Cultivéparels en natuurlijk gevormde parels: het verschil

Gecultiveerde parels, ook cultivéparels genoemd, zijn gekweekt door de mens in een parelkwekerij die deels in het water staat waar de schelpdieren worden gehouden. Al rond 500 voor Christus werden parels gecultiveerd in China. Daar zijn Boeddhapoppetjes van parelmoer aangetroffen (in feite halfparels) samen met de mallen die zijn gebruikt. In de 19e eeuw werd het cultiveren van parels herontdekt door de Japanner Kokichi Mikimoto. De meesten denken bij het woord parel aan een iriserend bolletje waar behoorlijk wat geld voor neergelegd moet worden. Niets blijkt minder waar. In tegenstelling tot een eeuw geleden, toen de parelindustrie nog in haar kinderschoenen stond, zijn parels niet langer exclusief en voor welvarenden. Voor kleine prijzen zijn Chinese rijstparels te koop. Een klassieke parelketting is niet meer weg te denken uit het sieradendoosje, maar zijn de parels natuurlijk gevormd, gekweekt of imitatieparels?

Wat zijn parels?

Parels zijn bolletjes gemaakt van de binnenste schelpwand van een schelpdier. Een parel wordt gemaakt als een lichaamsvreemd object in het weefsel van een schelpdier gehecht raakt. Dit kan bijvoorbeeld een wormpje, een stukje zeewier of een steentje zijn. Het schelpdier probeert dit object uit te spugen, maar als dat niet werkt dan kapselt ze het object in zodat verdere irritatie wordt voorkomen. Het inkapselen doet het dier met de binnenste laag van haar schelp. De meest bekende parels worden gemaakt door tweekleppigen (levend in zout of zoet water) die over het algemeen een parelmoerlaag aan de binnenzijde van hun schelp hebben. Minder bekend zijn parels die geen glimmend oppervlak hebben en vaak worden gemaakt door slakken. In de natuur zijn parels een zeldzaam verschijnsel en 1 op de 15.000 wilde schelpdieren vormt een parel. De grootste natuurlijke parel die tot heden (2017) is gevonden is ‘de parel van Lao Tzu’. Deze komt uit de Filipijnen, weegt 6,4 kilo en is 24 centimeter in diameter. De Japanner Kokichi Mikimoto begon in 1893 met het experimenteren met het inleggen van verschillende materialen, zoals plastic, stukjes schelp en hout waar het schelpdier een laag om ging vormen. In de jaren 20 had hij de techniek volledig onder controle en ging de productie van cultivéparels op grote schaal van start.

Cultivéparels

Het brede scala aan gekweekte parels wordt ingedeeld aan de hand van vorm en kleur. De vorm en kleur die de parel heeft, is geboden aan de schelpsoort die is gebruikt voor het kweekproces.

Zoutwatercultivéparels

De meeste parels zijn gevormd in zoutwaterschelpdieren en hebben een glanzende parelmoerlaag. Ze zijn doorgaans rond van vorm, worden vaak geoogst als ze ongeveer 1,5 centimeter in diameter zijn en komen voor in een breed scala aan kleuren.

Akoyaparels
Deze parels worden gemaakt door de zoutwateroester Pinctada imbricata fucata (Gould, 1850). Deze negen centimeter grote soort leeft ingegraven in de bodem en wordt verzameld op vijf meter diepte in de zone van de Kreeftskeerkring tot de Steenbokskeerkring. Sinds 1980 is Japan niet langer de enige producent van de Akoyaparel, maar worden de parels ook gekweekt in China, Australië, Hawaï, Indonesië en Vietnam. De parels worden geoogst als ze een formaat hebben bereikt van acht millimeter in diameter. Akoyaparels zijn de meest voorkomende parel aan parelcolliers. Ze zijn crème, zilver, roze en soms gelig van kleur.

