Natuurwonder Poolgebieden: Antarctica

Antarctica is het hoogste continent ter wereld, gelegen rond de Zuidpool en omringd door de Indische Oceaan en de Grote Oceaan. Antarctica heeft 5 subantarctische eilanden gelegen in de Zuidelijke Oceaan, twee van deze eilanden zijn belangrijke broedplaatsen voor albatrossen en de Nieuw-Zeelandse zeeleeuw. Op het Antarctische drijfijs leven keizerpinguïns, de grootste soort ter wereld. Daarnaast kent Antarctica natuurwonderen zoals Kaap Adare, het Transantarctisch Gebergte en het Poolplateau.

Inhoud

• Kaap Adare
• Transantarctisch gebergte
• Poolplateau
• Subantarctische Eilanden
• Keizerpinguïns op Antarctisch drijfijs
• De Erebus
• Antarctisch drijfijs
• De Droge Valleien
• Antarctisch schiereiland

Kaap Adare

Kaap Adare ligt op het puntje van Victorialand. Het hoogste gebergte op Antartica, de Admiralty Mountains, liggen op de achtergrond. Kaap Adare is een grote, platte landtong met zwarte keien en is vanuit de Robertsonbaai te bereiken.

Adéliepinguïns
Kaap Adare is de grootste broedplaats van de Adéliepinguïns op Antartica. Deze punguïnsoort is niet bang voor de mens, toeristen kunnen tussen de vogels gaan zitten en kijken hoe zij hun jongen voeren, zonder de natuurlijke orde te verstoren.

Oudste menselijke nederzetting

Kaap Adare is de oudste menselijke nederzetting op Antartica. Carsten Borchgrevink, een Noor die de eerste expeditie naar het continent leidde en er in 1899 overwinterde, had hier zijn hut. Men heeft deze gevonden. Bovendien is hier het graf van Nicolai Hansen gevonden, een lid van Borchgrevinks ‘Zuiderkruisenexpeditie’. Hansen overleed in 1899.

Het hoogste punt van de Admiralty Mountains is 4.166 meter.

Transantarctisch gebergte

Dit gebergte strekt zich uit over een lengte van 4.828 kilometer. Het loopt van Victorialand aan de Rosszee naar Coatsland aan de Weddelzee. Hierdoor wordt Antartica verdeelt in twee geografische en geologisch afzonderlijke gebieden. Het oostelijke subcontinent, het grotere, rust op precambrisch gesteente dat voornamelijk boven zeeniveau ligt. Het kleinere, westelijke stuk ligt grotendeels onder zeeniveau. Het gesteente lijkt op wat in Australië, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika gevonden is, wat de oorsprong bevestigt: Gondwanaland.

Nunataks

Het Transantarctisch gebergte is het langste op Antartica en één van de langste ter wereld. Op vele plekken ligt het onder een dikke ijslaag, waar alleen de pieken bovenuit steken. Deze pieken noemt men nunataks. De bergen zijn opgebouwd uit lagen juradoleriet, tussen lagen zandsteen van 400 tot 200 miljoen jaar oud. Ongeveer 65 miljoen jaar geleden ontstonden deze bergen tijden de landverschuivingen in de geologische geschiedenis. Door scheuringen en kantelingen zijn de bergen opnieuw vervormd en dit heeft fossielen opgeleverd die veel vertellen over de geschiedenis van Antartica.

Poolplateau

Midden op de Oost-Antarctische IJskap, 1.6 kilometer boven zeeniveau ligt het Poolplateau: Een van de koudste en droogste plekken ter wereld. Het is altijd winter met temperaturen van -50˚C. In 1983 werd er een temperatuur gemeten van -89,4˚C. De lucht bevat geen waterdamp, hierdoor is het binnenland van Antarctica de grootste woestijn ter wereld. Het ijs wordt per jaar met een snelheid van 5 tot 89 centimeter gevormd. Dit houdt in dat het ijs op het Poolplateau minimaal 15 miljoen jaar oud is. De kap bevat meer dan 30 miljoen km2 ijs en is zo zwaar dat het op sommige plekken de grond onder het zeeniveau heeft gedrukt.

