Haleakala, een van de grootste vulkaankraters ter wereld

De hellingen en de bodem van de 760 m diepe Haleakala-krater maken sinds 1960 deel uit van het 11.597 hectare grote Haleakala Nationaal Park. Deze bodem en kraterhellingen worden doorsneden door circa 50 km aan wegen en paden. Hierdoor wordt de toerist op het Hawaii-eiland Maui in staat gesteld alle natuurschoon van dichtbij te bewonderen en de grootsheid van de vulkaan in zich op te nemen.

Haleakala: Huis van de zon

Kapitein James Cook ontdekte in 1778 de Hawaii-eilanden. Het op een na grootste eiland van de tropische archipel Hawaii is Maui. Dit eiland ligt 40 km ten noordwesten van het 'Grote Eiland', Hawaii zelf. Maui wordt gedomineerd door de 3.000 m hoge berg Haleakala. Deze naam Haleakala is Polynesisch en betekent 'huis van de zon'. Volgens de Polynisische overlevering staat de vulkaan in verband met de god Maui, waarnaar het eiland vernoemd is. De Haleakala neemt een speciale plaats in in de Hawaiiaanse cultuur. Altijd zette de inheemse bevolking offers in de krater neer om de goden gunstig te stemmen. Waarschijnlijk begroef de bevolking er ooit hun stamhoofden.

De legende van het zonlicht

Er was een tijd dat de zon heel vlug wilde gaan slapen en daarom langs de hemelboog snelde. Het gevolg was dat het eilland minder daglicht kreeg. Dat maakte Hina (de moeder van de god Maui) boos, omdat de stof die ze maakte van gestampte boombast niet goed kon drogen. Daarop verzon Maui een list. Hij vlocht een touw van kokosnootvezel en ging in een hinderlaag liggen wachten tot de zon boven de Haleakala uit zou komen. Toen dat gebeurde, wierp Maui zijn lasso om de eerste zonnestralen en ving de zon. De god liet de zon beloven dat hij het wat rustiger aan zou doen. Zo lostte Maui het probleem van zijn moeder Hina op en zorgde hij ervoor dat de eilandbewoners de hele dag zonlicht hadden.

Spectaculaire aanblik

Wanneer de zon de vroege ochtendnevel oplost, komt langzaam de Haleakala-krater in al zijn pracht te voorschijn. De spectaculaire aanblik van een zonsopgang boven de kraterrand heeft al vele generaties van kunstenaars geïnspireerd. Zo meende de Amerikaanse schrijver Jack London (een van de vele niet-inheemse personen, die door deze slapende vulkaan gegrepen werd) dat "de Haleakala de menselijke ziel een schoonheid en natuurpracht te bieden heeft, die men zelf moet ervaren". Immers volgens deze Amerikaanse auteur kunnen alleen zij die zelf de huiveringwekkende pracht en het unieke landschap van de Haleakala-krater boven in de gelijknamige berg gezien hebben, weten waar ze het over hebben.

Roughing it, reisverhalen van Mark Twain

Maar ook de Amerikaanse schrijver Mark Twain bezocht de Hawaii-eilanden. In 1866, toen hij nog reporter was bij een Californische krant, verkende Mark tijdens een verblijf op Maui de vulkaan. Zes jaar later verscheen zijn boek over de reizen die hij als jongeman maakte. Het boek kreeg de titel 'Roughing it' mee en is een beschrijving van zijn ervaringen. Tijdens zijn
verkenning van de Haleakala bereikten hij en zijn metgezellen na twee dagen de top, waarbij ze het tijdens hun tweede overnachting bij het kampvuur 'de hele nacht beurtelings ijskoud en snikheet' hadden. Mark en zijn metgezellen stonden op de oostrand van de vulkaan. Het is het meest geërodeerde gedeelte van de krater. Evenals zovelen die hem voorgegaan waren, kreeg Mark de 'drukkende' ervaring dat hij bij de dageraad niet neer keek op, maar omhoog moest zien naar zijn omgeving. Mark bleef onaangedaan door 'het eigenaardige visuele effect dat de niet onderling verbonden bergtoppen' op hem hadden. Hij en zijn metgezellen keken in het 'gapende gat van de dode krater, waarin we (...) stenen lieten rollen, half zo groot als een vat...Het was reuze spectaculair!'

