Vulkanen – wat is een vulkaan en wanneer barsten ze uit?

Op de aarde bevinden zich vele vulkanen. Een deel hiervan is rustig en barst niet uit, andere zijn actief en barsten wel uit. Bij een uitbarsting worden lava en verschillende gassen naar buiten gespoten. Deze stoffen zorgen ervoor dat de hellingen van vulkanen erg vruchtbaar zijn. In het verleden zijn vele mensen omgekomen door vulkaanuitbarstingen, tegenwoordig vallen er nauwelijks meer menselijke slachtoffers.

Wat is een vulkaan?

Een vulkaan is een plaats in de aardkorst waar vulkanisch materiaal zoals vloeiend gesteente (magma) en vulkanische gassen uitkomen. Een vulkaan wordt gevormd als gevolg van de beweging van tektonische platen. Wanneer magma tot het aardoppervlak doordringt ontstaat een vulkaan. Dit gebeurt echter niet van de ene op de andere dag, het is iets wat vele tienduizenden jaren kan duren.

Wanneer barst een vulkaan uit?

Onder in een vulkaan bevindt zich de magmakamer. Ook zit er een gangenstelsel van kraterpijpen in. Wanneer een vulkaan een tijd niet actief is geweest, zit het einde van de kraterpijp die naar de magmakamer leidt, verstopt. Wanneer zich steeds meer magma ophoopt in de magmakamer, wordt de druk hier steeds groter tot het gesteente in de vulkaan dit niet meer aan kan en er een uitbarsting plaatsvindt. Het magma komt uit de vulkaan gespoten. Vanaf dat moment wordt het lava genoemd. Daarnaast komen er allerlei gassen uit tijdens de uitbarsting. Vaak ziet een grote uitbarsting er spectaculair uit. Aan het aardoppervlak zal de lava snel afkoelen tot het stolt. Dan wordt het vulkanisch gesteente. De kraterpijp raakt weer verstopt door de stollende lava.

Actieve vulkanen

Op aarde zijn op dit moment ruim 1500 vulkanen. Een deel hiervan is niet actief, dit zijn slapende vulkanen. Van de 1500 vulkanen zijn er zo’n 600 actief. Dat betekent dat ze soms uitbarsten en dat er activiteit meetbaar is. Deze 1500 vulkanen liggen vooral op de randen van de tektonische platen. Een vulkaan kan veel schade veroorzaken aan de omgeving. Ook mensen zijn niet veilig voor de hete lava en de gassen die eruit komen, maar tegenwoordig vallen er niet meer veel menselijke slachtoffers door vulkaanuitbarstingen. Het is vaak van tevoren duidelijk wanneer een vulkaan op het punt van uitbarsten staat, zodat mensen op tijd weg kunnen komen. De hellingen van vulkanen zijn vaak juist erg vruchtbaar door de uitbarstingen. Ook onder zee kunnen vulkanen uitbarsten. Als er genoeg lava naar buiten wordt gestoten kan er hierdoor een nieuw eiland ontstaan.

Bekende vulkanen of uitbarstingen

Enkele bekende vulkanen zijn de Mount Etna op Sicilië, Italië, één van de meest actieve vulkanen op aarde en de Vesuvius, ook in Italië. Daarnaast is er de Mount St. Helens in de Verenigde Staten die in 1980 uitbarstte met 57 doden als gevolg, en de Mont Pelée op het eiland Martinique die in 1902 uitbarstte waardoor zelfs 34.000 mensen de dood vonden. Op 14 april 2010 barstte op IJsland de Eyjafjallajökull uit. De vulkaanas die hierbij in de lucht terecht kwam vormde een gevaar voor de luchtvaart. Vele vluchten werden gecanceld tot het weer veilig was om te vliegen. De tot nu toe grootste vulkaanuitbarsting is die van 27 augustus 1883 waarbij het Indonesische eiland Krakatau werd verwoest. Een laag brandende as van 75 meter bedolf bossen op nabijgelegen eilanden. Op het eiland zelf kon niets overleven. Ook was een tsunami het gevolg. Er vielen duizenden slachtoffers. De natuur is gelukkig in staat tot herstel. Krakatau is tegenwoordig weer met bossen begroeid.