Stomatitis bij de kat: ernstige ontstekingen in de mond

Je kat kwijlt, stinkt uit zijn mond en eet veel minder brokjes dan normaal. Er zijn verschillende aandoeningen die deze klachten kunnen veroorzaken. Vaak is er sprake van een probleem met de tanden of kiezen, zoals erg veel tandsteen, dat geleid heeft tot een ontsteking van het tandvlees. Soms zie je ook een ernstige ontsteking van het wangslijmvlies. In dat geval heeft je kat last van stomatitis; een pijnlijke en hardnekkige aandoening. Stomatitis is een steeds terugkerende ontsteking van het wangslijmvlies van de kat. Vooral ter hoogte van de achterste kiezen zie je vaak felrode, bloedende plekken of verdikkingen. Soms zijn er zelfs etterende zweren aanwezig in de mond van de kat. De aandoening is erg pijnlijk en de oorzaak kan lang niet altijd achterhaald worden. Ook de behandeling van stomatitis is niet altijd eenvoudig.

Stomatitis kan op alle leeftijden voorkomen. Niet zelden beginnen de problemen zelfs al op jonge leeftijd. Regelmatig worden bij katten van nog geen twee jaar oud al hardnekkige ontstekingen gezien van het tandvlees of het wangslijmvlies. Stomatitis komt echter het meest voor bij katten van een jaar of 7 à 8. De aandoening komt bij alle kattenrassen voor, hoewel Maine Coons, Siamezen, Oosterse kortharen en Burmezen er wat gevoeliger voor lijken dan andere rassen.

De symptomen van stomatitis

Katten laten over het algemeen niet snel zien dat ze pijn hebben. Veel katten met stomatitis eten bijvoorbeeld nog vrij lang (redelijk) gewoon hun harde brokjes. Een beginnende stomatitis valt de meeste katteneigenaren dan ook helemaal niet op. Pas wanneer de kat erg uit zijn mond begint te stinken, begint te kwijlen of speekselen en veel moeite lijkt te hebben met het eten van brokjes, wordt duidelijk dat er iets aan de hand is. De kat zit dan vaak aarzelend voor zijn voerbakje, houdt zijn hoofd scheef en kauwt overdreven aan één kant van de mond (waar de ontsteking het minst erg is). Hij heeft duidelijk pijn; hij wil niet dat je aan zijn hoofd of mond komt, wrijft veelvuldig met zijn hoofd of mond over de grond, krabt veel aan zijn hoofd – vooral rondom zijn mond – en springt soms zelfs luid mauwend weg van zijn voerbakje.

De ontsteking breidt zich vaak uit over grote delen van het wangslijmvlies. In eerste instantie is er meestal sprake van een lokale ontsteking ter hoogte van de achterste kiezen. Vrij snel zullen echter ook de tong, het zachte gehemelte en het slijmvlies achter in de mond, waar de bovenkaak overgaat in de onderkaak, ernstig ontstoken zijn. Het slijmvlies is felrood en opgezet en er zijn soms zelfs bloedende en etterende zweren zichtbaar. In deze fase is de stomatitis zo pijnlijk voor de kat, dat hij stopt met eten. Vaak verandert door de voortdurende en ernstige pijn ook het gedrag van de kat; hij wordt chagrijnig, wil zich niet meer laten aaien, kruipt weg of verstopt zich.

Stomatitis komt vaak voor in combinatie met een ontsteking van het tandvlees en een ontsteking van de mond- en keelholte. In dat geval wordt gesproken van het Gingivitis (tandvlees) – Stomatitis (wangslijmvlies) – Pharyngitis (mond- en keelholte) complex of FCGS (Feline Chronic Gingivitis Stomatitis).

De oorzaken van stomatitis

Stomatitis kan door uiteenlopende zaken veroorzaakt worden, variërend van gebitsproblemen of een onderliggende virusinfectie tot een voedingsallergie of nierinsufficiëntie. In een groot deel van de gevallen wordt er echter helemaal geen duidelijke oorzaak gevonden.

