De kenmerken van biologische landbouw

Biologisch voedsel lijkt steeds populairder te worden. Supermarkten hebben een steeds groter assortiment "groene" producten en mensen lijken zich steeds meer bewust te worden van wat zij eten. Mensen kiezen om uiteenlopende redenen voor biologisch geteelde producten. Maar wat houdt deze biologische productie eigenlijk in?

Visie

De biologische landbouw kent een verscheidenheid aan eisen en regels. Deze regels komen voort uit drie basisprincipes.

Geen gebruik van chemicaliën

Binnen de biologische landbouw wordt er geen gebruik gemaakt van synthetische bestrijdingsmiddelen. Deze kunnen nadelige effecten hebben op de bodemkwaliteit en sommige plant- en diersoorten. Daarnaast bestaan er ook mogelijke gezondheidsgevaren voor de mens. Dit laatste was het geval bij het inmiddels verboden DDT, dat zich in de voedselketen verplaatste en waar biologische stapeling optrad. Echter kunnen ook hedendaagse pesticiden schadelijk zijn voor de mens wanneer zij achter blijven op de gewassen. Hoewel de biologische landbouw geen gebruik maakt van deze synthetische bestrijdingsmiddelen, zijn er wel middelen die gebruikt mogen worden. Voorbeelden hiervan zijn zeep, minerale olie en plantaardige bestrijdingsmiddelen.

Agro-ecologische benadering

Binnen deze benadering wordt de nadruk gelegd op cycli, zelfregulerende processen en biodiversiteit. De natuur bestaat uit verschillende samenhangende ecologische kringlopen en processen: binnen de agro-ecologische benadering wordt de landbouw gebaseerd op deze kringlopen, in plaats van er tegen in te werken. Een voorbeeld is het gebruik van lieveheersbeestjes om bladluizen te bestrijden. Ook biodiversiteit wordt gestimuleerd binnen de biologische landbouw. Zo kan het gebruik van monocultuur de grond snel uitputten; door een diverse variatie aan gewassen te telen, zal de bodem minder snel uitputten en zal ook de noodzaak om bij te mesten afnemen. Daarnaast is het bekend dat sommige plantensoorten bepaalde schadelijke insecten weren; door deze plantensoorten tussen gewassen te planten, zijn ook deze in hogere mate beschermd tegen schadelijke organismen. Ook dit zorgt ervoor dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen beperkt kan worden.

Respect voor integriteit

Een belangrijk verschil met de conventionele landbouw is dat de biologische landbouw niet als middel, maar als partner beschouwt. Hier komen ook ethische waarden bij kijken: respect voor het leven is hierbij de belangrijkste. In de praktijk betekent dit dat bijvoorbeeld genetische manipulatie uit den boze is: er ontstaan hierbij organismen die nooit in de vrije natuur zouden ontstaan. De balansen in de natuur zouden hierdoor verstoord kunnen worden en dit strookt met de natuurlijke opvattingen van de biologische landbouw. Dit betekent echter niet dat er geen veranderingen in genetische kwaliteiten mogelijk zijn binnen de biologische landbouw. Dit wordt echter bereikt door middel van natuurlijke processen, zoals veredeling. Ook dierenwelzijn vormt een belangrijk punt op het gebied van integriteit. Dieren krijgen letterlijk en figuurlijk de ruimte om hun eigen, natuurlijke gedragingen te uiten. Natuurlijke omstandigheden worden zoveel mogelijk benaderd: de dieren hebben beschikking over een vrije uitloop en het knippen van staartjes en snavels is uit den boze. Kalfjes blijven over het algemeen bij hun moeder, in tegenstelling tot in de conventionele veehouderij. Daarnaast krijgen de dieren uitsluitend biologisch voer.

Varianten binnen de biologische landbouw

Hoewel de basisprincipes van alle biologische landbouwvormen hetzelfde zijn, bestaan er verschillende visies en stromingen. Twee bekende vormen van biologische landbouw zijn de biologisch-dynamische landbouw en de permacultuur.

Biologisch-dynamische landbouw

Deze vorm van landbouw heeft, bovenop de reguliere eisen van biologische landbouw, ook nog een aantal aanvullende eisen. Dierenwelzijn staat hier nog hoger in het vaandel: het is dan ook de enige landbouwvorm waarbij het onthoornen van koeien niet toegestaan is. Daarnaast ligt er extra nadruk op het belang van gesloten kringlopen en ecologie.Ook kent deze vorm van landbouw een antroposofische inslag. Men gaat er bijvoorbeeld vanuit dat hemellichamen invloed hebben op de groei van gewassen.

Permacultuur

Permacultuur richt zich voornamelijk op systeemecologie en omvat eigenlijk meer dan alleen landbouw. Het doel hierbij is het creëren van een in zichzelf staand houdend ecosysteem. De inslag is niet commercieel: in de praktijk wordt permacultuur dan ook voornamelijk kleinschalig toegepast, bijvoorbeeld in moestuinen.

Certificering

Het begrip “biologisch” is wettelijk beschermd. In Nederland is de onafhankelijke organisatie SKAL verantwoordelijk voor de certificering van biologische producten. Zij geven ook een keurmerk af, zodat de consument biologische producten makkelijk kan herkennen.