Zilver-lip en goudlipparels
De zilver-lip en goudlipparels stonden tot de jaren 70 bekend als Zuiderzeeparels, omdat deze parels door hetzelfde schelpdier worden gevormd, namelijk de Pinctada maxima (Jameson, 1901). Dit is een zoutwateroester die leeft in het gebied van de Kreeftskeerkring tot de Steenbokskeerkring op dertig tot negentig meter diepte. De soort kan tot dertig centimeter hoog worden en een gewicht bereiken van 6,3 kilogram. De meeste P. maxima hebben een parelmoerlaag die wit of zilvergrijs is (zilver-lip variatie). Slechts enkelen hebben een gouden parelmoerlaag (goudlipvariatie).

Zilver-lip parels kunnen tot twintig centimeter in diameter worden, maar over het algemeen worden de parels geoogst wanneer ze zijn uitgegroeid tot negen à veertien millimeter. De meeste parelkwekerijen van dit type parel zijn gevestigd in Japan en daarnaast in China, Indonesië, Australië, Cambodja, Korea, Myanmar, Thailand, Vietnam, de Filipijnen, de Seychellen en de Salomonseilanden.

De goudlipvariatie komt voornamelijk voor in de Filipijnen en kan een diameter hebben van 25 centimeter. Goudkleurige parels zijn daarom iets kleiner dan de zilverkleurige en zijn hoogstens dertien millimeter. Door hun zeldzaamheid zijn ze zeer kostbaar.

Tahiti parels
Tahiti parels komen (ook bekend als zwarte parels) voort uit Pinctada margaritifera (Linnaeus, 1758), een zoutwateroester die kan uitgroeien tot 25 centimeter. Ze leven massaal in koraalriffen tot 75 meter diep in de wateren van Tahiti, waar ook de meeste parelkwekerijen van de Tahiti parel zijn gevestigd. Sinds de jaren 60 worden ze ook gecultiveerd in Japan, Frans-Polynesië, Papoea-Nieuw-Guinea, Fiji, Australië, China, Kiribati, de Cookeilanden, de Marshalleilanden en de Salomonseilanden. De parels worden in verscheidene formaten verkocht (velen zijn tot een aantal centimeter groot) en zijn vaak zwart, grijs of donkerblauw van kleur. Zelden komen groen, blauw en rode kleuren voor. De meest kostbare parels laten een combinatie zien van blauwe, groene en rode kleuren. Dit worden peacock parels genoemd.

Halfparels
Deze parels, ook wel blisters genoemd, zijn letterlijk halve parels die grotendeels zijn opgevuld met was of plastic. Ze hebben doorgaans een ronde of een druppelvorm en dienen als inleg in sieraden, zoals in oorknoppen en broches. Het voordeel is dat ze groot kunnen zijn en toch licht van gewicht blijven. Sinds de jaren 60 worden ze door de Japanners gekweekt in P. maxima en kort daarna startte ook Thailand en Indonesië met de kweek van halfparels in een andere zouwatersoort; de Pteria penguin (Röding, 1798). Deze soort wordt ongeveer vijftien centimeter en heeft een parelmoerlaag met uiteenlopende kleuren; van grijs tot blauw, van groen tot roze. In de loop der jaren is de vraag naar halfparels afgenomen, waardoor producenten steeds vaker hele parels in deze twee schelpdieren kweken.

Zoetwater cultivéparels

Minder voorkomend zijn parels uit zoetwater schelpdieren en ook deze worden gekenmerkt door een parelmoerlaag. Ze hebben een grillige vorm, worden aangeboden in verscheidene kleuren en zijn kleiner dan zoutwater parels, waardoor ze sneller te produceren zijn en een stuk goedkoper zijn.

Rijstparels
Rijstparels zijn kleine zoetwater parels, grillig van vorm en ongeveer een halve centimeter in diameter. Ze worden voornamelijk gekweekt in Cristaria plicata (Leach, 1815), een soort die wijdverspreid voorkomt in zoete wateren in Oost-Azië. Deze zoetwatermossel kan twaalf centimeter hoog worden en maar liefst 29 centimeter breed, waardoor er veel ruimte is voor het inbrengen van een kern. Gemiddeld worden veertig kernen in één C. plicata aangebracht waar het schelpdier een witte, roze, oranje, paarse of blauwe parelmoerlaag om gaat vormen. Ze kunnen sneller geoogst worden dan de grotere zoutwaterparels, waardoor ze veel goedkoper zijn. Negentig procent van de rijstparels komt uit China.

