Een herborist aan zee: het duinbos

En we wandelen maar verder, steeds verder van zee. In de beschutting, achter de eerste duinen woekeren de duindoorn en rimpelroos en vormen bijna ondoordringbare struwelen. In september hangen deze doornige struiken vol met rode en oranje bessen boordevol vitamine C. Vogels zitten hier goed beschut en kunnen zich vol vreten, voor de winter er aan komt. Maar ook herboristen kunnen hier volop oogsten om siroop en confituur te maken. Langzaam ontstaan ook de eerste bosjes met essen, ratelpopulieren, olmen maar ook met dennen. Als onderbegroeiing vinden we vooral in het voorjaar Maarts viooltje, Look zonder Look maar ook veel Winterpostelein. Aan de rand van het bos en bij het begin van de paden vind je wat hogere, stikstofminnende planten, zoals Bijvoet, Brandnetel en Kleine klis. Niet echt typische duinplanten eerder begeleiders van menselijke activiteiten.

Winterpostelein - Claytonia perfotiata

Posteleinfamilie. Frans: Claytonie perfoliée Duits: Kragen-Portulak (Winterpostelein), Engels: Springbeauty.

Zijn minuscule, witte bloemen, met 5 kroonbladeren, ontluiken boven de 2 vergroeide bladeren. De bladeren ondersteunen de bloem en vormen een schoteltje. Ze bevolken in de lente de boorden van de wandelpaden en de schaduwrijke zoomrand van de duinbossen om in de zomer compleet te verdwijnen. Het is afkomstig uit Noord-Amerika en bij ons geïntroduceerd als groente tijdens de jaren '20. Ze kunnen geoogst worden in de winter, wat meteen hun naam verklaart. De blaadjes worden rauw gegeten als slaatjes, bereid zoals spinazie of er wordt soep van gemaakt. Rauw bevatten ze een belangrijke hoeveelheid vitamine C.

Kleine klis - Arctium minus

Composietenfamilie. Frans: Petite bardane, Duits: Kleine Klette, Engels: Lesser Burdock.

Zijn wetenschappelijke naam betekent "beer": arcteos in het Grieks. Dit verwijst naar de overvloedige beharing van zijn bladeren en naar de berenkopvorm van de hoofdjes waarin de nootjes zitten. Hij houdt van humusrijke en stikstofrijke gronden. Zijn vruchtjes zijn omgeven door talrijke kleine haakjes. Zo kunnen ze zich vasthechten aan de vacht van dieren of de kledij van wandelaars om zich te verspreiden. Jonge stengels en wortels zijn eetbaar en smaken naar schorseneren. Thee van de jonge bladeren werkt bloedzuiverend. Maar de belangrijkste toepassing is de verwerking van de wortel in haarshampoo en - lotions tegen haaruitval.

Robertskruid - Geranium robertianum

Ooievaarsbekfamilie. Frans: l 'Herbe a Robert, Duits: Ruprechtskraut; Engels: Herb Robert.

Over de oorsprong van zijn naam bestaat er nogal wat twijfel. De naam lijkt in de eerste plaats verband te houden met de heilige Robert, bisschop van Salzburg in de 7e eeuw. Maar oor-spronkelijk zal de naam wel afkomstig zijn van 'ruber' (rood of robijn). Groeit deze schaduwplant op een open, noordgerichte plaat, dan is de hele plant fel rood gekleurd. Als je een blad tussen je vingers wrijft, dan ruik je een geitenbok en hou je muggen op afstand. De looistoffen zorgen uitwendig voor een wondhelende werking. Bij inwendig gebruik geniet het faam als bloedstelpend middel.

Hondsdraf - Glechoma hederacea

Lipbloemenfamilie. Frans: Lierre terrestre, Engels: Ground Ivy.

De Franse naam 'lierre terrestre' betekent aardklimop. Koppel dit aan de Nederlandse naam. Je begrijpt dan wel dat Hondsdraf dankzij zijn kruipende stengels, zich op een 'drafje' kan voortplanten. Hondsdraf werd gebruikt bij het brouwen van bier als smaakmaker en om het bier te klaren en dit lang voordat Hop bekend werd als bierkruid. Versnipperd en in combinatie met tomaten-gerechten wordt het een echte lekkernij. Heb je huidirritatie door brandnetels, pijn of jeuk? Kneus dan het blad en wrijf het op je huid. Reeds in de Middeleeuwen werd het gebruikt als hulpmiddel om chronische hoestbuien te bestrijden. Eén van zijn mooiste bijnamen is duivelskandelaar.

Fijne kervel - Anthriscus caucalis

Schermbloemenfamilie. Frans: l'Anthrisque commun, Duits: Hunds-Kerbel, Engels: Bur Parsley.

Deze stikstofminnende plant komt veelvuldig voor in de gefixeerde duinen en kreeg de bijnaam "duinkervel". Ze onderscheidt zich van Echte kervel (Anthriscus cerefolium) door zijn samengestelde bladeren. Als de bladeren van de Fijne kervel kneust, dan verspreidt ze een geur die lijkt op die van Kervel, maar toch minder aangenaam tot zelfs onaangenaam is. Met een loepje zie je op de zaadjes haakvormige gekromde stekels, een andere typische kenmerk van deze soort.

Geel nagelkruid - Geum urbanum

Rozenfamilie. Frans: la Benoïte commune, Duits: Echte Nelkenwurz, Engels: Wood Avens.

De gele bloemen van deze plant vallen op in vochtige en schaduwrijke plaatsen. De Nederlandse naam "nagel" verwijst naar de haakjes die op de vruchtjes staan en waardoor die zich vasthechten aan de vacht van dieren of aan je kledij. In het jaar 4 (=1795) van de Republiek werd het "kruid van de goede soldaat" aangewend om soldaten van het Rijnleger te genezen van koortsaanvallen. De wortels van het nagelkruid hebben een sterke geur, zijn bitter en hebben samentrekkende eigenschappen. Het is verwant met de Kinaboom (Cinchona sucurubra, Zuid-Amerika). In Noord-Frankrijk aangewend bij het brouwen van bier.

De zoute geur van de zee is langzaam verdwenen, harsige boslucht en soms de gistende geur van duindoorn prikkelt onze neuzen. We treden een andere wereld binnen.