Oorzaken van bruin afvallend blad bij buxushaag of sierbuxus

De mooie strakke lijnen van de buxushagen in de tuin geven structuur aan de tuin. Geven een herhalend ritme aan de tuin van perken met buxus waar verschillende kleuren rozen instaan. De rozen verzachten de vormen van de strak geknipte buxushaagjes. De verschillende hoge buxus in pot, geknipt in een spiraalvorm, geven de tuin naast het herhalend ritme, een ruimtelijk accent. Maar het blad van de buxus wordt bruin en valt af. Alles wat erover blijft zijn kale takken. De tuin verliest de basis doordat de buxusplanten bruin, dor en dood zijn geworden. Wat nu?

• De buxus (Buxus sempervirens)
• De buxus legt het loodje
• Twee buxusschimmels
• Oorzaken van schimmels
• De buxusmot (Glyphodes perspectalis)
• Waar komt de buxusmot vandaan?
• Hoe herken je een buxusmot besmetting?
• Alternatief
• Japanse hulst (buxusalternatief)

De buxus (Buxus sempervirens)

De buxus of palmboompje is familie van Buxaceae. Van oorsprong is het een plant die uit West-Azië, het Midden- en Zuid-Europa komt. In Nederland wordt de plant als sierheester gekweekt en veel gebruikt als afscheiding van perken in de tuin en als een plant waar een model van geknipt wordt. Van een rond-, spiraalvormig model of een diervorm. De palmtak wordt in Nederland gebruikt op Palmzondag (de zondag voor Pasen). Nodig bij de herdenking elk jaar, dat Jezus op een ezel ooit Jeruzalem bezocht en werd toegejuigt. Toegejuigt met palmtakken waar op het Noordelijk halfrond de buxus de vervanger voor is. Heel af en toe wordt de plant verwilderd aangetroffen.

Kenmerken
De sterk vertakte heester heeft leerachtige en donkergroene bladeren die in de winter ook groen blijven. De bladeren staan tegenover elkaar en zijn kort gesteeld. De elliptisch bladeren bezitten buxine, een van de giftige alkaloïden in de Buxus sempervirens, wat de oorzaak is voor de specifieke geur van de buxusplant. Een geurbeleving die voor iedereen anders is. De een vindt het lekker ruiken en de ander vindt het afschuwelijk. Alle plantdelen van de buxus, maar vooral de bladeren en wortel, zijn giftig door de aanwezigheid van buxine. De geur en de bittere smaak van buxine houden dieren op afstand (behalve de rupsen van de buxusmot). De giftige eigenschap blijft ook na het drogen behouden. Afgeknipte en gedroogde takken worden niet zo snel herkend als giftig en de dodelijke hoeveelheid voor paarden ligt ongeveer bij 750 gram en bij een kleine hond kan een gram buxine al tot de dood leiden.

Bloemen
De bloemen, die bijna niet opvallen, bloeien in maart tot april met zowel mannelijke als de vrouwelijke bloemen (eenhuizig). De plant kan in de bergachtige streken, waar het een inheemse plant is, wel tot vier meter hoog worden. In de siertuin is het verstandig de haag te snoeien voor de langste dag aanbreekt en het niet al te zonnig weer is.

De buxus legt het loodje

Veel buxusbezitters zien hun mooi geknipte haagjes en buxusvormen echter in rap tempo doodgaan doordat de buxus besmet is met de buxusmot of met een schimmelziekte.

Twee buxusschimmels

Er zijn twee buxusschimmels welke de buxusziekte veroorzaken. Beide schimmels leiden tot bladafval en taksterfte. Namelijk de:

• Cylindrocladium buxicola;
• Volutella.

Buxusschimmel Cylindrocladium buxicola
Bij de schimmel Cylindrocladium buxicola of blad- en twijgziekte toont het groene blad vlekken op het blad en na enkele dagen vallen de aangetaste bladeren massaal af. Een typisch kenmerk is dat er dan langgerekte zwarte strepen te zien zijn op de bladstelen. Het zijn de sporen van de schimmel Cylindrocladium buxicola. De sporen worden hoofdzakelijk verspreid door regenbuien en bovenbegieting. Dit kan enigszins tegengegaan worden door meer ruimte te laten tussen de planten. Indirecte verspreiding van sporen door opspattend water vraagt een goede drainage door het afdekken van eventuele drainagegoten. Bij water geven bij droog weer is het essentieel om dit water niet óp de struiken maar ónder de struiken te sproeien of gieten (onderbegieting) zodat het water niet op de bladeren blijft staan.

Volutella buxi
Bij een buxus die last heeft van de schimmel Volutella buxi beginnen de mooie groene bladeren, bruin te kleuren. De bladeren verdorren en blijven aan de plant hangen om in een later stadium af te vallen. Kale plekken op de haag worden dan goed zichtbaar. Onderaan de bladeren zijn bleekroze schimmelsporen zichtbaar.