Subantarctische Eilanden

De vijf subantarctische eilandengroepen van Nieuw-Zeeland zijn kleine oases van land en leven in de Zuidelijke Oceaan. De eilandenrgoepen Auckland, Bounty, Snares, Abtipodes en Campbell lijden onder slecht weer. Het stormt het grootste deel van het jaar, echter er is genoeg leven. Op deze eilanden vindt men de zuidelijkste bossen ter wereld, op een plek waar ze amper kunnen groeien. Door de vegetatie is hier een grote kolonie zeevogels. Op de Aucklandeilanden is de grootste broedende populatie van lopende albatrossen en witkapelalbatrossen ter wereld. Bovendien zijn de Aucklandielanden de belangrijkste broedplaatsen voor de Nieuw-Zeelandse zeeleeuw, de zeldzaamste robbensoorten ter wereld. De grootste broedende kolonie koningsalbatrossen vindt men op Campbell. De Aucklandeilanden ligt op de migratieroute van verschillende walvissoorten. In Port Ross op de Aucklandeilanden komt elk jaar tussen juni en september een populatie van minimaal 100 zuidkapers langs.

In 1986 werden de subantarctische eilanden verklaard tot natuurreservaat en in 1998 werden de eilanden als 3e plek in Nieuw-Zeeland op de Werelderfgoed geplaatst.

Op de eilanden leven 35 unieke plantsoorten, 120 vogelsoorten en 10 van de 24 bekende soorten albatrossen.

Keizerpinguïns op Antarctisch drijfijs

Het waait op de ijsvlakte van Antarctica 200 kilometer per uur en het vriest er in de winter gemiddeld -20˚C, maar er leven honderden pinguïns: de keizerpinguïns, de grootste ter wereld.

De vogels staan dicht tegen elkaar in grote groepen, op hun poten te balanceren op een groot ei. Degene die in het midden staat verbruikt veel minder lichaamsvet dan de pinguïn aan de rand. Ze draaien langzaam in een spiraal rond, zo krijgt een ieder een kans om in het midden te komen.

Paren

In mei paren de mannetjes met de vrouwtje sen in juni krijgt elke vader een ei waar ze op moeten broeden. Het ei wordt voorzichtig van de ene partner op de ander overgedragen. De vrouwtjes gaan naar zee om te eten. In het voorjaar komen ze terug, als de eieren uitkomen, en voeden de jongen. Dan gaan de mannetjes naar de zee. In december gaan de jongen pinguïns zelf naar zee. Op Antarctica is het dan hoogzomer.

De Erebus

De Erebus is de grootste en actiefste vulkaan op het Antarctische continent en tevens de zuidelijkst gelegen vulkaan ter wereld. Vanuit de vulkaan komt een constante wolk stoom. Met een hoogte van 3.794 meter is Erebus in de laatste honderd jaar acht keer uitgebarsten. In 1972 was de laatste keer dat hij uitgebarsten is en nog steeds ‘rommelt’ het. Er zijn bommem van wel 8 meter uitgespuwd. In de 100 meter diepe buitenkrater ligt nog een diepere binnenkrater, ongeveer 250 meter breed, met daarin een meer van gesmolten lava.
Shackletons expeditie
Leden van Shakletons expeditie hebben als eerste de kracht van de Erebus mogen ervaren in 1908. Zij zagen brokken lava, stukken puimsteen en grote veldspaatkristallen.

Op de Erebus ligt een brede gletsjer. Vanaf de flank glijdt een aantal ijskappen naar de rand van Ross. De ijskappen kunnen twee kanten op: óf ze vormen aan de noord- of westkust een steile ijsklif óf aan de oostkust smelten ze samen met het Rossplateau.