Gebitsproblemen

Stomatitis kan ontstaan door problemen aan de tanden en kiezen, zoals tandplak en tandsteen (parodontitis), afgebroken tanden en kiezen en glazuurbeschadigingen op de overgang van tandkroon en tandwortel (FORL). Bij parodontitis veroorzaken de bacteriën die in het tandplak en tandsteen aanwezig zijn een infectie van het tandvlees, die zich kan uitbreiden naar de rest van de mond. Bij de aandoening FORL gaat er door de glazuurbeschadigingen uiteindelijk zoveel van de tand verloren, dat de tand afbreekt. De resterende wortelpunten kunnen leiden tot een ontsteking van het tandvlees en slijmvlies in de mond.

Ernstige virusinfectie

Stomatitis kan ook veroorzaakt worden doordat de kat, als gevolg van een ernstige virusinfectie, minder weerstand heeft. Een chronische en ernstige ontsteking van het tandvlees en slijmvlies in de mond, komt vaak voor bij katten die lijden aan FIV (kattenaids) en FeLV (leukemie). FIV of kattenaids wordt veroorzaakt door een virus dat verwant is aan HIV dat bij mensen AIDS veroorzaakt. FIV is een dodelijke virusinfectie en wordt overgebracht via bloedcontact, vooral via vecht- en bijtwonden. Kattenaids is niet besmettelijk voor mensen. FeLV of leukemie is eveneens een dodelijke virusinfectie. Het virus tast het immuunsysteem van de kat aan, waardoor hij erg vatbaar is voor infecties. Vooral het speeksel van de kat bevat hoge concentraties van het virus. Leukemie wordt met name overgebracht door langdurig sociaal contact tussen katten (elkaar wassen, uit hetzelfde bakje drinken en eten). FeLV is niet besmettelijk voor mensen.

Calicivirus

90 tot 95% van de katten met stomatitis, is ook geïnfecteerd met het Calicivirus of heeft in het verleden een infectie met het Calicivirus doorgemaakt. Het Calicivirus is één van de veelvoorkomende veroorzakers van niesziekte bij de kat. Welke bijdrage dit virus precies levert aan het ontstaan van stomatitis, is nog niet bekend.

Allergische reactie

Een mogelijke oorzaak voor het ontstaan van stomatitis is een voedselallergie of atopie. Bij een atopie heeft de kat een allergische reactie op stuifmeel van bloeiende gewassen, op huisstof- of voedermijten of op huidschilfers van dieren of mensen. Bij de kat is er meestal sprake van een overgevoeligheid voor huisstofmijt.

Chronische nierinsufficiëntie of suikerziekte

Stomatitis wordt soms veroorzaakt door chronische nierinsufficiëntie of suikerziekte. Chronische nierinsufficiëntie leidt, onder andere door het verhoogde ureumgehalte, tot een beschadiging van de slijmvliezen en verhoogt daardoor de kans op tandvleesontstekingen of een ontsteking van het mondslijmvlies. Bij suikerziekte, zorgen de hogere bloedsuikerwaarden in het bloed voor een slechtere conditie van het tandvlees. Een onbehandelde suikerziekte of niet goed ingestelde diabetes (te veel of te weinig insuline), verhoogt de kans op ontstekingen in de mond. Bij chronische nierinsufficiëntie en suikerziekte zul je, naast de ontstekingen in de mond van je kat, ook andere symptomen zien. Veel drinken en veel plassen zijn vaak de eerste klachten bij deze aandoeningen.

Bij veel katten kan echter geen duidelijke oorzaak gevonden worden voor het ontstaan van stomatitis.

Onderzoek door de dierenarts

De dierenarts zal de mond van je kat grondig inspecteren. Soms heeft de kat zoveel pijn, dat de dierenarts hem onder narcose moet brengen om de mondholte echt goed te kunnen bekijken. Om de mogelijke oorzaak van de stomatitis te achterhalen (en de juiste behandeling te kunnen bepalen), is aanvullend onderzoek noodzakelijk. Dit kan gebeuren in de vorm van bloedonderzoek (controle op FIV, FeLV, nierproblemen of suikerziekte), onderzoek van het slijmvlies (controle op Calicivirus) en röntgenfoto's (aandoeningen tanden, kiezen en kaken).

Behandeling van stomatitis

De behandeling van stomatitis is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en varieert van het schoonmaken van het gebit en het toedienen van antibiotica en pijnstillers, tot het trekken van alle tanden en kiezen.