Onbedoelde cultivéparels

Barokvormige parels
Barokvormige parels (keshi’s) ontstaan per ongeluk als een stukje weefsel beschadigd raakt tijdens het implanteren van een kern. Om het beschadigde stukje weefsel wordt een laag parelmoer afgezet, waardoor een kleine, vreemd gevormde parel ontstaat die puur bestaat uit parelmoer. De grotere barokvormige parels worden verwerk in armbanden of colliers die voor een goedkope prijs op de markt worden aangeboden.

Natuurlijk gevormde parels

Een deel van de schelpdieren heeft geen binnenste schelplaag die uit parelmoer bestaat maar heeft een laag die puur bestaat uit aragoniet die voorkomt dat de laag een iriserend effect heeft. Schelpdieren die geen binnenste parelmoerlaag hebben, maar een doffe (vaak) witte laag, hebben over het algemeen geen waarde en worden weggegooid wanneer ze per toeval worden aangetroffen in een schelp. Drie zeeslakken met een opvallende gekleurde binnenzijde vormen een uitzondering op deze regel.

Roze parel

Licht tot donker roze parels worden gevormd in Strombus gigas (Linnaeus, 1758), een grote roze zeeslak (tot 30 centimeter lang) die leeft in de wateren van Bermuda, Zuid-Florida, Zuid-Mexico, het Caribische gebied, Venezuela en Brazilië tot dertig meter diep.

De parels zijn zeldzaam; namelijk 1 op de 10.000 S. gigas produceert een parel waarvan slechts 1 op de 100 daadwerkelijk een verkoopbare kwaliteit heeft. Dat wil zeggen; minstens drie millimeter in diameter.

Oranje parel

Oranje parels komen voort uit Melo melo (Lightfoot, 1786), wederom een grote zeeslak, die een lengte kan bereiken tot 36 centimeter. De soort komt voor in Zuidoost-Azië, de Zuid-Chinese Zee, de Golf van Bengalen en is te vinden op twintig tot honderd meter diepte. De schelp is licht tot donker oranje kleur van kleur en kan voorkomen met of zonder bruine banden. De binnenste schelplaag is vaak iets donkerder van kleur waardoor de parels oranjerood, oranje of geelbruinachtig zijn. De parels blijken zeldzamer te zijn dan de roze parels van S. gigas, maar er worden geen statistieken bijgehouden over het voorkomen van een parel in een M. melo. Ervaren duikers die het vlees verkopen zeggen dat ze met veel geluk een parel van twee centimeter aantreffen gedurende hun carrière. De grotere soorten die dus de grotere parels creëren leven op een diepte van zeventig tot honderd meter in de wateren van Zuidoost-Azië. Helaas beschikken die landen niet over de techniek om op die diepte de zeeslak te verzamelen. De grootste parel die is aangetroffen was 3,7 centimeter in diameter en de grootste die is verkocht ruim 3,1 centimeter in diameter voor ruim $277.000.

Paarse parel

Het meest zeldzame type parel is de paarse variatie die gemaakt wordt door de zoutwatermossel Mercenaria mercenaria (Linnaeus, 1758). Het leefgebied van deze soort begint bij Rode Island en loopt door tot Zuid-Florida, in Amerika. Het dier leeft tot 10 meter diepte en de schelp is een lila tot donkerpaars. Ongeveer 1 op de 100.000 M. mercenaria vormt een parel, waarvan 1 op de 20 van minstens zes millimeter is en van zodanige kwaliteit dat ze wordt verkocht. De meest zeldzame parels hebben de donkerpaarse kleur. De grootste parel die tot nu toe is gevonden, dateert uit 1860 - 1885, is veertien millimeter lang en heeft een druppelvorm. In 1860-1885 is de diep paarse parel ingelegd in een broche waarvan de waarde wordt geschat op $1 miljoen.

Cultiveren?

