De kraanvogels trekken over Nederland met veel geluid

In het voorjaar en najaar bestaat er de kans om een vreemd geluid in de lucht te horen. Een rauw keelgeluid alsof er iemand in nood is. Kijk je dan in de lucht dan zijn het vogels. Zwermen grote vogels met de nek ver naar voren. Kraanvogels die in een soort V-vorm richting het zuiden trekken in het najaar en in het voorjaar richting het noorden. Kraanvogels zijn trekvogels met een schel rauwachtig trompetterend geluid, waarmee ze communiceren met elkaar.

• Voorjaarstrek en najaarstrek
• Geluid
• Het uiterlijk van een kraanvogel
• Kraanvogel en symboliek
• Biotoop
• De balts
• Voedsel
• Gevaren voor de kraanvogel

Voorjaarstrek en najaarstrek

Vanaf half februari bestaat de kans om grote groepen kraanvogels (grus grus) te zien. De kraanvogels (ook wel Europese kraanvogels genoemd) hebben overwinterd in Spanje en Frankrijk en vliegen massaal, soms wel met duizenden tegelijk, terug naar de broedplekken in het noorden en oosten van Europa. Onderweg geregeld even foerageren om daarna weer de tocht te vervolgen. Het kan ook zo maar zijn, dat je één of meerdere kraanvogels ziet foerageren. Ze eten de resten die achtergebleven zijn op de aardappel- en maisakkers. Dit gebeuren herhaalt zich in het najaar wanneer ze van hun broedgebied terugvliegen naar de overwinterplaats. De najaarstrek ligt in oktober en is een afhankelijk van de weersomstandigheden en het voedselaanbod.

Geluid

Een indrukwekkend gebeuren wanneer het geluid van de kraanvogels is te horen en een enorme groep kraanvogels in een slordige v-vorm in de lucht, is te zien. Vooraan vliegt de leidsman die van tijd tot tijd een trompetterend ‘kroe, kroe’ laat horen en de hele groep beantwoordt dit geluid.Het geluid, het aantal en de grootte van de vogels geeft meteen aan dat het geen groep ganzen is. Samen met de uitgestrekte nek en de vleugels van de kraanvogel, met een vleugelwijdte van twee en een half meter, zijn dit kenmerken om het verschil te zien tussen een groep ganzen en kraanvogels. De najaarstrek geeft meer kans om de foeragerende kraanvogels te zien en tijdens de voorjaarstrek gebeurt dit minder vaak. De trekkende kraanvogels naar het zuiden, hebben een enkele honderden kilometers trekbaan en schampen vaak langs het oosten en zuiden van Nederland.

Het uiterlijk van een kraanvogel

De kraanvogel op de grond ziet eruit als een grote vogel met een lengte van 110 tot 120 centimeter hoog. Als een ooievaar of een blauwe reiger. De kleur van de kraanvogel is echter heel anders. Hoofdzakelijk grijs met zwarte accenten. Grote hoge zwarte poten en zwarte uiteinden aan de vleugeltoppen. Wanneer de vleugels liggen dan zorgen de zwarte vleugeltoppen ervoor dat het lijkt of de kraanvogel een tutuutje aan heeft, waar de 20 centimeter lange zwarte veren, soms kunnen dansen bij elke beweging. Op de lange hals zit aan beide zijkanten een opvallend witte langwerpige vlek, omzoomd door zwart. De ogen zijn roodachtig en bovenop de kruin zit tussen de zwarte kleur, twee rode ronde vlekken.

Kraanvogel en symboliek

De kraanvogel wordt gezien als een symbolische vogel en heilige vogel. Namelijk:

• in oost Azië is de kraanvogel een symbool van trouw, geluk en gezondheid;
• in Vietnam is de kraanvogel verwerkt in de nationale vlag;
• in Japan was de kraanvogel heel lang een beschermd en heilig dier;
• in China waren de Hemelse kraanvogels boodschappers van wijsheid;
• in Japan wordt de kraanvogel als gelukbrengend beschouwd, als symbool van een lang leven. In 1700, toen origami werd uitgevonden, werd gezegd dat voor wie 1000 kraanvogels vouwt, de wens werkelijkheid zal worden;
• in de Egyptische hiërogliefen staat de kraanvogel voor de letter B.

