Parasieten bij mensen

Parasieten zijn levende wezen die zichzelf in leven houden ten koste van andere organismen (de gastheer). Parasieten komen voor op bijna alle organismen: mensen, dieren en planten. Sommige parasieten zorgen er voor dat de gastheer ten ondergaat, anderen neem alleen kleine hoeveelheden van wat ze nodig hebben. In dit artikel bespreek ik vier parasieten die op mensen voorkomen: luizen, vlooien, bedwantsen en teken.

Luizen

Luizen zijn kleine parasieten. Ze zijn ongeveer 3 millimeter lang en hebben een bruinachtige kleur. Ze hebben drie klauwen aan de voorkant van hun lichaam, hiermee kunnen ze zich gemakkelijk voortbewegen. Bij de mens komt de luis het meeste voor als hoofdluis of als schaamluis. De hoofdluis leeft tussen de haren op het hoofd waar zij zich voedt met het bloed dat zich onder de hoofdhuid bevindt. Dit bloed verkrijgt de luis door een gaatje te prikken in de hoofdhuid met haar steeksnuit. Na de steek brengt de luis wat speeksel naar binnen, waardoor het bloed niet direct stolt. De luis kan zo blijven drinken. Dit speeksel kan een allergische reactie veroorzaken, waardoor de gastheer jeuk krijgt. Wanneer er meerder luizen op het hoofd aanwezig zijn, zal de luis zich voortplanten. Dit proces gaat ontzettend snel, de luis legt haar eieren (neten) namelijk zeer snel achter elkaar. Ze kan er per dag ongeveer 10 leggen. Tijdens haar hele leven kan het aantal neten oplopen tot 100.
De eitjes worden vastgeplakt aan het haar, net iets boven de hoofdhuid.
De schaamluis bevindt zich niet op het hoofd maar in de schaamstreek. Toch is deze luis ook ontdekt tussen de wimpers, op baarden of op borsthaar. Beide soorten luizen verspreiden zich erg snel. Wanneer er contact is tussen twee mensen, springen de luizen over op de andere persoon. De luis kan ook worden overgedragen door kleding of knuffels die met elkaar in contact staan. Als iemand besmet is met luizen en dit heeft ontdekt, moet men zo spoedig mogelijk overgaan tot behandeling.

Vlooien

Op aarde zijn meer dan tweeduizend verschillende soorten vlooien gesignaleerd. De vlo kan alleen leven op warmbloedige dieren met haren of veren. De Kattenvlo komt in Nederland nog het meeste voor, deze soort vlo kan ook op mensen leven. Verder komt de Mensenvlo nog maar weinig voor in Nederland, in andere landen zoals Afrika is deze vlo echter zeer normaal. Ook Vogelvlooien doen zich wel eens tegoed aan mensenbloed, maar deze soort kan niet lang leven op een mensenlijf. Vlooien zijn kleine wezentjes, ongeveer 3 millimeter groot, die van het bloed van hun gastheer leven. Vlooien verplaatsen zich door gebruik te maken van hun lange achterpoten, hiermee kunnen ze grote sprongen maken. Vlooien steken, net als luizen, de gastheer om bloed op te zuigen. Deze steken kunnen bulten veroorzaken bij de gastheer die erg kunnen jeuken. Deze bulten komen voor over het hele lichaam, wat laat zien dat ook de vlo zich overal schuil houdt.
Vlooien leggen zeer kleine eitjes, ze zijn amper voor het menselijk oog waarneembaar. De vlo doet geen moeite om zijn eitjes te bergen, ze worden her en der verspreid gelegd. De kattenvlo kan tijdens haar leven meer dan 1000 eitjes leggen, dat is rond de 50 per dag. Vlooien kunnen erg vervelend zijn voor de mens, maar deze beestje kunnen vaak niet lang in leven blijven op een mensenlijf. De larven van de vlo drinken nog geen bloed en moeten dan ook leven van ander organisch materiaal, zoals de uitwerpselen van volwassen vlooien. Larven vindt men dan ook vaak in dierennesten, deze hebben mensen niet en daarom kunnen deze dieren niet lang handhaven.

Bedwantsen

De bedwants dankt zijn naam aan de plaats waar hij in huis het meest wordt ontdekt, in het bed. Bedwantsen zijn ongeveer 6 millimeter groot en hebben een roodbruine kleur. Ook de bedwants voedt zich met menselijk bloed dat zij opzuigt door haar zuigsnuit. Ze gebruikt een verdovend antistollingsmiddel om het bloed niet te laten stollen. Dit veroorzaakt vervelende bulten, lijkend op muggenbulten, die erg jeuken. Het duurt in de regel lang voordat de bulten weer weg zijn. De bedwants kan lang overleven zonder voedsel, enkele maanden is geen uitzondering. Ze verstoppen zich in de regel tussen de lakens, in bedplooien of onder het matras. Bedwantsen worden aangetrokken door warme, uitgeademde CO2 of door lichaamswarmte. Men waande zich jarenlang vrij van bedwantsen in het Westen, helaas is dit venijnige beestje de laatste jaren weer steeds vaker opgedoken. Gelukkig brengt de bedwants geen ziektes over.

Teken

Teken gaan anders te werk dan de hierboven besproken parasieten. De teek bijt zich namelijk vast in de gastheer, dit kan een mens of dier zijn, en blijft hier enkele uren tot enkele dagen vastzitten. Van de beet van de teek merkt men over het algemeen niks, hoewel het af en toe kan jeuken. De bekendste teek in Nederland is de Schapenteek, deze teek kan de ziekte van Lyme overdragen op zijn gastheer. Wanneer een teek nog geen bloed heeft opgezogen, is zij een paar millimeter groot, later, na of tijdens de beet, is de teek een stuk groter en gemakkelijk waar te nemen. Teken kunnen, in tegenstelling tot de meeste andere parasieten, erg oud worden. Ze kunnen maanden, soms zelfs jaren, zonder eten en wachten geduldig tot hun gastheer voorbij komt. Als het moment daar is, springt de teek op zijn gastheer en zoekt enige tijd naar een goede plaats, hier bijt de teek zich vervolgens vast. Wanneer een teek wordt weggehaald of zelf los laat, moet men de beetplaats goed in de gaten houden. Als er na enkele dagen een rode ring rond de beet ontstaat, kan het zijn dat het slachtoffer de ziekte van Lyme heeft opgelopen.