Giftige slangen: De mamba

Mamba's zijn een groep van zeer giftige slangen die in Afrika voorkomen. De groep bestaat uit vier soorten mamba's en allemaal worden ze gevreesd door mensen. In Afrika bestaan veel mythes en legendes over deze slangen. In dit artikel beschrijf ik de verschillende soorten mamba's en het gif wat ze produceren.

Het gif van de mamba's

Het gif van de mamba's bestaat voor het grootste gedeelte uit neurotoxins. Dit is gif dat het centraal zenuwstelsel aanvalt. Daarnaast bestaat het ook uit cardiotoxins; gif dat de spieren aanvalt. Dit betekent dat het gif van een mamba heel snel leidt tot verlammingsverschijnselen. De giftigheid van de slang hangt ook samen met zijn leefomgeving en zelfs het weer. Zonder antigif is een beet van een zwarte mamba in alle gevallen dodelijk. De zwarte mamba is dan ook het giftigst van de vier mamba's. Hoewel de andere mamba's gif produceren dat lijkt op die van de zwarte mamba, is het minder sterk.

De smalkopmamba

De smalkopmamba leeft in bomen en valt op door zijn geelgroene kleur. Hij is gemakkelijk te verwarren met de groene mamba, maar er zijn enkele verschillen. De groene mamba heeft grotere opvallende schubben op zijn kop. Daarnaast is zijn kop ook wat kleiner dan dat van de smalkopmamba. De smalkopmamba is de kleinste van de mamba's en wordt gemiddeld 1,4 meter lang. De mannetjes zijn over het algemeen iets groter dan de vrouwtjes.

De smalkopmamba komt voor in de oostkust van zuidelijk Afrika in een gebied dat strekt van Zuid-Afrika tot Tanzania en Swaziland.

De smalkopmamba woont bijna zijn gehele leven in bomen. Hij begeeft zich zelden op de grond; alleen als hij een prooi volgt of moet zonnebaden. Ze komen dan ook voornamelijk voor in dichtbeboste gebieden. Ze kunnen ook voorkomen op mangoplantages. In kustgebieden kunnen ze ook huizen binnendringen om een beschut plekje te vinden onder het dak. Deze mamba is over het algemeen erg schuw en niet agressief en gaat confrontaties met mensen en roofdieren liever uit de weg. Het zijn zeer snelle slangen en kunnen een snelheid halen van 10 kilometer per uur. Ze zijn actief gedurende de dag wanneer ze jagen. Hun voedsel bestaat voornamelijk uit knaagdieren, kleine vogels, vogeleieren, hagedissen en kikkers.

De smalkopmamba is solitair en is alleen samen gedurende het paringsseizoen. Het mannetje zoekt het vrouwtje op via een geursignaal. De mannetjes vechten vervolgens om het vrouwtje. Ze bijten elkaar niet; ze worstelen alleen waarbij ze elkaar op de grond proberen te duwen. Na de paring legt het vrouwtje 6-17 eieren die na 3 maanden uitkomen. De mamba's zijn vanaf de geboorte giftig. De smalkopmamba kan 15-25 jaar worden.

Het gif van de smalkopmamba is zeer giftig. Het gif veroorzaakt een zwelling op het gebeten gebied. Het is niet bekend wat het sterftecijfer is als een beet niet wordt behandeld, maar men denkt dat dit zeer hoog is.

Jameson's mamba

De Jameson's mamba leeft ook voornamelijk in bomen en ze hebben een donkergroen to gelige kleur. Ze zijn iets groter dan de smalkopmamba, namelijk gemiddeld 1,65 meter, maar ze kunnen tot wel 2,7 meter groeien. Ze komen voornamelijk voor in Centraal-Afrika en westelijk Afrika.

De Jameson mamba komt voornamelijk voor in dichtbeboste gebieden en komt alleen naar beneden als hij een prooi volgt. Net als andere mamba's kan deze mamba zich zeer snel voortbewegen. Dit doet hij als hij moet vluchten. Hij vlucht dan ook altijd hoog de bomen in. Omdat hij zich zo veel in bomen bevindt, bestaat zijn dieet voornamelijk uit vogels. Echter, hij eet ook knaagdieren en hagedissen.

Net als alle mamba's is de Jameson mamba zeer giftig. Na een beet kan de dood al na 30-120 minuten intreden als er geen medische verzorging wordt gegeven. Gemiddeld is dit echter 2-4 uur. Het is niet bekend wat het sterftecijfer is zonder medische behandeling, maar het is ongetwijfeld hoog.

De groene mamba

De groene mamba is een lange, slanke mamba die ook voornamelijk in bomen leeft. Deze slang is langer dan de jameson of smalkopmamba, namelijk 1.8 meter. De meeste groene mamba's zijn geelgroen of olijfgroen, maar er zijn exemplaren die lichtblauw of helemaal geel kunnen zijn.

De groene mamba komt voor in West-Afrika en leeft voornamelijk in dichtbegroeide bossen. Hoewel deze slang voornamelijk in de bomen leeft, komt hij wel vaker naar de grond. Hij jaagt even gemakkelijk op prooien op de grond als in de bomen. De slang slaapt wel in bomen. Net als de andere mamba's eet hij kleine knaagdieren, vogels en hagedissen. Hij is zeer snel, behendig en zeer nerveus en agressief. Een beet van deze mamba is zeer giftig en wanneer geen medische hulp wordt verleend resulteert dit meestal in de dood.

De zwarte mamba

De zwarte mamba is de giftigste en langste mamba met een lengte van 2,5 tot 3,2 meter. De naam komt doordat de binnenkant van de bek zwart is. Daarnaast is de zwarte mamba ook de snelste slang ter wereld die zich kan voortbewegen met een snelheid van 16-20 kilometer per uur.

De zwarte mamba is meestal olijfgroen tot grijs van kleur en er is geen verschil in kleur of lengte tussen mannetjes en vrouwtjes. In tegenstelling tot de andere mamba's, leeft deze mamba niet in bomen. Ze komen vooral voor in de graslanden en savanne van Afrika. Ze schuilen vaak in verlaten termietenholen, omdat deze werken als een soort airconditioning.

De slang is erg territoriaal en verdedigt zijn territorium zeer agressief. Hoewel bij gevaar ze eerst proberen te vluchten. Als dat niet lukt, richten ze zich op als een cobra en opent zijn bek en sist. Als dat niet helpt, valt de slang aan waarna hij meerdere keren achter elkaar probeert te bijten. Ze jagen voornamelijk overdag en eten kleine knaagdieren, vogels, hagedissen en soms andere slangen.

De zwarte mamba is een van de giftigste slangen ter wereld. Slechts 10-15 mg is nodig om een mens te doden, maar een beet bevat minsten 100-120 mg gif. Voordat er antigif beschikbaar was, was een beet van de zwarte mamba 100% zeker dodelijk. De dood kan al na tien minuten intreden. In 2006 werd een volwassen vrouwtjes olifant die 7500 kg woog, gebeten door een zwarte mamba. Ze stierf enkele uren later.