Gewone esdoorn, Acer pseudoplatanus

De gewone esdoorn is al eeuwen een bekende verschijning in Nederland, hoewel hij hier niet van naturen voorkomt. Hij lijkt sterk op andere esdoornsoorten, zeker in de bladeren. Ook de typische helikoptertjes die hij laat vallen met zijn zaden erin, heeft hij gemeen met andere esdoornsoorten. Voor de kenner zijn er echter verschillen op te merken. De plant groeit gemakkelijk op veel verschillende bodemsoorten. Voor zijn voortplanting maakt hij een siroop aan, om zo insecten aan te trekken.

Taxonomische indeling

• Klasse: Spermatopsida
• Orde: Sapindales
• Familie: Aceraceae
• Geslacht: Acer
• Soort: pseudoplatanus

Omschrijving

De gewone esdoorn is een boom die een hoogte van ongeveer 35 meter kan bereiken. De bladeren van deze plant zijn zeer karakteristiek. Meestal bestaan ze uit vijf lobben, maar dit kunnen er ook drie of zeven zijn. Ze zijn grof getand en tien tot 25 centimeter lang, en hebben een bruinrode bladsteel. Een esdoornblad is te zien op de Canadese vlag.

De gewone esdoorn heeft dun, grijzig schors. Bij een jonge boom is dit glad, later gaat het schilveren. Misschien wel het opvallendste aan deze boom zijn zijn vruchten, die ook wel bekend staan onder de naam ‘helikoptertjes’. Hierover meer in het onderdeel voortplanting.

Verspreiding

Deze esdoorn komt van oorsprong voor in de bossen in Zuidwest-Azië en de gebergten in het zuiden en midden van Europa. Sinds de late Middeleeuwen staat hij ook in het noorden en westen van Europa, waaronder Nederland. Pas later werd hij naar andere landen gebracht. Inmiddels is hij ook terug te vinden in Nieuw Zeeland en Noord-Amerika. De esdoorn kan op veel verschillende plaatsen groeien. Hij stelt geen hoge eisen aan vochtigheid van de bodem of de hoeveelheid voedingsstoffen.

Voortplanting

In april in mei staat de gewone esdoorn in bloei, tegen die tijd heeft hij al bladeren. De bloemen groeien in trossen of pluimen. Ze zijn groen gekleurd. In dezelfde tros kunnen zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen voorkomen. De bloemen worden door insecten bevrucht. Om deze aan te trekken maakt de esdoorn nectar aan. Na de bevruchting groeien de bloemen uit tot vruchten. Deze bestaan uit een klein bolletje, met daaraan een lang, houtige vleugel. De vruchten groeien doorgaans met twee aan elkaar. Als er wind opsteekt kunnen de vleugels de vruchten tot ver van de moederboom dragen. Hierdoor hebben ze een grotere kans uit te groeien tot een boom. De vruchten worden ook wel ‘helikoptertjes’ genoemd, vanwege de draaiende beweging die ze maken als ze vallen.

En de mens

Het hout van esdoorns heeft een lichte kleur en fijne structuur. Het wordt veel gebruikt voor vitrinekasten, maar ook voor vloeren en bijvoorbeeld speelgoed. De takken en bladeren van de esdoorn koken en met het water ervan in bad liggen zou verkoelend werken bij ontstekingen. Verder zou de esdoorn bescherming bieden tegen heksen. Het ophangen van een esdoorntak in huis zou voorkomen dat de bliksem inslaat en in sommige gebruiken worden er mollen en vleermuizen mee op afstand gehouden.