Hoofdluis - werk voor luizenvader en luizenmoeder

Luizen komen veel voor op de hoofden van kinderen op de basisschool, maar kriebelen ook op de kruinen van leerlingen van het voortgezet onderwijs. Waren voorheen de hoofdluisjes vooral te vinden bij de kleine kinderen, in het tweede decennium van de eenentwintigste eeuw rukken ze op naar het VMBO en de HAVO. Het enige dat helpt is kammen: twee weken lang de luizenkam door je haar halen en zo snel mogelijk na de eerste jeuk beginnen. Er is werk te doen voor luizenvaders en luizenmoeders.

Kriebel op het hoofd

• Hoofdluis op school
• De luis op het hoofd
• Kinderen en Luizenvader
• Luizencape
• Luizenkam
• Hoofdluis en haarcontact
• Opmars op scholen middelbaar onderwijs
• Knuffels en huggs
• Knuffel in vriezer?
• Voorkomen
• Middelen tegen hoofdluis
• De Luizenmoeder

Hoofdluis op school

Het is op de scholen vaste prik: na elke vakantie paraderen de hoofdluizen over de schedeltjes van de kinderen. Ze bezorgen de kinderen jeuk en zonder behandeling komen ze daar niet van af. Niet dat de luisjes alleen in vakanties actief zijn. Nee, ze komen het hele jaar rond voor, alleen wordt er na vakanties beter op gecontroleerd. Luizen zijn op alle soorten hoofden te vinden: jonge, oude, schone, vieze, op het platteland en in steden. Het maakt de luis niet uit en hij is niet kieskeurig. Dat luizen ongewassen haren zouden mijden en zich juist op schone hoofden zouden vestigen is een broodjeaapverhaal.

De luis op het hoofd

De Latijnse naam voor hoofdluis is Pediculus humanus capitis. Het is een klein insect dat tot de sierluizen behoort en van mensenbloed leeft. Het beestje heeft drie tot zes keer per dag eten nodig en dat haalt hij uit de hoofdhuid. Dat levert een kleine allergische reactie van de huid op met rode puistjes en jeuk. Behalve irritante kriebel brengt de luis geen ziektes over.
Kenmerken hoofdluis:

• 3 mm lang;
• grijsblauw van kleur;
• vol met bloed is hij roodbruin;
• de eitjes of neten zijn grijswit;
• de eitjes lijken op roos en kleven aan het haar;
• de neten kriebelen niet.

Levenscyclus van de luis

• De levenscyclus van een hoofdluis is ongeveer 50 dagen.
• De neet plakt tegen een haar;
• de nimf van slechts 1 mm komt uit het ei;
• de nimf is na 9 tot 12 dagen volwassen;
• een nimfenleven kent 3 stadia, 2 dagen, 5 dagen en 10 dagen na uitkomen;
• de nimf vervelt tussen elk stadium en na het derde stadium nog één keer;
• vrouwtjes en mannetjes (iets groter) zijn volwassen en vermenigvuldigen zich;
• een of twee dagen na bevruchting legt het vrouwtje de eitjes;
• vrouwtje legt 16 dagen lang 4 tot 8 eitjes per dag;
• na ongeveer 50 dagen gaat de luis dood.

Kinderen en Luizenvader

Hoofdluis is een probleem dat speelt op basisscholen. Luizenvaders en -moeders hebben er een drukke taak aan om hun koters luizenvrij te houden en als dat was mislukt, luizenvrij te krijgen. Vooral de jongste kinderen zijn gevoelig voor de kriebelbeestjes. Zij spelen vaak dicht bij elkaar en zitten vlakbij hun medeklasgenootjes. Luizen hebben dan de gelegenheid om van de ene pruik naar de andere te kruipen.