Slapende vulkaan

In 1790 is de Haleakala voor het laatst actief geweest en is thans de grootste krater van een slapende vulkaan ter wereld. De kraterrand is ongeveer 30 km in omtrek. In tegenstelling tot veel andere vulkanen is de Haleakala niet volledig symmetrisch. Zo zijn de oostelijke hellingen zwaar geërodeerd en doorgroefd met diepe dalen en kloven, die gevormd zijn toen gesmolten lava door bestaande rivierdalen stroomde. De westelijke hellingen daarentegen zijn doorsneden met regenriviertjes. Aan de rand is de krater 11 km in doorsnee. De bodem beslaat een gebied van 50 vierkante kilometer. Dit terrein verschilt van plaats tot plaats en in de krater kun je zowel bos, woestijn, grasland als een meer aantreffen. De noordelijke en oostelijke gedeelten worden gebruikt als weidegrond, maar de westelijke en zuidelijke gebieden zijn droog. Het oppervlak bestaat hier uit zand dat in kleur varieert van diep chocoladebruin tot heel lichte tinten beige. Maar het kan ook bestaan uit dikke lagen grijze, roodbruine, baksteenrode en paarse as en slakken, die afgewisseld worden door zwarte lavalagen. Er liggen zestien hopen roodachtige slakken (van soms wel 300 meter hoog) als minivulkanen verspreid over de kraterbodem.

Magnifiek uitzicht

Wanneer je naar de top van de berg klimt, volg je een kronkelend pad door groene weiden en eucalyptusbosjes. Is het onbewolkt weer, dan kun je genieten van prachtige vergezichten over suikerplantages en meer naar het zuidoosten, over de Grote Oceaan, op de bergen van Hawaii.

Verschillen in natuurlijke gesteldheid

De verschillen in de natuurlijke gesteldheid in dit gebied zijn het gevolg van de onregelmatigheid van de rand. In de lage gedeelten (aan de oostkant) komen door twee grote openingen (de Koolau en Kaupo) regenbrengende passaatwinden in de krater. Het gevolg daarvan is dat het daar vochtig is. Wanneer de wolken onder de rand van de krater wervelen, ontstaat er een eigenaardig optisch effect. Dit noemt men de 'Brockenboog': de schaduw van iemand die op de rand staat, valt op het wolkendek dat boven het hogere noordelijke gedeelte van de kraterrand hangt. Voor de moderne toerist zijn de kleurige maar sobere schoonheid en de wervelende wolken vlak onder de rand van de krater het meest indrukwekkend.

De steile binnenwanden van de krater

Op de steile binnenwanden van de Haleakala groeit niets. In de as en sintels op de bodem gedijen echter diverse grassoorten en struiken, waaronder de zilverzwaardplant. De zilverzwaardplant groeit alleen op Hawaii. Deze plant van unieke schoonheid handaaft zich in de krater dankzij de dicht opeengepakte, puntige bladeren waarin zij water opslaat op dezelfde wijze als de woestijnplant, de yucca. De zilverzwaardplant produceert na een aantal jaren (maximaal 20) een dikke stengel die wel 2,5 meter hoog kan worden. Een korte tijd draagt deze stengel een kroon van prachtige paarse bloemen. Daarna gaat de plant dood. Nog niet zo lang geleden dreigde de zilverzwaardplant uit te sterven, maar nu is zij beschermd. De dieren die hier worden aangetroffen zijn onder meer geiten, varkens, stormvogels en Hawaiiaanse ganzen.