Blauwalg: vergiftiging bij de hond

Ten tijde van het oude Rome had men al last van blauwalg. Continue groei en ontwikkeling van de populatie en landbouw zorgde echter voor veranderingen van watergebieden, leidend tot frequentere problemen. Blauwalg zit in alle wateren, ook in drinkwater, en hoeft niet per se schadelijk te zijn. Huisdieren zoals de hond zijn gevoelig voor blauwalg en kunnen er erg ziek van worden.

Wat is blauwalg?

Blauwalgen zijn geen algen, maar bacteriën. De meeste dieren worden pas ziek van blauwalg wanneer er sterke overgroei is (“waterbloom”), maar kinderen, ouderen, zwangeren en immuungevoeligen worden er sneller ziek van. Deze waterbloom ziet er meestal uit als dik schuim en is donkergroen, maar kan ook geel tot roodbruin zijn. Sommige soorten (o.a. Planktothrix) kunnen groeien onder ijs en zijn sterk toxisch, anderen (Cylindrospermopsis en Aphanizomenon) komen niet oppervlakkig voor, maar groeien alleen in diepere wateren.

Wat zijn de gevolgen van blauwalg?

Sommige blauwalgen zorgen alleen voor verandering van geur of smaak van het water, maar anderen kunnen zorgen dat intracellulair opgeslagen toxines uitscheiden worden. Ongeveer 50 soorten blauwalg zijn in staat dit mechanisme te bewerkstelligen. Deze soorten geven niet alleen ecologische (weinig zuurstof in het water en invloed op het ecosysteem, waardoor vissen en wilde dieren dood gaan en er minder biodiversiteit in water is) en economische schade (recreatieplassen moeten dicht, kosten om water schoon te maken gaan omhoog en bijvoorbeeld waterzuiveringsbedrijven worden minder waard), maar ook schade aan de gezondheid, zelfs mogelijk leidend tot de dood.

Waarom is de hond gevoelig voor blauwalg?

Alle dieren kunnen er ziek van worden, maar onder gedomesticeerde huisdieren zijn honden het meest vatbaar voor de toxische waterbloom. Dit komt door hun voorkeur voor het zwemmen en het vele drinken uit beken, waardoor ze veel blauwalg via de mond binnen krijgen. Blootstelling kan ook via inhalatie en via de huid.

Daarnaast hebben honden een grotere soort-gevoeligheid voor de cyanotoxines, vooral voor de neurotoxines. Neurotoxines behoren tot de meest voorkomende toxines, naast hepatotoxines (toxines die de lever aantasten) en dermatoxines (toxines die de huid aantasten).

Welke toxines kunnen de verschillende soorten blauwalg maken?

Neurotoxines

De belangrijkste neurotoxines (anatoxines, saxitoxines en neosaxitoxines) worden gemaakt door de soorten Anabaena (of Dolichospermum), Aphanizomenon en Planktothrix (of Oscillatoria), welke o.a. verlamming en falen van ademhalingsstelsel geven.

Hepatotoxines

Hepatotoxines (microcystine en Cylindrospermopsines) worden gemaakt respectievelijk door de soorten Anabaena, Microcystis, Nostoc, en Planktothrix en Cylindrospermopsis, Anabaena, Aphanizomenon, Raphidiopsis, en Umezakia. Deze hebben naast effecten op de lever ook effecten op de nieren.

Dermatoxines

De derde groep van meest voorkomende toxines die worden gemaakt door blauwalg zijn de dermatoxines, die allergische reacties, irritaties aan de huid en uitslag kunnen veroorzaken. De dermatoxine lynbyatoxine, gemaakt door de soort Plectonema, kan daarentegen ook het maagdarmkanaal aantasten.

Combinaties van toxines

Hierbij moet worden opgemerkt dat bijvoorbeeld soorten als de Anabaena neuro- en hepatotoxische effecten teweeg kunnen brengen. Dit komt doordat de toxines enigszins specifiek op organen werken, maar in principe alle organen kunnen aantasten

Wat zijn de symptomen van een blauwalg-intoxicatie?

Wanneer een dier is blootgesteld, zul je eerst verschijnselen van neurotoxines zien, omdat die binnen paar minuten al hun doelcellen bereiken, vergeleken met de toxines die de lever aantasten (1 tot paar uur). Vooral anatoxines en microcystines, die over het algemeen respectievelijk neurotoxisch en hepatotoxisch zijn, zijn gevaarlijk.

De ernst van de intoxicatie hangt af van de manier van blootstelling. Opname via de mond is het gevaarlijkst, maar blootstelling aan cyanobacteriën via de huid of inademing komt ook frequent voor.

Wat is de behandeling van een blauwalg-intoxicatie?

Wanneer wordt gezien dat een hond drinkt uit water met “cyanobacteriële waterbloom” moet de hond direct verwijderd worden van de blootstelling en moet de hond meteen uit het zonlicht worden gehaald (vanwege grotere gevoeligheid voor licht rond neus en oren). De dierenarts moet geraadpleegd worden; deze kan verdere opname in het maagdarmkanaal voorkomen.

Hoe kan een blauwalg-intoxicatie voorkomen worden?

Op internet bestaan verschillende sites waarop vermeld wordt in welke Nederlandse wateren blauwalg voorkomt. Honden kunnen de blauwalg en hun toxines binnenkrijgen via de mond, maar ook via de huid of inademing. Het is daarom af te raden om honden te laten drinken of zwemmen in water waarin blauwalg voorkomt.