De gevolgen van zwermgedrag in het dierenrijk

Dieren hebben regelmatig de neiging om zich als een groep voort te bewegen. Dit gedrag wordt ook wel "zwermgedrag" genoemd. Het zwermgedrag komt zowel bij vogels als bij vissen en insecten voor. Een zwerm biedt meerdere voordelen voor ieder individu binnen de zwerm. Vogels zijn hierdoor minder kwetsbaar voor roofdieren, dan wanneer ze los van elkaar zouden vliegen. Vleermuizen zwermen grotendeels om andere redenen. Grote zwermen kunnen echter soms voor grote problemen zorgen. Meerdere landen op de wereld ondervinden hierdoor schade aan hun landbouw. In andere gevallen levert zwermgedrag juist een voordeel op voor de lokale bevolking.

Gevolgen zwermgedrag dierenrijk

• Het ontstaan van een vogelzwerm
• De functie van het zwermgedrag onder vogels
• De gevolgen van zwermgedrag
• Effectieve maatregelen dankzij wetenschappelijk onderzoek

Het ontstaan van een vogelzwerm

Een zwerm vogels bestaat soms uit tienduizenden individuen. Soms kan het dagen duren totdat er een grote zwerm is ontstaan. Af en toe bestaat zo'n groep uit meerdere soorten. De complexiteit van een vogelzwerm ligt een stuk hoger dan bij de meeste diersoorten. Dit fascinerend gedrag wordt soms ook wel als beangstigend ervaren. Vogels vliegen op zulke momenten gezamenlijk dezelfde richting op. Terwijl deze dieren vliegen, moeten ze als een team samenwerken. Hiermee voorkomen ze dat ze tegen elkaar aan vliegen.

Periodes wanneer zwermen het meest voorkomen

Vogelzwermen ontstaan meestal op een trage wijze. Dankzij een langzame maar gestage groei, wordt de groep alsmaar groter. Deze constante groei, kan soms dagenlang duren. Dit fenomeen is bij spreeuwen duidelijk zichtbaar. In Nederland zijn de zwermen grotendeels in de maand augustus te zien. De "zwermperiode" hangt af van de vogelsoort en hun leefgebied. Er zijn meerdere redenen waarom de dieren elkaar benaderen.

De functie van het zwermgedrag onder vogels

Een zwerm levert een voordeel op voor het individu. Meestal dient het ter bescherming. Roofvogels jagen meestal op de vogels die zich net buiten de zwerm bevinden. Door zich in een groep voort te bewegen, hoeven de vogels hierdoor minder waakzaam te zijn voor roofdieren. Dit komt omdat elk individu minder rekening hoeft te houden met de omgeving. Hiernaast hebben vogels de mogelijkheid om op elkaars windstroom mee te reizen. Dit doen ze door op het juiste tempo, schuin achter een soortgenoot te vliegen. Omdat ze minder met hun omgeving bezig zijn, houden ze meer energie over voor andere activiteiten. De overgebleven energie kunnen ze gebruiken voor het vinden van voedsel. Wanneer ze besluiten om op te zoek gaan naar voedsel, kunnen ze opnieuw een zwerm gaan vormen.

Gezamenlijk op zoek naar voedsel

Vogels komen regelmatig bijeen voor het zoeken van voedsel. Door elkaar goed te observeren, kunnen ze opmerken wanneer er voedsel gevangen is. Vaak bestaan deze groepen uit meerdere soorten. Elke soort zoekt en vangt het voedsel op zijn eigen manier. Hierdoor zijn het geen concurrenten van elkaar, ondanks dat ze op zoek zijn naar hetzelfde soort voedsel. Of er daadwerkelijk een groep ontstaat, is afhankelijk van de leefomgeving. De behoefte om zo'n type zwerm te vormen, kan per diersoort verschillen.

De verschillende functies van een vleermuizenzwerm

Het zwermgedrag van vleermuizen heeft voornamelijk twee functies: voortplanting en opvoeding. Hierbij kan men denken aan het begeleiden en beschermen van jonge vleermuizen. Deze vleermuizen worden naar verschillende plaatsen begeleid waar ze veilig kunnen overwinteren. Meestal zwermen vleermuizen tussen 11 en 1 uur 's nachts. Net als bij vogels, is bij vleermuizen de overlevingsdrang groot. Deze drang om te overleven, heeft soms nadelige gevolgen voor de bevolking.

De gevolgen van zwermgedrag

Het zwermgedrag van insecten heeft dikwijls desastreuze gevolgen voor de lokale bevolking. Gewassen kunnen hierdoor op grote schaal kaalgevreten worden door miljarden individuen. Gebieden zoals Egypte en Madagaskar zijn regelmatig de dupe van diverse sprinkhanenplagen. Hierdoor ontstaat er in deze gebieden regelmatig een tekort aan voedsel. Regelmatig worden er vele miljoenen dollars gespendeerd om zo'n plaag te kunnen stoppen. Echter bestaan er ook gevallen waarbij samenscholing positief is voor de lokale bevolking, zoals bij de visvangst.

Voordelen voor de visvangst

Samenscholing heeft soms positieve gevolgen voor de mens. Het kan bijvoorbeeld bevorderlijk zijn voor de visvangst. Ironisch genoeg, scholen de vissen samen ter zelfbescherming. Vissers maken hier op een tactische wijze gebruik van. Sommige walvissoorten hebben net als vissers, hetzelfde trucje uitgevonden. Met behulp van bubbels, zorgen ze ervoor dat de vissen bijeen komen. In één hap worden de vissen daarna verzwolgen.

Effectieve maatregelen dankzij wetenschappelijk onderzoek

Onderzoekers zijn continue bezig met het studeren van zwermgedrag. Dit wordt onder andere gedaan met simulaties. De simulaties laten de uitkomst zien van diverse complexe algoritmes. Hierdoor kunnen wetenschappers observeren hoe een zwerm ontstaat. Wanneer men het ontstaan hiervan beter begrijpt, is het eenvoudiger om in het hedendaagse leven voorzorgmaatregelen te nemen. Mensen en dieren kunnen hierdoor veilig naast elkaar leven. Hiernaast wordt de overlast van zwermen zoveel mogelijk beperkt. Het infrastructuur dat door de mens is aangelegd, kan voor vogels nadelige gevolgen hebben. Hiervoor worden er preventieve maatregelen getroffen. Aan hoogspanningskabels worden er verticale lijnen aangelegd. Deze verticale lijnen zorgen ervoor dat de kabels duidelijk zichtbaar zijn. Sindsdien is het aantal gewonde vogels aanzienlijk gedaald.