Luizencape

Basisscholen zijn regelmatig het toneel van een luizenplaag. In vele scholen treden na elke vakantie de luizenmoeders en -vaders aan om de kopjes te controleren. Bij constatering van luizen en neten worden de ouders gewaarschuwd en krijgen de kinderen een luizenbriefje mee naar huis. Na twee weken volgt dan een hercontrole. Bij een uitbraak moeten de leerlingen hun jassen in een speciale luizencape stoppen. In capuchons, mutsen en op sjaals kan nog wel eens een verdwaalde luis achterblijven. Toch menen velen dat de luizencape weinig soelaas biedt, omdat de luis zich voornamelijk van hoofd naar hoofd verspreidt en nauwelijks via jassen en mutsen.

Luizenkam

Wassen van beddengoed, knuffels en kleren is daarom ook niet echt noodzakelijk en bestrijdingsmiddelen hoeven ook niet te worden aangeschaft. Preventief behandelen met giftige substanties en speciale shampoos is al helemaal niet nodig, want daar worden de beestjes alleen maar resistent van. Voor de kleine en grote kinderen en voor volwassenen, als zij ten prooi vallen van de luis, volstaat kammen. Als heel Nederland twee weken lang de luizenkam door de haren haalt, wordt de luis subiet uitgebannen. Dan moet wel iedereen meedoen. Twee weken lang is zo lang als de cyclus van een luis.

Luizenkammen

De beste manier om het haar luizenbrij te kammen is met een luizenkam in nat haar.

• Ga ze snel mogelijk aan de slag als je iets voelt kriebelen;
• laat iemand kijken of die neten ziet;
• waar neten zijn zijn ook luizen en die kam je uit je haar;
• houd je hoofd naar voren;
• leg onder het hoofd een vel papier;
• kammen, kammen, kammen met een luizenkam;
• kam elke pluk van hoofdhuid totaal de punt van het haar;
• maak het haar nat, dan kamt het beter;
• gebruik conditioner, dat ontklit en de luizen hebben dan minder grip;
• veeg de kam regelmatig af aan keukenpapier;
• spoel de kam tussendoor schoon in een kommetje water;
• herhaal de kamsessie elke dag, twee weken lang;
• neten kun je met een nagel van de huid schrapen;
• dep wat azijn op de neet, dan laat hij eerder los.

Hoofdluis en haarcontact

De luis is een kriebelbeestje dat leeft van bloed uit de hoofdhuid. Wie luis heeft voelt kriebel aan zijn hoofd. Dat komt van het speeksel van het diertje dat onze huis irriteert. Het enige dat helpt is regelmatig controleren en bij aantreffen van beestjes of hun neten te gaan kammen. Ook moeten dan de mensen in de omgeving van de besmette worden ingelicht: de ouders, vriendjes, leden van de sportvereniging. Schamen is niet nodig. Je moet je juist schamen als je ze hebt en niets zegt tegen de mensen met wie je omgaat. Je krijgt luizen nooit van je zelf en nooit vanzelf, je krijgt ze altijd van een ander via haarcontact.

Opmars op scholen middelbaar onderwijs

De GGD constateert in het tweede decennium van de 21ste eeuw een stijging van het aantal meldingen van hoofdluis op de scholen voor middelbaar onderwijs. De provinciale GGD-coördinatoren merken dat de hoofdluis oprukt. In het voortgezet onderwijs vindt met enige regelmaat een luizenuitbraak plaats. Scholen zijn niet verplicht de uitbraak te melden bij de GGD, zodat de opmars van de luisjes waarschijnlijk groter is dan bij de GGD bekend.

Knuffels en huggs

Tieners zijn in de 21ste eeuw veel fysieker dan voorheen, is de verklaring van de luizenopmars op de middelbare scholen. Ze huggen en knuffelen wat af en brengen zo de beestjes van paardenstaart op krullenbol.
Ook de smartphones spelen een rol in de opmars. De telefoons zijn klein en als de jongelui elkaar iets op het schermpje willen laten zien, steken ze de koppen bij elkaar. Als de hoofden heel dicht tegen elkaar komen, lopen de luisjes over. Niet elke schoolleider weet van de beestjes op de hoofden van zijn leerlingen. Vaak lossen de jongeren het zelf op zonder het probleem aan de grote klok te hangen. Ze kijken op Google wat ze het beste kunnen doen en stappen er niet mee naar de mentor of directeur. Bovendien speelt schaamte een rol.

