Orchidee het venusschoentje (Paphiopedilum gratrixianum)

Het venusschoentje is de benaming voor meerdere orchideeën waaronder de orchidee Paphiopedilum gratrixianum. Het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum heeft één prachtige bloem aan de top van een lange steel: een wit-lichtgroene bloem met een rode lip en zwarte stippen op het bovenste bloemblad. Meerdere soorten van de geslachtengroep Cypripedioideae (waaronder de soort Paphiopedilum) worden venusschoentje genoemd. Op basis van de natuurlijke (botanische) soorten zijn er veel gekweekte orchideeën van het geslacht Paphiopedilum. Deze geven een grote keus aan venusschoentjes die je kunt kopen of zelf kunt kweken.

• Het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum
• De vijf geslachten van de geslachtengroep Cypripedioideae
• Naamgeving botanische Paphiopedilum
• Kenmerken venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum
• Wortel en blad venusschoentje (Paphiopedilum gratrixianum)
• Bloei van het venusschoentje (Paphiopedilum gratrixianum)
• De lip lokt insecten
• Gynostemium van het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum
• Hybriden
• Verzorging venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum

Het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum

Het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum is onderverdeeld bij het geslacht Paphiopedilum en wordt tot de geslachtengroep Cypripedieae gerekend. Samen met vier andere geslachtengroepen vormt het geslacht Paphiopedilum de onderfamilie Cypripedieae, familie van de orchideeën (Orchidaceaea). De vijf geslachtengroepen hebben gezamenlijke kenmerken en worden allemaal venusschoentje genoemd. DNA-onderzoek heeft uitgewezen dat de verschillende soorten venusschoentjes afstammen van dezelfde voorouders.

De vijf geslachten van de geslachtengroep Cypripedioideae

De geslachten van de geslachtengroep Cypripedioideae en hun herkomst, zijn:

Naamgeving botanische Paphiopedilum

De botanische naam Paphiopedilum is vernoemd naar ‘Paphos’, een stad op Cyprus, en naar het Griekse woord ‘pedilon’, dat slipper betekent. De Nederlandse naam venusschoentje is hieraan te danken en de Engelse naam lady’s slipper eveneens.

Kenmerken venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum

Van oorsprong komt het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum voor in de jungles van Zuidoost-Laos, en het noorden van Vietnam. Ze groeien daar in de hooggelegen groene nevelwouden met schaduwrijke kliffen en op berghellingen van 900 tot 1200 meter. Het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum bloeit in de herfst en vroege winter. De Paphiopedilum orchideeën hebben een sympodiale groeiwijze wat zeggen wil dat vanuit het wortelgestel nieuwe scheuten ontwikkeld worden. Dit in tegenstelling tot de
de Dendrobium of bamboeorchidee waar de bloemstengel ontspringt aan de basis van een soort verdikte bol die water en voedsel bevat (bulb).

Wortel en blad venusschoentje (Paphiopedilum gratrixianum)

De ondergrondse wortelstok van het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum buigt vaak weer omhoog en ontwikkelt nieuwe scheuten (bladrozetten) met meerdere bladeren. Midden in het bladrozet verschijnt de stengel waar de bloemknop in zit. De lichtgroene, smalle bladeren kunnen 30 centimeter lang en 5 centimeter breed worden met een duidelijke ‘lijn’ in het midden van het blad. Onder bij de basis kunnen de groene bladeren paars gevlekt zijn.

Bloei van het venusschoentje (Paphiopedilum gratrixianum)

De bloeiwijze is één prachtige bloem bovenaan de omhoog staande, rood behaarde en lange stengel. De bloem bloeit wel zes tot tien weken. Na de bloei sterft de stengel af maar in de nieuwe bladscheuten is een nieuwe stengel aan het groeien die ongeveer na negen maanden tot bloei zal komen. De bloem van het venusschoentje Paphiopedium gratrixianum bestaat uit twee vergroeide bovenste bloembladeren samen met het onderste bloemblad (drie petalen of kroonbladen), twee smalle zijdelings vergroeide bloembladen (twee sepalen of kelkbladen) en een verdikte opgeblazen lip die naar beneden hangt. De drie bloembladeren hebben vaak een spectaculaire tekening van stippen en kleuren. De zijdelingse bloembladeren zijn smal, langgerekt en gedraaid. De hele bloem kan in totaal een grootte bereiken van wel 10 centimeter of meer met een lip van ongeveer 5 centimeter groot. De lip heeft een buidelvormig uiterlijk en heeft als functie om stuifmeelzoekende insecten te lokken.

De lip lokt insecten

De opvallend gekleurde lip van de bloem heeft een buidelvormige structuur en is een val voor stuifmeelzoekers. Stuifmeelzoekers die gelokt worden door de geur van nectar, vliegen de lip binnen en wanneer ze klaar zijn met drinken kunnen ze niet terug. Alleen kunnen ze er weer uit door de smalle openingen opzij waar de insecten langs de stamper en meeldraden moeten. Het stuifmeel blijft aan de insecten kleven en zo brengen ze het naar de stamper van het volgend venusschoentje en wordt deze bevrucht.

Gynostemium van het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum

Het venusschoentje is een tweeslachtige bloem en bezit vrouwelijke en mannelijke geslachtsorganen. In het midden, tussen de twee zijdelinkse bloembladen zit een verdikking, het gynostemium of zuiltje. Het gynostemium is een voortplantingsstructuur, gevormd door het vergroeien van de meeldraden (♂) en de stamper (♀). Van het mannelijke geslachtsorgaan blijft vaak nog slechts de rest van één meeldraad over en van het vrouwelijk geslachtsorgaan is de stempel of stigma zichtbaar op de top van het gynostemium onder de het stuifmeelklompje (pollinia).

Hybriden

Botanische orchideeën zijn orchideeënsoorten die in de natuur voorkomen. Dit kunnen zowel natuursoorten als natuurhybriden (spontane kruising van twee plantensoorten in de natuur) zijn. De van oorsprong botanische soorten worden wereldwijd vakkundig gekruist tot exotisch uitziende orchideeën (de hybriden) met vaak meerdere bloemen, langere bloei en exotische namen. Paphiopedilum in Nederland en België zijn hybride planten en zijn kunstmatig gekweekt voor de verkoop. Ze hebben dubbele namen, het woord hybride in de naam of een x tussen de dubbele namen om aan te geven met welke soorten Paphiopedilum ze gekruist zijn, zoals:

• Paphiopedilum 'USA' hybride;
• Paphiopedilum American Hybride 4N 'Big';
• Paphiopedilum ang-thong var. alba x sib;
• Paphiopedilum Bisschop Francis Christian (Lady Isabele x Booth's Sand Lady);
• Paphiopedilum American Hybrid Orchid;
• Cypripedioideae Paphiopedilum;
• Paphiopedilum Hybrid;
• Venusschoentje of Paphiopedilum callosum hybride.

Verzorging venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum

Een venusschoentje cadeau gekregen of zelf gekocht? Zet deze niet in het directe zonlicht maar wel op een lichte plaats. Een raam op het noorden of afscherming tegen de zon want het venusschoentje is een schaduwplant. Geef één keer in de zeven of tot negen dagen water en zorg ervoor dat er geen water in de bloempot blijft staan. Of het venusschoentje met kluit en binnenpot, tien minuten wekelijks in water dompelen, kan ook. Laat de plant hierna goed uitlekken. Geef het venusschoentje maandelijks extra voeding en als de bloem is uitgebloeid de stengel tot onderaan afsnijden. Het venusschoentje Paphiopedilum gratrixianum heeft geen rustperiode nodig om de bloei te stimuleren.