Het Usutu virus, een nieuwe vogelgriep?

In 2001 werd het Usutu virus of USUV voor het eerst gesignaleerd in Europa, in Oostenrijk om precies te zijn. Sindsdien is het virus verspreid naar andere Europese landen. In Duitsland komt het op grote schaal voor. Het virus is vernietigend onder zangvogels, voornamelijk merels zijn zwak voor dit virus. In gebieden van Duitsland zijn honderdduizenden merels gestorven, waardoor ze lokaal zijn uitgestorven. Er is ook goed nieuws, want in Oostenrijk zijn de eerste tekenen van immuniteit te zien. In Nederland komt het virus nog niet voor, maar de verwachting is dat het snel overslaat. Het virus kan ook bij mensen voorkomen. Tot nu toe zijn er twee gevallen bekend, deze zonder ziekteverschijnselen. Eventueel zijn koorts, hoofdpijn en huiduitslag mogelijke symptomen. Voor kanarie-eigenaren kan het virus problemen opleveren, omdat kanaries besmet kunnen raken met het virus. Van andere vogels die veel als huisdier worden gehouden, is nog geen besmettingsgevaar bekend.

Waar komt het vandaan

Sinds 2001 komt het usutu virus, of USUV, voor in Europa, maar het is zeker geen nieuw virus. Al in 1959 werd het virus beschreven, op dat moment kwam het in Zuid-Afrika voor. Het virus kwam ook al langer voor in andere Afrikaanse landen, verspreid over het hele continent. In 2001 was de eerste melding in Europa, het virus dook op in Oostenrijk. Al vrij snel verspreidde het zich naar Duitsland, waar het inmiddels veel voorkomt. Naar alle waarschijnlijkheid slaat het over naar Nederland. Het virus is ook al aanwezig in onder andere Spanje en Italië.

De verspreiding

Het virus wordt verspreid door muggen, voornamelijk uit het genus Culex. Deze kleine muggen staan bekend als ziekteverspreiders. De muggen verspreiden het virus naar vogels, voornamelijk zangvogels zijn gevoelig voor het virus, maar er zijn ook gevallen bekend van uilen die aan het virus zijn bezweken. Behalve in vogels komt het virus ook voor bij zoogdieren. Tot dusver is het virus alleen gesignaleerd bij ratten (de veeltepelmuis, een muizensoort die voorkomt in Afrika ten zuiden van de Sahara) en in zeldzame gevallen bij mensen.

Verwante virussen

Een reden waarom er veel angst heerst over het usutu virus is dat het virus nauw verwant is aan andere virussen, welke gevaarlijk zijn voor mensen. Dengue en gele koorts lijken sterk op dit virus, net als het encefalitis virus en het west-nijl virus.

Het effect op vogels

Zoals al eerder vermeld komt het virus voornamelijk voor bij zangvogels. Ook uilen en andere vogels kunnen eraan komen te overlijden. Vooral bij merels is het virus vaak fataal. Het is zo erg, dat in delen van Duitsland al helemaal geen merels meer te zien of horen zijn. Er zijn al honderdduizenden dode vogels gemeld. Na infectie met het Usutu virus worden de vogels suf en sterven ze binnen twee tot drie dagen. Het virus is bij merels doorgaans dodelijk, maar de verwachting is dat immuniteit zal ontstaan en toenemen. Op het moment is in Oostenrijk al te zien dat het aandeel van het virus in de totale sterfte van merels afneemt.
Ook voor volièrevogels kan het virus een probleem opleveren. Het virus is al gevonden in enkele kanaries. Bij parkieten, papegaaien, vinken en andere veel gehouden vogels komt het virus nog niet voor zover bekend.

Het effect op muizen

Het effect van het Usutu virus op muizen is tot nu toe alleen onderzocht op muizen van één week oud. Hierop waren verschillende ziekteverschijnselen te zien. De verschijnselen waren depressie, desoriëntatie, paraplegie en verlamming, en coma. De verschijnselen traden op tussen 6 en 11 dagen na de besmetting. Deze verschijnselen klinken beangstigend, maar wanneer men er rekening houd dat zeer jonge muizen met een aanzienlijke hoeveelheid virus zijn ingespoten, vallen de verschijnselen wel mee. Bij oudere dieren traden veel minder of zelfs helemaal geen verschijnselen op.

Het effect op mensen

Tot nu toe zijn er twee gevallen bekend en bewezen waarbij mensen besmet zijn met het Usutu virus. Deze zijn ontdekt door controle van bloed van bloeddonoren. Bij de besmette mensen zijn tot nu toe geen verschijnselen waarneembaar. Dit is in tegenstelling tot wat verschillende media gemeld wordt, waar men het heeft over ‘griepachtige’ verschijnselen. Volgens virologen is het aannemelijk dat het virus ziekteverschijnselen mee kan brengen zoals koorts, hoofdpijn en huiduitslag.

Geen genezing

Er is op het moment nog geen geneesmiddel tegen de ziekte. Dit is niet zo vreemd, gezien de ziekte geen verschijnselen met zich meebrengt voor mensen. Zieke vogels komen vaak te overlijden. Bij volièrevogels is het aan te raden bij ziekteverschijnselen de vogel warm en donker te zetten en veel rust te geven. Anders dan dit is er niets te doen. Afzonderen is beter voor de besmette vogel, maar niet noodzakelijk voor de rest. De ziekte wordt immers niet direct van vogel op vogel overgedragen, alleen muggen verspreiden de ziekte.