De hazelnootboorder - biologische bestrijding

De hazelnootboorder, een kleine snuitkever met een zeer lange snuit, brengt zijn leven als larve in een hazelnoot door, waarbij de hazelnoot vernietigd wordt. Volwassen kevers leven van nectar en pollen, en ook van zacht fruit, maar zij brengen geen schade aan. Hooguit ontsieren zij de vruchten enigszins.

Een manlijke hazelnootboorder / Bron: Sarefo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

De hazelnootboorder, Curculio nucum

De hazelnootboorder, Curculio nucum (Orde: Coleoptera; Familie: Curculionidae) komt in West-, Midden- en Zuid-Europa voor en is vooral schadelijk in de zuidelijke landen, waar de hazelnoot commercieel verbouwd wordt. Biologische bestrijding en de juiste keuze van de variëteit kan die schade aanmerkelijk verminderen.

Uiterlijke kenmerken

De hazelnootboorder, Curculio nucum, die ook wel Balanunus nucum wordt genoemd, heeft een lengte van 6 tot 8,5 millimeter. Het gedrongen lichaam is zwart en bedekt met witte en bruine schubjes en haren, waardoor het er wat vlekkerig uitziet. De korte, zwarte poten zijn dichtbeplant met witte haartjes. Wat het meest opvalt is de zeer lange, iets omlaag krommende, glanzend roodbruine snuit met de knotsvormige voelsprieten aan de basis. Bij het vrouwtje kan de snuit langer zijn dan de rest van het lichaam, bij mannetjes is hij korter.

De pootloze larven worden tot 1,5 centimeter lang. Ze zijn wit en zien er als maden uit. In tegenstelling tot echte maden hebben ze echter een verhard, bruin gekleurd kopschild en grote, eveneens bruine, kaken. Bij echte vliegenmaden zijn de kop en kaken sterk gereduceerd.

Biologie

Volwassen kevers
Volwassen kevers komen in mei te voorschijn en leven van nectar en pollen en later ook van de vruchten van verschillende soorten planten, vooral roosachtigen, zoals peer, appel, perzik, kers, pruim. Daarbij gebruiken ze de lange snuit om sappen op te zuigen of de nectar en pollen op te likken. Als de jonge hazelnoten zich ontwikkelen, boort het vrouwtje met de scherpe kaken aan het uiteinde va de snuit een gaatje en legt daarin meestal één, soms meer eieren. In totaal kan ieder vrouwtje zo'n 40 eieren leggen.

Larve van de hazelnootboorder / Bron: Li?ge, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Larven
Acht tot 10 dagen later komt de larve uit het ei en vreet aan het inwendige van de noot. Tegen de tijd dat de larve volgroeid is, is het herfst, en is de noot al van de boom gevallen en de buitenzijde verhout. De larve knaagt zich met zijn sterke kaken een weg naar buiten en graaft zich in de bodem in tot een diepte van 10 tot 15 centimeter, waar hij overwintert. In de zomer daarop, soms zelfs pas twee of drie jaar later, verpopt hij. Hij blijft dan nog tot het daaropvolgende voorjaar in zijn ondergrondse popkamer voor hij als volwassen kever te voorschijn komt en de grond uit kruipt.

Schade

Door de vraat van de larven aan de hazelnoten zijn de noten oneetbaar en daardoor onverkoopbaar. In landen waar hazelnoten commercieel worden verbouwd, kan een aanzienlijke schade worden toegebracht. Besmetting kan worden vastgesteld aan de typische, 1 á 2 millimeter grote, ronde larve-uitgangen in de gevallen noten.

Natuurlijke vijanden

De volwassen kevers worden gegeten door vogels en spinnen en waarschijnlijk ook door roofvliegen (Orde: Diptera; Familie: Asilidae) en roofwantsen (Orde: Hemiptera; Families: Nabiidae en Reduviidae). De larven zitten goed beschut binnenin de noten, maar de volgroeide larven die zich in de bodem hebben ingegraven, kunnen worden aangevallen door duizendpoten en andere rovers die in en op de bodem leven, zoals muizen en nematoden. De laatste worden veel gebruikt bij de bestrijding van deze soort.

Behandeling

Voor de bestrijding van de hazelnootboorder worden nematoden gebruikt, in het bijzonder de soort Heterorhabditis bacteriophora, die commercial te verkrijgen zijn. Nematoden, of aaltjes, zijn zeer kleine, wormachtige diertjes die de keverlarven binnendringen, waaraan de larven uiteindelijk sterven. De nematoden (ongeveer 250.000 per vierkante meter) worden in de vochtige (belangrijk!) bodem gebracht op het moment dat de larven in hun noten op de grond zijn gevallen, zodat ze er klaar voor zijn als de larven zich in de grond ingraven.

Tip

Vrouwtjes van de hazelnootboorder hebben een voorkeur voor de dunschalige variëteiten van de hazelnoot, zoals 'Pearson's Prolific', 'Gunslebert', 'Butler' en 'Lange Spaanse'; de dikschalige variëteiten zijn veel minder vatbaar.