Knuffel in vriezer?

En moet de knuffel in de vriezer als er luizen zijn geconstateerd? Welnee. Een luis houdt niet van knuffels, want een knuffel heeft geen bloed. Daarom vind je de luizen ook nauwelijks in kragen en capuchons. Wel op hoofden, waar daar zit hoofdhuid waar bloed uit te zuigen is.

Bloed

Een hoofdluis drinkt een paar keer per dag zijn eigen gewicht aan bloed. Dat vindt hij tussen de haren op de hoofdhuid. Een luis zonder hoofd verdroogt en is na 24 uur dood. Hij heeft het hoofd en het bloed nodig om in leven te blijven en neten te produceren en hij heeft harige haakpootjes om zich aan de haren vast te houden.

Voorkomen

Petten, mutsen en hoofddoeken helpen tegen het verspreiden van hoofdluis. Het hoofddeksel voorkomt haarcontact. Wie weet dat hij luizen heeft kan ook even afstand bewaren tot anderen en geen omhelzing geven of met de hoofden dicht bij elkaar op de tablet een filmpje bekijken. Het is hetzelfde als wanneer we verkouden zijn. Ook dan zoenen we even niet en bewaren we enige afstand.

Middelen tegen hoofdluis

Kammen kan gedaan worden in combinatie met een smeersel waar dimeticon in zit, een antihoofdluizenmiddel. Er zit geen pesticide in. De luizen krijgen het in hun luchtwegen en stikken. Tegen middelen met vergif, zoals malathion of permetrine ontwikkelt de luis steeds meer een resistentie.

Föhn

Er bestaat een therapie waarbij de luizen worden gedroogd met een speciale föhn. De behandeling heet AirAllé en wordt onder meer uitgevoerd in De Luizenkliniek, te vinden via de website luizenkliniek.nl. Het kost een paar centen (in 2019 is dat 149 euro), maar dan ben je er ook meteen vanaf. De luizen drogen uit en gaan dood. Maar ... na één keer haarcontact met een kindje dat nog wel luizen heeft ben je terug bij af.

De Luizenmoeder

De Luizenmoeder wordt ongekend populair in Nederland door AvroTros-serie die op de Nederlandse Publieke Omroep. De serie startte in januari 2018, met in 2019 de tweede serie over basisschool De Klimop, en weet miljoenen mensen aan de buis te kluisteren.

In de school komen allerlei onderwerpen aan de orde waar velen in Nederland mee worstelen en meninkjes over publiceren op sociale media. De Luizenmoeder is op dat vlak een barometer van de maatschappij. Juist het belachelijk maken van al die onderwerpjes met al die meninkjes, in De Luizenmoeder gedebiteerd door Juf Ank, directeur Anton, juf Helma, Volkert de conciërge, luizenmoeder Hannah, vaders Rob en Kenneth, moeder Kim, moeder Ursula, luizenvader Karel en ouders Amir en Esma, voorzitter ouderraad Nancy en Pjotr, directeur van de scholenkoepel, maakt het tot een vermakelijke spiegel van de schoolwereld. In de allereerste aflevering ontdekt Hannah dat haar dochter luizen heeft. Ze wordt meteen gebombardeerd tot luizenmoeder.

Lees verder

• Teken – plaagdieren en rotbeesten
• Kerstboom met ballen en duizenden beestjes
• Eikenprocessierups – een plaagdier
• Tijgermug – een invasieve exoot en plaagdier
• Grote alexanderparkiet – een exoot in Nederland