Kopziekte bij koeien en schapen

Kopziekte is een ziekte die voorkomt bij koeien en schapen. Het is een ziekte die ontstaat als gevolg van een magnesiumtekort in de voeding. Kopziekte bij schapen treedt meestal op in de top van de lactatie. Bij koeien treedt de ziekte vaak vroeg in het voorjaar of laat in de herfst op, wanneer het gras weinig structuur heeft en door de lage temperaturen arm is aan mineralen. Kopziekte heeft dezelfde verschijnselen als melkziekte.

Inhoud

• Wat is kopziekte?
• Symptomen
• Melkziekte en hersenverschijnselen
• Ziekteverloop van kopziekte
• Behandeling en preventie
• Behandeling
• Preventie

Wat is kopziekte?

Bij kopziekte is er sprake van een magnesiumtekort in het bloed. Dit tekort kan ontstaan doordat er te weinig magnesium in het voer zit. Bij weidegang zie je dit vooral wanneer de bodem te weinig magnesium bevat en teveel kalium. Dit komt doordat magnesium bij de opname van het gras verdrongen wordt door kalium. Desondanks groeit het gras goed. Het is alleen lichter van kleur. Doordat de hele grasmat dezelfde kleur heeft, valt de lichtere kleur minder op. Kopziekte is vooral te zien bij dieren die dag en nacht beweid worden. Koeien lopen hierdoor minder risico dan schapen. Toch is het belangrijk om de dieren goed in de gaten te houden wanneer het risico op kopziekte groot is.

Symptomen

• Spiertrillingen
• Krampen
• Nerveus zijn
• Afzonderen van de koppel
• Vallen
• Wild slaan met kop en poten
• Luid loeien

Melkziekte en hersenverschijnselen

De symptomen van kopziekte vertonen veel overeenkomsten met een aantal andere aandoeningen. Denk hierbij aan melkziekte en zenuwstoornissen in de hersenen. Bij jonge dieren die alleen melk krijgen kan ook hypomagnesiëmie ontstaan. Hierbij is sprake van een calciumtekort in het bloed. Bij symptomen die wijzen op hersenverschijnselen, waar kopziekte ook onder valt, is het belangrijk om snel een dierenarts te laten komen. Deze ziektes kunnen er namelijk voor zorgen dat het dier binnen een paar uur dood is. Een snelle behandeling is hierdoor dus noodzakelijk.

Ziekteverloop van kopziekte

Het eerste signaal van een verkeerd rantsoen is te vinden in de mest. Wanneer deze dun tot zeer dun is, kan dit wijzen op een mineralentekort. Regelmatige controle van de mest is dus belangrijk. Het magnesiumgehalte kan aangetoond worden aan de hand van bloedonderzoek, urineonderzoek en voeranalyses.

Wanneer de afwijkende mest niet opgemerkt wordt, er niets mee gedaan wordt of als er geen sprake is van afwijkende mest, kan een mineralentekort zich ontwikkelen. Wanneer dit tot kopziekte leidt, zal het ziekteverloop snel zijn. Snel ingrijpen is dus belangrijk, maar desondanks gebeurt het toch vaak dat een behandeling te laat is.

Behandeling en preventie

Behandeling

Kopziekte wordt behandeld door het dier een infuus van calcium-magnesium te geven. Dit komt doordat de verschijnselen van melkziekte en kopziekte erg op elkaar lijken; bloedonderzoek is bepalend voor de definitieve diagnose. Omdat een snelle behandeling noodzakelijk is, wordt er voor gekozen om beide ziekten te behandelen.

Preventie

Kopziekte is op twee manieren te voorkomen: controle van het rantsoen en controle van de dieren. Controle van het rantsoen is vooral van belang wanneer er weidegang wordt toegepast op het bedrijf. De risicomomenten zijn in het voorjaar en in het najaar, wanneer de bodem rijk is aan kalium, maar arm aan magnesium. Dieren die geweid worden op zware kleigronden lopen ook meer risico. Bij meer risico op ziektes is het belangrijk dat de dieren bijgevoerd worden. Dit kan met hooi en/of krachtvoer, afhankelijk van het beweidingssysteem dat toegepast wordt.

Controle van de dieren geldt voor zowel de koppel als voor het individuele dier. Hierbij moet gelet worden op uniformiteit van de koppel. Ten tweede is het belangrijk om te letten op de dikte van de mest. Als laatste moet gekeken worden naar de individuele dieren. Hoe gedragen ze zich? Wijken ze af van de koppel? Zo ja, hoe? Hierbij is het ook nuttig om te kijken naar risicogroepen, zoals dieren die droog staan en dieren in de top van de lactatie.