Behandeling gebeurt, vroeg na de besmetting, met antibiotica. Dieren kunnen ook de ziekte van Lyme krijgen.

Lees verder

• Teken – plaagdieren en rotbeesten
• Tijgermug – een invasieve exoot en plaagdier
• Eikenprocessierups – een plaagdier