Het leven in tropische bossen

Tropische bossen bevinden zich op verschillende continenten rond de evenaar. Ze vormen een geschikte leefomgeving voor vele soorten, en zowel de diversiteit aan planten als aan dieren is dan ook erg groot. Er zijn enorme bomen te vinden, maar ook kleinere planten die gebruik maken van de bomen om te groeien. Er leven kleine dieren zoals kevers en mieren, maar ook grote zoals leeuwen en orang-oetans.

Tropische bossen

Tropische bossen bevinden zich in meerdere continenten op de aarde, maar allemaal rond de evenaar. Zo zijn er tropische bossen te vinden in Midden-Amerika, de noordelijke helft van Zuid-Amerika, het midden van Afrika, het zuidoosten van Azië en het noordoosten van Australië. De tropische bossen zijn weer op te delen in twee soorten, namelijk het tropisch regenwoud en het moessonbos. Tropisch regenwoud bevindt zich het dichtst rond de evenaar, hier is het het hele jaar vochtig en warm. Moessonbossen liggen aan de randen van de tropen en kennen ook een droog seizoen.

Planten

In tropische bossen komen enorm veel planten voor die dicht op elkaar groeien. Van bomen die zeer lang worden om licht op te vangen tussen alle concurrenten, tot planten die dichterbij de grond blijven. In het tropisch regenwoud zijn geen echte seizoenen te onderscheiden en de planten doen dit dus ook niet. Ze kunnen het hele jaar door groeien en zich voortplanten. Ook is er geen seizoen waarin de bomen al hun bladeren laten vallen. Veel bomen in moessonbossen verliezen wel hun bladeren wanneer de droge periode is aangebroken. Toch zijn ook hier uitzonderingen, zoals de jacaranda. Deze boom bloeit juist in de droge tijd, waar ze opvallen met hun lilakleurige bloemen.

De lange, dunne bomen in tropische regenwouden groeien soms erg snel, sommige zelfs vijf meter in één jaar. Andere planten hebben een alternatieve manier ontwikkeld om te groeien. Epifyten zijn planten die op andere planten groeien. Door zich op takken en boomstammen te ontwikkelen kunnen ze zeer hoog groeien. Ze zijn niet schadelijk voor de plant waarop ze groeien, want ze zorgen voor hun eigen voedsel. Wel kan het zijn dat takken niet sterk genoeg zijn wanneer er te veel epifyten op groeien. Sommige epifyten kunnen namelijk behoorlijk groot worden en tientallen kilo’s wegen. Tot de epifyten behoren onder meer verschillende soorten varens, bromelia’s en orchideeën.

Parasitaire planten zijn, in tegenstelling tot epifyten, wel schadelijk. Zij halen namelijk voedingsstoffen en water weg van de boom waarop ze groeien of van naburige bomen. Een parasitaire plant is bijvoorbeeld de wurgvijg. Deze neemt niet alleen voedingsstoffen van zijn gastheer af, hij wurgt hem ook nog eens. Hij groeit vanaf een tak, waar hij wortels ontwikkelt die zich langs de boomstam naar de bosbodem wikkelen. De wortels worden steeds dikker en langzaam wordt de gastheer gewurgd. Deze sterft af, terwijl de wurgvijg zijn plek overneemt en een onafhankelijke plant wordt.

Dieren

Geleedpotigen

In de Zuid-Amerikaanse regenwouden leeft de grootste spin ter wereld: de goliathvogelspin. Wanneer deze spin zijn poten uitspreidt, kan hij een spanwijdte van 28 centimeter bereiken. Zoals de meeste spinnen zijn het roofdieren. Deze vogelspin jaagt op andere spinnen, insecten, kikkers, hagedissen, muizen en vogels. Hij gebruikt zijn gifkaken om zijn slachtoffers te doden. Naast de goliathvogelspin leeft in de tropische bossen ook de goliathkever, maar dan in Afrika. Hij kan zo’n honderd gram wegen en is daarmee het zwaarste insect op aarde.

Andere geleedpotigen die in deze gebieden te vinden zijn, zijn onder meer vele soorten vlinders, krekels, wandelende takken en bladeren en mieren. Trekmieren leven in kolonies van vele duizenden dieren. Ze trekken overdag rond door het bos, onderweg vele slachtoffers makend. Ze hebben geen plek waar ze naar terugkeren om de nacht door te brengen, deze mieren maken elke avond een nieuwe bivak. Wandelende takken en bladeren zijn zeer goed gecamoufleerde dieren waarmee ze zich beschermen tegen roofdieren. Sommige wandelende takken worden wel 35 centimeter lang.