Verwijderen van tandsteen en loszittende tanden en kiezen

Vooral bij wat oudere katten is er vaak sprake van veel tandsteen en tandplak. De eerste stap in de behandeling is in dat geval dan ook een uitgebreide gebitsreiniging. Hierbij worden meteen loszittende of ernstig beschadigde tanden of kiezen verwijderd. Als er geen aanwijzingen zijn voor een andere oorzaak van de stomatitis, krijgt de kat vervolgens antibiotica tegen de ontsteking en pijnstillers toegediend.

Antibiotica en pijnstillers

Als er geen of nauwelijks tandsteen aanwezig is en er geen verdere afwijkingen gevonden kunnen worden, zal de dierenarts in eerste instantie antibiotica tegen de ontsteking, pijnstillers en/of eventueel corticosteroïden (bv. prednison) voorschrijven voor je kat. Ontstekingsremmers als prednison onderdrukken de klachten, maar genezen de aandoening niet.

Alle tanden en kiezen trekken

Helpen bovenstaande behandelingen onvoldoende of komt de ontsteking na de (eventueel herhaalde) behandeling toch weer terug, dan adviseren de meeste dierenartsen het trekken van alle tanden en kiezen (meestal met uitzondering van de hoektanden). Dit lijkt een rigoureuze ingreep, en dat is het natuurlijk ook, maar een kat kan prima leven zonder tanden en kiezen. Zelfs het eten van harde brokjes is voor verreweg de meeste katten na korte tijd geen enkel probleem! Na het trekken van alle tanden en kiezen, blijft de stomatitis in de meeste gevallen weg. Veel katten eten binnen een dag of twee weer als vanouds (blikvoer of geweekte brokjes) en zijn zichtbaar blij dat ze van de ernstige pijn verlost zijn. Het is wel belangrijk dat ook alle wortels volledig verwijderd worden, omdat anders de klachten vrijwel altijd weer terugkeren.

Toedienen van interferon

Een klein deel van de katten blijft, zelfs na het verwijderen van alle tanden en kiezen, last houden van ontstekingen in de mond. Een mogelijkheid is dan om de kat te behandelen met interferon. Dit is een weerstandverhogend medicijn, dat bij sommige katten met ernstige stomatitis goede resultaten geeft. Vooral als de ontstekingen veroorzaakt worden door een onderliggende virusinfectie (bv. Calicivirus). De kat krijgt dan een aantal keer, om de twee weken, onder narcose interferoninjecties in het slijmvlies toegediend. De behandeling met interferon is echter niet goedkoop. Voor een kat van 4 kilo kost de totale interferonbehandeling ongeveer € 375,-.

Een hypoallergeen dieet

Een andere optie bij een aanhoudende ontsteking van het wang- en mondslijmvlies, is om de kat hypoallergeen voer te geven. In sommige gevallen wordt de stomatitis veroorzaakt door een voedselallergie of atopie. Hypoallergeen voer (bv. Hills D/D) bevat bewerkte eiwitten die geen allergische reactie meer kunnen veroorzaken en omega 3 en 6 vetzuren die een ontstekingsremmend effect hebben.

Levenslang medicijnen

Als geen enkele van de bovenstaande behandelingen voldoende effect heeft, moet de kat meestal zijn leven lang NSAID's (ontstekingsremmende pijnstillers) in een onderhoudsdosering toegediend krijgen. Op momenten dat deze medicijnen niet meer of onvoldoende werken en de kat weer pijn heeft, kwijlt en niet wil eten, worden meestal corticosteroïden (bv. prednison) voorgeschreven in combinatie met antibiotica. Hiermee worden de ontstekingen onderdrukt en de kwaliteit van het leven van de kat verhoogd.

Een behandeling van ernstige stomatitis met alternatieve middelen (bv. homeopatische middelen) heeft bij het overgrote deel van de katten helaas (nog) geen veelbelovende resultaten laten zien. Mogelijk kunnen deze middelen wel ter ondersteuning van de medische behandeling worden ingezet.

Naast de behandeling van stomatitis, moet uiteraard ook een eventuele onderliggende ziekte of aandoening worden behandeld. Bij FIV en FeLV bestaat een behandeling vooral uit het bestrijden van secundaire infecties en aandoeningen.