De Azteken in Zuid- Amerika danken de naam aan de kraanvogels. Azteken zijn de bewoners van Aztlan wat betekent: dichtbij de kraanvogels. Ook staat de kraanvogel erom bekend dat hij alleen maar vecht uit zelfverdediging. Een voorbeeld voor de mens!

Biotoop

De kraanvogel leeft in grote moerasbossen, uitgestrekte hoogveengebieden en buiten het broedseizoen in open gebieden. Nodig om te broeden en te foerageren. Het broedgebied van de Europese kraanvogel ligt in het noorden en oosten van Europa.
Een hoogveengebied bestaat uit resten van veenmossen, dat het water vasthoudt en voor mensen gevaarlijk is om er zonder gids in te vertoeven. Juist dít is wat de kraanvogel wil: nattigheid en rust! In het levend hoogveengebied het Fochteloërveen is sinds 2001 de kraanvogel een echte Nederlandse broedvogel! Precies de biotoop wat de kraanvogel nodig heeft. Ook in het Dwingelderveld, zo’n 25 kilometer verder dan het Fochteloërveen en in 2015 is duidelijk dat er een broedend paar kraanvogels in het Vragenderveen is waargenomen en alle excursies worden afgelast.

De balts

De balts van kraanvogels is een waar schouwspel om te mogen zien. Met de grote uitgestrekte vleugels, springen (dansen) de vogels om elkaar heen. Zich uitstrekkend tot een imposante grote vogel, sierlijk de borst vooruitstekend en behendig opspringend tot soms wel enkele meters hoog. Het nest, wat daarna door het mannetje en het vrouwtje kraanvogel gebouwd wordt, is tot 80 centimeter breed en bestaat uit een hoop platgetrapte moerasplanten op een moeilijk te bereiken plek in het veen. Er worden twee eieren gelegd en de ouders broeden om de beurt. Na vier weken, wanneer de jongen uitkomen, verlaten ze al snel het nest (nestvlieders) en worden bijgevoerd door het ouderpaar.

Voedsel

Kraanvogels zijn omnivoren. Ze eten alles. Er zit wel een verschil in periodes. In het overwinteringsgebied en tijdens de broedperiode eten ze vooral dierlijk voedsel. Zoals wormen, slakken, kikkers, slangen, hagedissen en muizen. Tijdens de tocht naar het zuiden of het noorden foerageren ze op akkers en eten maïskorrels, granen en aardappelen die achtergebleven zijn.

Gevaren voor de kraanvogel

Het gevaar voor de kraanvogels is voornamelijk de mens en de omgeving.

De mensen
Mensen verstoren de rust waardoor de kraanvogel een andere plek gaat zoeken. Honden die los lopen en mensen die niet op de wandelpaden blijven. Wanneer bekend is dat er een broedend kraanvogelpaar is gespot, gaan mensen kijken. Komen ze te dichtbij en verstoren de rust. Het toerisme neemt toe en alle nadelige gevolgen die erbij horen nemen toe (ijscokar, picknicken).

Luchtverkeer
Ook een probleem veroorzaakt door mensen. De vliegtuigen, luchtballonnen, parasailers en paragliders maken de kraanvogel onrustig. De vogel gaat weg en blijft weg.

Woningen
In een druk Nederland is er altijd vraag naar woningen. Een stuk hoogveen is rustig maar de dreiging van nieuwe woningen, appartementen en flatgebouwen blijft en komt steeds dichterbij. In het Fochteloërveen en Korenburgerveen worden tijdens het broedseizoen een groot gebied rond het nest afgesloten voor iedereen.