Reptielen

In tropische bossen komen vele soorten hagedisachtigen en slangen voor. In de regenwouden in Zuid-Amerika zijn bijvoorbeeld basilisken te vinden. Dit zijn leguanen met sterke achterpoten en lange tenen met een soort vliezen eraan. Hierdoor zijn ze zelfs in staat om een paar meter over het water te rennen. Het vliegend draakje is een hagedisachtige die te vinden is in het regenwoud in Zuidoost-Azië. Vliegen kan hij niet, wel kan hij van de ene boom naar de andere zweven door huidplooien die hij langs zijn lichaam heeft.

Pythons en boa’s zijn roofdieren die veel vogels en zoogdieren eten. Ze wikkelen hun staart om een tak en wachten op een prooi. Wanneer een slachtoffer in de buurt komt, grijpt de slang het dier razendsnel, om hem daarna te wurgen met zijn lichaam. Pythons en boa’s zijn met hun groene kleur goed gecamoufleerd in de plantenrijke omgeving, hoewel de groene boompython bruin, rood of geel van kleur is wanneer hij geboren wordt.

Vogels

Vogels die in tropische bossen leven zijn onder meer toekans, bijeneters, kolibries, papegaaien en toerako’s. Toekans vallen op door hun enorme snavel die in de weg lijkt te zitten. De snavel bestaat echter uit een zeer licht materiaal met luchtruimtes en is niet hinderlijk voor de vogel. Ze gebruiken deze om vruchten en insecten te eten. Kolibries, die veel in de Midden- en Zuid-Amerikaanse regenwouden leven, zijn kleinere vogels waarvan het mannetje vaak opvallend fel gekleurd is. Ook zij hebben relatief lange snavels, die echter wel veel smaller zijn dan die van de toekan. Kolibries kunnen hun vleugels zeer snel op en neer bewegen. Veel soorten zweven voor bloemen om hier met hun dunne snavel nectar uit te halen. De witkeelbijeneter heeft insecten als bijen en wespen op zijn menu staan. Deze vangt hij terwijl hij vliegt. Om steken te voorkomen, slaat hij ze dood tegen een tak.

Zoogdieren

In de moessonbossen van Azië leven verschillende katachtigen, zoals tijgers, leeuwen en luipaarden. Ook olifanten en neushoorns zijn hier te vinden. Veel katachtigen leven alleen, hoewel leeuwen in groepen leven. Ze eten grote dieren waar ze ook samen op jagen. Een groep leeuwen heeft een mannetje dat bovenaan de hiërarchie staat en de groep leidt. Luipaarden zijn regelmatig in bomen te vinden. Soms wachten ze daar tot een prooi langskomt om hem van boven aan te vallen. Het lichaam van het slachtoffer nemen ze mee de boom in, om het daar rustig te kunnen oppeuzelen.

Er komen ook veel apen voor in tropische bossen, zoals gorilla’s, brulapen, bonobo’s en orang-oetans. Orang-oetans leven in de Indonesische bossen, gorilla’s in West- en Centraal-Afrika. Orang-oetans zijn grote, roodbruine mensapen die meestal alleen leven en vaak in de bomen te vinden zijn. Het zijn vooral planteneters die veel vruchten, bladeren en jonge takken eten. Dit vullen ze aan met insecten en andere kleine dieren als jonge vogels en muizen. Ze hebben lange ledematen die ze alle vier gebruiken om te klimmen en te eten. Gorilla’s zijn mensapen met een donkerder vacht en zij zijn zwaarder gebouwd. In tegenstelling tot orang-oetans leven zij wel in groepen. Het zijn eveneens voornamelijk planteneters die bladeren, jonge takken, stengels en vruchten eten.
Miereneters in de Amerikaanse wouden en schubdieren in de Afrikaanse en Aziatische bossen zijn beide dol op mieren en termieten. Ze zijn erg goed in het openscheuren van mierennesten en termietenheuvels. Hun prooien likken ze eruit met hun lange tong. Schubdieren danken hun naam aan de harde, schubachtige planten die ze op hun lichaam dragen. Hierdoor worden ze beschermd tegen aanvallers.

De tropische bossen bedreigd

Sinds een aantal jaren worden tropische bossen en hun inwoners in hun bestaan bedreigd. De bossen worden in een zeer hoog tempo gekapt door mensen, omdat ze grond willen hebben of omdat ze het hout gebruiken voor allerlei producten. Hierdoor verdwijnen de planten, maar ook de leefomgeving van veel dieren wordt te klein. Daarnaast zijn er dieren waar veel op werd of wordt gejaagd. Zo is het aantal tijgers sterk teruggelopen, net als het aantal neushoorns, orang-oetans, gorilla’s en papegaaien.