Vlooienresistentie

De laatste jaren gaan er steeds meer berichten op dat bij regelmatig gebruik van vlododende producten bij honden en katten een vlooienresistentie zou zijn ontstaan. De meningen hierover blijken bij verschillende belangengroepen nogal verdeeld te zijn. Wie kunnen we nu geloven en wat is er nou precies waar? Het wordt dus tijd om meer duidelijkheid over een eventueel bestaande vlooienresistentie te scheppen.

Vlododende producten

Vlododende producten kunnen op twee manieren worden ingezet. Curatief, indien er daadwerkelijk vlooien op de hond of kat aanwezig zijn, en preventief om te voorkomen dat een dier vlooien krijgt. Vooral in dat laatste geval is een herhaaldelijke behandeling met vlododende producten noodzakelijk om de bescherming gedurende langere tijd te garanderen.

Alhoewel er verschillende producten bestaan om een dier tegen vlooien te behandelen en te beschermen, hebben we het wat resistentie betreft voornamelijk over de spot-ons. Dit zijn momenteel de modernste en effectiefste vlododende producten en worden meestal als druppel tussen de schouderbladen van het dier aangebracht. Ondertussen is er een ruim assortiment aan spot-ons op de markt gekomen, waarbij elk merk zijn eigen werkzame bestanddeel heeft. Verreweg de meeste daarvan zijn op basis van het werkzame bestanddeel fipronil. Wanneer het over resistentie gaat zijn het vaak juist deze producten die in de discussie worden betrokken.

Het klassieke verhaal

Het meest bekende verhaal is dat van de huisdiereigenaar die bij regelmaat product A tegen vlooien gebruikt, maar opeens vlooien op zijn of haar huisdier blijft zien. De eigenaar gaat met de hond naar de dierenarts, welke uiteindelijk vertelt dat er waarschijnlijk van een vlooienresistentie sprake is. De huisdiereigenaar krijgt vervolgens product B met een ander werkzame bestanddeel mee en de gemotiveerde huisdiereigenaar neemt contact op met de producent van product A om meer informatie over de vlooienresistentie te verkrijgen. Deze producent vertelt vervolgens dat er absoluut geen sprake is van vlooienresistentie bij zijn product en dat de dierenarts dit verhaal heeft verteld om zijn eigen product B te kunnen verkopen. Wat is nu waar en wie moeten we geloven?

Resistentie

Een bekend voorbeeld van resistentie is de beruchte MRSA-bacterie die tegen verschillende antibiotica resistent is geworden. Deze resistentie is ontstaan na langdurig intensief antibioticagebruik, waarbij de bacterie die de antibioticabehandeling kon overleven zich heeft kunnen vermenigvuldigen. Op deze manier is de MRSA-bacterie al tegen verschillende antibiotica resistent geworden en kan een infectie met deze bacterie ernstige problemen bij de behandeling geven, aangezien slechts weinig antibiotica nog in staat zijn de bacterie te doden. Het gebruik van producten die pathogenen moeten doden zorgt dus voor een bepaalde selectiedruk, waarbij de pathogenen die de behandeling overleven in staat zijn in aantal te kunnen toenemen. Het product dat voorheen wordt gebruikt blijkt in dat geval minder effectief te zijn geworden. In dat geval spreken we van resistent geworden pathogenen. Resistentie ontstaat vooral wanneer eenzelfde werkzame bestanddeel voor kortere of langere tijd wordt gebruikt.

Hoe zit het nu bij vlododende producten?

Echte resistentie
Voor tot dusver is er bij vlooien geen resistentie tegen vlododende producten aangetoond, alhoewel sommige producenten kenbaar hebben gemaakt dat uit onderzoek is gebleken dat de vlooienresistentie in de afgelopen 12 jaar niet of nauwelijks is toegenomen. Een massaal opgetreden vlooienresistentie kan dus vrijwel uitgesloten worden, alhoewel dit niet betekent dat er geen vlooienresistentie kan bestaan. In theorie is het immers altijd mogelijk dat bij langdurig gebruik van eenzelfde product, of gelijksoortige producten met eenzelfde werkzame bestanddeel, bij het pathogeen waartegen behandeld wordt een resistentie kan ontstaan. Dat geldt ook voor vlooien.

Schijnbare resistentie
Vaak blijkt in de praktijk echter dat een onjuist gebruik van een product of een onvolledige behandeling tegen vlooien een ‘vlooienresistentie’ kan veroorzaken. In deze situaties lijkt het alsof een vlododend product onvoldoende werkzaam is geworden, terwijl daarvan in feite helemaal geen sprake is. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer men het vlododende product niet volgens de bijsluiter op het dier toepast. Bijvoorbeeld door de spot-on met een washandje over de hele vacht in te wrijven, terwijl het als een druppel in de nek dient worden toegediend. Verder kan ook een onvolledige vlooienbehandeling een ogenschijnlijke vlooienresistentie veroorzaken. Als je namelijk vlooien in de vacht van je hond of kat ziet zitten, is dat slechts 1% van de totale populatie. De overige 99% van de vlooien bevinden zich als larven en poppen in de omgeving van het dier. Behandel je dus alleen de vlooien op het dier, dan laat je de vlooien in de omgeving onbehandeld en kunnen deze vervolgens ook weer op het dier terecht komen. Daardoor lijkt het na de behandeling van je hond of kat dat het product niet of onvoldoende heeft gewerkt, terwijl dat in feite niet het geval is geweest. Zie je dus vlooien op je hond of kat? Vergeet dan niet om ook de omgeving heel goed te behandelen.

Adviezen om een eventuele vlooienresistentie te voorkomen

Pak problemen met vlooien goed aan

Dit houdt in dat je niet alleen de vlooien op het dier aanpakt, maar ook de omgeving goed in de behandeling meeneemt. Deze laatste bestaat uit het stofzuigen van het huis, het wassen van dekens en het gebruik van een goede omgevingsspray tegen vlooien. Eventueel kan naast een vlododend product als bijkomende maatregel ook een vlooienanticonceptie aan de hond of kat gegeven worden. Hierdoor worden onvolwassen vlooien onvruchtbaar gemaakt en is dat een goede extra maatregel om de omgeving te behandelen. Door de onvolwassen vlooien in de omgeving aan te pakken voorkom je dat, na behandeling van je huisdier met een vlododend product, nieuwe volwassen vlooien je hond of kat opnieuw kunnen besmetten. Dit voorkomt dat er een situatie ontstaat die veel op een vlooienresistentie kan lijken.

Verder dien je bij het gebruik van een vlododend product uiteraard altijd de gebruiksaanwijzingen op de verpakking goed en volledig op te volgen.

Wissel om de 2 jaar van product

Alhoewel het bestaan van een vlooienresistentie nog niet bewezen is, maar het in theorie wel mogelijk is dat vlooien resistent kunnen worden, is het advies om bij frequent gebruik van vlododende producten, bijvoorbeeld in de preventie van vlooien, uit voorzorg om de twee jaar van product te wisselen. Hierbij dient uiteraard op het werkzame bestanddeel van het product gelet te worden. Verschillende producten kunnen namelijk eenzelfde werkzame bestanddeel bevatten. Het doel is om, in geval van frequente toepassing, iedere twee jaar van werkzame bestanddeel te wisselen om een eventueel mogelijke ontwikkeling van resistentie bij vlooien zeker te voorkomen.