Cultivéparels kunnen pas worden gekweekt wanneer de middelen aanwezig zijn in een parelkwekerij. Parelkwekerijen staan hoofdzakelijk in Aziatische wateren, waar Amerikaanse soorten niet in kunnen overleven vanwege de verschillen in waterkwaliteit, zuurstofgehalte in het water, de temperatuur et cetera. Anno 2017 heeft niemand zich verdiept in het produceren van paarse parels. Wel is geprobeerd om oranje en roze parels te kweken uit M. melo en S. gigas. Nadat het lichaamsvreemde object in het weefsel van deze twee schelpdieren werd geplaatst, begon het diep het object in te kapselen op een andere plaats dan tweekleppigen dat doen. De locatie waar de slak haar parel vormt niet toegankelijk is vanwege haar afwijkende anatomie in tegenstelling tot tweekleppigen.

Vervalsingen

Er wordt altijd gezocht naar een methode om imitatieparels te produceren.

Glas

De laatste decennia zijn veel imitaties vervaardigd uit glas door het merk Majorica. Dit bedrijf maakt glasbolletjes waar ze een laagje visschubben (voornamelijk van haring) op aanbrengen waardoor de bolletjes het uiterlijk en de structuur krijgen van echte parels. Ze zijn lastig te onderscheiden van echte cultivéparels en worden onder andere verkocht door het warenhuis 'De Bijenkorf'.

Kunststof

Daarnaast worden ‘parels’ vervaardigd uit stukjes geslepen schelp waar een laagje kunststof over wordt aangebracht. Deze bolletjes worden door het merk 'Perla Roma' gepresenteerd als echte Zuiderzeeparels en Tahiti parels die een oppervlaktebehandeling hebben ondergaan.

Ook het merk Misaki maakt op dezelfde manier imitatieparels die dankzij hun benoemde X-treme Lustre techniek een nog mooiere glans hebben dan alle andere cultivéparels. In werkelijkheid is de glans te wijten aan het feit dat ze hun met plastic omringde ‘parel’ met zorg polijsten.

Verven

Tevens worden veel goedkope cultivéparels behandeld zodat ze het uiterlijk krijgen van een parel die veel kostbaarder is dan in de werkelijkheid. Voornamelijk worden ze goud geverfd zodat ze aandoen en worden verkocht als goudlipparels vanwege hun zeldzaamheid en daaruit voorkomende kostbaarheid. De kleurbehandeling is zeer moeilijk te herkennen, omdat de behandeling zeer nauwkeurig wordt uitgevoerd in (hoofdzakelijk Japanse) laboratoria. Bij aankoop van een echte gecultiveerde goudlipparel hoort de juwelier of goudsmid een certificaat van echtheid mee te geven waarop staat dat de parel geen behandeling heeft ondergaan.

Het scala aan kleuren is beperkt. Om het kleurenpalet te vergroten worden het weefsel van het schelpdier bijgekleurd, zodat elke kleur kan worden gemaakt. Een bijgekleurde parel is dus door en door gekleurd waardoor de kleur niet slijt en het blijft een echte parel. Om aan de vraag en het aanbod van de markt te voldoen worden parels ook met opzet bijgekleurd in trendmatige kleuren.

Verschil tussen echt en nep

Het blijft moeilijk om cultivéparels te onderscheiden van neppe parels, aangezien steeds meer technieken worden ontwikkeld die echte parels kunnen nabootsen. Consumenten met een ongetraind oog kunnen aan de hand van een aantal kleine kenmerken het onderscheid maken.

• Als je een parel langs je tanden schuurt, hoort hij aan te voelen als een steentje.
• Als je een parel op de huid draagt, dan voelt deze eerst koud aan waarna hij zich aanpast aan de lichaamstemperatuur. Een imitatieparel blijft altijd op kamertemperatuur.
• De boorrand van de parel is perfect gevormd, terwijl imitatieparels een afgeronde boorrand hebben.
• Bij parelsnoeren zit achter elke boorrand een knoopje om te voorkomen dat je meerdere parels verliest als het snoer breekt. Valse parels zijn niet extra veilig bevestigd.