Antarctisch drijfijs

Tijdens de zuidelijke winter groeit de ijszee rond Antarctica uit tot een enorme vlakte van 20 miljoen km2. Deze vlakte bedekt een gebied dat groter is dan het continent zelf. De bevriezing is van belang voor het klimaat op heel de wereld. Het weerspiegelt tot 80% van de zonnestralen en beperkt de uitwisseling van warmte tussen oceaan en atmosfeer. Elke dag groeit het ijs 5 kilometer, dit creëert een extra oppervlak van 10.000 km2.
Hoe ontstaat het Antarctisch drijfijs
In stil water vormen zich op het oppervlak zeshoekige kristallen die een olieachtige gloed veroorzaken die bekend staat als ‘vet ijs’. Hoe dikker het ijs wordt, hoe meer stukken ‘pannenkoekenijs’ wordt gevormd. Van bovenaf valt er sneeuw, van onder bevriest de zee, zo wordt het ijs langzaam aan dikker en komt de zee onder een dikke stevige massa te liggen. Aan de rand van dit pak ijs is de oceaan in beweging. De wind breekt het ijs in grote stukken, pakijs genaamd, die door wind en stroming worden weggevoerd. Aan het eind van de zomer is de hele massa weer gekrompen tot slechts 4 miljoen km2.

De Droge Valleien

Dit is het grootste ijsvrije gebied op Antarctica. Het ligt in een gebied van 4.800 km2 met bevroren meren, beekjes, droge rotsgrond en permafrost. De NASA heeft hier de Marssonde Viking getest, vanwege het ruige landschap. Vier miljoen jaar geleden trokken de gletsjers door dit gebied en vormden het landschap. De grote Droge Valleien hebben bepaalde fysieke eigenschappen met elkaar gemeen: ze zijn gemiddeld tussen de 5 en 10 kilometer breed en tussen de 15 tot 50 kilometer lang. Ze zijn droog omdat het Transantarctisch Gebergte het ijs dat van het Poolplateau afglijdt tegenhoudt en er geen regen valt. Al 2 miljoen jaar heeft het hier niet geregend en de 10 centimeter sneeuw dat hier ieder jaar valt, verandert meteen in gas.
Er groeien alleen mossen op de rotsachtige ondergrond, gewervelde dieren leven hier niet en er komen weinig insecten voor. Het is zo droog dat er een drieduizend jaar oude zeehondmummie is gevonden. Deze is bewaard gebleven dankzij de uitdrogende atmosfeer.

Antarctisch schiereiland

Het Antarctisch schiereiland maakt vanaf het continent een lange bocht van 1.287 kilometer naar het noorden toe en wordt bijeen gehouden door een bergrug met 2.500 tot 3.00 meter hoge pieken. Deze pieken zijn de op twee na langste bergketen op Antarctica. Het schiereiland is verbonden met Zuid-Amerika via de deels onderzeese Scotiarug, een ketting die als de Zuid-Orkneyeilanden, Zuid-Sandwicheilanden en Zuid-Georgië boven water uitsteekt met een lengte van 3.200 kilometer.
Het is iets milder dan op het continent. Hierdoor groeien er verschillende mossen, groene algen en schimmels. Op de westkusteilanden is de fauna het rijkst. Het Antarctisch schiereiland is een rijke broedplaats voor zeevogels, robben en pinguïns. Het is omgeven door een ijszee, steile gletsjers, diepe fjorden, talloze eilandjes en ijswatervallen. In de zomer komen orka’s, potvissen en bultruggen om plankton en andere dieren te eten.

Tijdens de 19e eeuw kwamen veel walvis- en robbenjagers naar het gebied. Zij zorgden ervoor dat dit gebied in de media werd gebracht. Argentinië, Chili en Groot-Brittanië claimen allemaal bezit van het schiereiland. Op 7 januari 1978 werd de eerste Antarcticaan geboren