Melkziekte en slepende melkziekte bij koeien

Melkziekte en slepende melkziekte zijn twee ziektes die in de melkveehouderij met regelmaat voorkomen. Veel mensen hebben echter moeite om de ziekten uit elkaar te houden. Bij melkziekte is er sprake van een calciumtekort. Over slepende melkziekte wordt gesproken wanneer er sprake is van een energietekort. Hoe zijn de verschillen te herkennen, wat zijn de symptomen en hoe moeten ze behandeld worden?

Inhoud

• Melkziekte
• Symptomen
• Behandeling
• Preventie
• Complicaties
• Slepende melkziekte
• Symptomen
• Behandeling
• Preventie

Melkziekte

Bij melkziekte is er sprake van een calciumtekort in het bloed. In de meeste gevallen treedt deze ziekte binnen 48 uur na het afkalven op; de ziekte staat daarom ook wel bekend als kalfziekte. De grootste risicogroepen zijn oudere, hoogproductieve koeien. Later in de lactatie kan een te laag calciumgehalte voorkomen, maar er wordt dat niet meer gesproken van melkziekte.

Rond de tijd van afkalven begint de koe met het produceren van melk, een proces waar veel calcium en energie voor nodig is. Omdat de calciumvoorraad in het bloed snel is uitgeput, wordt er calcium uit de botten vrijgemaakt. Calcium is ontzettend belangrijk voor een goed functioneren van de spieren; een tekort kan dodelijke gevolgen hebben als het niet op tijd herkend wordt.

Over het algemeen komt melkziekte bij 2-5% van alle melkkoeien voor; bij meerderekalfskoeien ligt dit percentage op 10%. Deze koeien zijn ouder en geven meer melk, waardoor zij meer last hebben van melkziekte.

Symptomen

• Melkziekte geeft de volgende symptomen:
• Sloomheid
• Koude oren
• Lage frequentie van penscontracties en oplopen van de pens
• Slingerend lopen
• Met de kop in de flank liggen
• Verminderde eetlust
• Niet kunnen slikken
• Stagnerend afkalfproces
• Aan de nageboorte blijven staan
• Onvoldoende melkproductie
• Lage polsfrequentie
• Lage temperatuur
• Droge neusspiegel

Deze symptomen treden pas op als er sprake is van een ernstig calciumtekort. Dit gaat vaak gepaard met een magnesiumtekort. In een beginnend stadium zijn er nog geen typische symptomen. In dat geval is een calciumtekort door een dierenarts alleen te bepalen door het calciumgehalte in het bloed te meten.

Behandeling

Melkziekte wordt behandeld door een infuus met calcium en magnesium toe te dienen. Daarna moet de koe nog enkele malen een calciumdrankje toegediend krijgen; het infuus is niet voldoende om het volledige calciumtekort terug te dringen.

Naast het toedienen van calcium wordt de betreffende koe ook behandeld met een flinke pijnstiller: ze heeft al meerdere malen tevergeefs geprobeerd om op te staan. Het is aannemelijk dat ze zich daarbij bezeerd heeft.

Preventie

Het is van belang dat koeien in de droogstand een calciumarme voeding krijgen. Door vervolgens rond het afkalven een calciumrijke voeding te geven, wordt het calcium uit de voeding beter benut. Daarbij is het ook belangrijk dat de koe tijdens het afkalven niet te vet is; denk hierbij aan een conditiescore van rond de drie.

Complicaties

Bij onvoldoende reactie op de behandeling kan het Downer-syndroom ontstaan. De koe heeft in dit geval wel haar eetlust terug, maar ze kan nog niet overeind komen. Dit wordt veroorzaakt door spierafwijkingen en/of verscheuring in de grote spiergroepen, botfracturen of zenuwafwijkingen doordat de koe is uitgegleden.

Slepende melkziekte

Slepende melkziekte ontstaat na het afkalven. Er is sprake van slepende melkziekte als de energie-opname niet voldoende is om de energiebehoefte te dekken. We spreken in dit geval van een Negatieve Energiebalans. De dieren zijn zichtbaar ziek. Wanneer dieren niet zichtbaar ziek zijn, maar wel last hebben van een energietekort, spreken we van ketose.

Een ernstige en langdurige negatieve energiebalans heeft een slechte invloed op de vruchtbaarheid en de productie. Bovendien kan de aandoening leververvetting veroorzaken, waardoor de werking van de lever vermindert.

Symptomen

Slepende melkziekte brengt de volgende symptomen met zich mee:

• Zichtbaar zieke koe
• Slechte voeropname
• Daling melkgift
• Sloom

Bij sommige koeien kan er ook sprake zijn van nervositeit en/of een acetongeur.

Slepende melkziekte kan ook via de MPR uitslag vermoedt of opgemerkt worden. Dit kan aan de hand van de melkgift en de percentages vet- en eiwit.

Behandeling

Ten eerste is het belangrijk dat het glucosetekort aangevuld wordt door middel van een infuus. Daarnaast is het ook belangrijk om de aanmaak van glucose te stimuleren en het gebruik ervan te remmen. Dit kan door een injectie met een glucocorticoid toe te dienen. Als laatste dient de koe via de bek propyleenglycerol toegediend te krijgen. Dit is een makkelijke energiebron die de koe een aantal dagen twee keer per dag toegediend moet krijgen. Hiernaast kunnen eventueel eetlust stimulerende middelen gegeven worden.

Preventie

Slepende melkziekte is te voorkomen door nieuwmelkte dieren onbeperkt toegang te geven tot ruwvoer van goede kwaliteit. Daarbij moet de koe de beschikking hebben over een hoeveelheid krachtvoer die op de productie is afgestemd. Verder moet met de volgende punten rekening gehouden worden:

• Zo min mogelijk voederwisselingen toepassen
• Nieuwmelkte dieren in de droogstand een goede voeding geven
• Conditie in het oog houden
• Eiwit- en mineralenvoorziening optimaal op het productieniveau afstemmen