Oorzaken van schimmels

Schimmels verspreiden sporen door de lucht en ontwikkelen zich daar waar de omstandigheden goed zijn voor de schimmel. Omstandigheden zoals vocht en voedingsstoffen. Sporen kunnen lange tijd overleven zonder actief te zijn. Het weer in Nederland zorgt vaak voor een nat en warm klimaat wat de ideale omstandigheden zijn voor een schimmel om actief te worden.

De buxusmot (Glyphodes perspectalis)

Naast de schimmel is er ook een nachtvlinder die het op de buxusplanten gemunt heeft; de buxusmot. De rupsen van deze nachtvlinder zijn in staat binnen enkele weken een complete haag kaal te vreten. De nachtvlinder leeft ongeveer acht dagen en de rupsen van de buxusmot eten alleen buxusblad.

Waar komt de buxusmot vandaan?

De buxusmot is familie van de Crambidae (grasmotten) en is vanaf 2009 bezig om Nederland te veroveren waar ze zich massaal vermenigvuldigen. De van Aziatische oorsprong buxusmot is hoogstwaarschijnlijk in Nederland terechtgekomen door de import van buxusplanten uit Azië.

Hoe kan ik de buxusmot herkennen
Naast de schimmel is de rups van de buxusmot de veroorzaker van kaalgevreten buxushagen. De vleugels van de mot hebben een half doorzichtige witte tot blauwachtige kleur met een dikke bruine rand aan de buitenkant van vleugels. Ook is er een vrij zeldzame buxusmot met een bruine kleur en paarse gloed op de vleugels. De vleugels van de mot hebben een spanwijdte van ongeveer vier centimeter. De motvlinder leeft ongeveer acht dagen en zet de eitjes in kleine groepjes (eispiegels) af op de onderkant van het blad.

Hoe kan ik de rups herkennen
De eitjes zijn erg klein en met het blote oog moeilijk te zien. De jonge rupsen uit het ei zijn ongeveer twee millimeter klein, vuilgeel en hebben een opvallend zwarte kop. De volwassen rupsen van de buxusmot zijn ongeveer vier centimeter groot en zijn felgroen met op het lijf een patroon van zwarte stippen, een zwart met lichte lengtestreep en een zwarte kop. De rupsen groeien snel en zijn binnen enkele weken volwassen. De ontwikkeling van ei tot pop duurt ongeveer 26 dagen bij een gemiddelde temperatuur van 20°C. De 1,7 centimeter grote pop is felgroen met donkere strepen en stippen en verkleurt naar crème-bruin naarmate de nachtvlinder zichtbaar wordt. In een jaar kunnen twee tot drie generaties elkaar opvolgen.

Hoe herken je een buxusmot besmetting?

De rupsen van de buxusmot eten de bladeren van de buxus, behalve het randje. De vele randjes die als naalden nog in de struik zitten, laten zien dat de rups bezig is. Bij de buxusmot op de buxus, is spinsel te zien met de grauwgroene uitwerpselen van de rups of spinsel met de pop erin. De rupsen maken er een volledig kaalgevreten buxusstruik van.

Verzorging bij een buxusschimmel
Zorg dat het de schimmel niet gemakkelijk wordt gemaakt door de buxusplanten de ruimte te geven. Hoe meer ruimte hoe meer de zon de bladeren kan drogen na een regenbui. Snoei aangetaste takken weg en pas bij water geven, onderbesproeiing toe zodat er geen water op de bladeren blijft staan. Ruim het afgevallen dorre blad op in de groene container. Zorg tevens voor een plantversterkend middel, dat ervoor zorgt dat de plant weerbaarder wordt.

Verzorging bij de buxusmot
Verwijder handmatig, wanneer dit mogelijk is, de rupsen en poppen van de nachtvlinder. Knip de spinsels weg en gooi deze in de groene container. Verwijder een zwaar aangetaste struik of knip af. Er zijn diverse middelen toegelaten voor particulieren die werken om rupsen of schimmels tegen te gaan.

Alternatief

Maar wat als het al te laat is? Of bestrijdingsmiddelen niet een keus is? Dan zit er niets anders op om de aangetaste buxus eruit te halen en te vervangen.

Japanse hulst (buxusalternatief)

Een goede vervanger is de Japanse hulst (Ilex crenata). Een groenbladige haagplant die door zijn kleine blad en compacte groei veel wordt toegepast als vervanger voor de buxushaag. De Japanse hulst is zeer geschikt voor kleine hagen, maar ook voor hagen tot twee meter. De Japanse hulst is goed te snoeien. Ook de tuinen van “Paleis het Loo” zijn aangeplant met de Japanse hulst omdat de buxus het liet afweten.