Bijenwas als bouwmateriaal en voor diverse producten

Bijenwas is een belangrijk bouwmateriaal voor bijen. Sommige onderdelen in bijenkasten bestaan voor het grootste deel uit bijenwas namelijk de raten. Maar ook buiten bijenkasten komt bijenwas voor. De stof wordt, meestal in bewerkte vorm, gebruikt voor een aantal producten waarvan boenwas misschien wel het bekendste product is. Naast andere niet-eetbare producten wordt bijenwas ook gebruikt om bijvoorbeeld snoepjes van een glanslaagje te voorzien. Bijenwas wordt voor allerlei doeleinden met duizenden tonnen per jaar geïmporteerd uit zeer veel landen.

Raten maken door werkbijen

Bijenwas is een vettige stof waar werkbijen van twaalf tot achttien dagen oud raten mee bouwen met kraamkamertjes voor nieuwe bijen en kleine opslagruimten voor honing en stuifmeel. De werkbijen produceren met de wasklieren kleine wasplaatjes. Die wasklieren zitten tussen het derde en zesde buiksegment. De wasplaatjes vormen de basis voor de raten. Een raat is weliswaar zeer licht van gewicht maar kan, doordat hij bijzonder sterk is, toch een groot gewicht aan honing dragen.

Raten met cellen en dekseltjes

Raten bestaan uit zeer veel kleine zeskantige cellen die tot een soort platte platen zijn samengevoegd en waarvan er zich een aantal rechtopstaande in een bijenkast bevinden. De cellen die tezamen de raten vormen worden uiteindelijk door de bijen van een dekseltje voorzien. Die dekseltjes bestaan evenals de cellen uit bijenwas.

Ideale temperatuur

Voor het uitzweten van was door de werkbijen is de temperatuur belangrijk. Als de temperatuur minder dan ongeveer vijftien graden is vindt geen bouw van de raten plaats. Het meest actief zijn de bijen wat het uitzweten van was betreft als het ruim boven dertig graden is. Maar als de temperatuur boven vijfendertig graden komt neemt de activiteit weer af.

Bijenwas buiten de bijenkasten voor producten als boenwas

Buiten de bijenkasten wordt bijenwas door mensen gebruikt voor diverse doeleinden. Zo is de was onder meer bekend als basisproduct voor boenwas om meubelen mee te bewerken. Ook wordt boenwas gebruikt om onbewerkte voorwerpen van hout en vloeren mee in te smeren. Eveneens bekend is bijenwas voor het vervaardigen van waskaarsen. Waskaarsen hebben het grote voordeel dat ze rustig branden met een donkere vlam en ze verspreiden een aromatische geur. Minder bekend maar wel gebruikelijk is om bijenwas, naast niet-eetbare producten, ook toe te passen bij snoepgoed. Onder meer wordt de was gebruikt om drop een glanslaagje te geven. Vanwege het hoge vetpercentage van bijenwas is het ook geschikt om te gebruiken als smeerproduct voor langs elkaar draaiende onderdelen zoals bijvoorbeeld het mechaniek van een windmolen.

Gebruik van bijenwas in de kunst

Bijenwas wordt ook gebruikt in de schilderkunst door het te vermengen met pigmenten. Zodra het mengsel is afgekoeld kan er weer overheen geschilderd worden. Ook in de beeldhouwkunst wordt bijenwas gebruikt om te boetseren of om afgietsels te vormen. Vergelijkbaar met het bewerken van hout is in de kunst het glanzend maken van sculpturen met bijenwas.

Eigenschappen van bijenwas

Bijenwas heeft een aantal eigenschappen waar bij het verwerken rekening mee kan worden gehouden zoals:

• Breekbaar: in koude toestand is bijenwas een korrelige massa die door zijn brosheid snel breekt.
• Geur: in de geur is heel duidelijk dezelfde als die van honing te herkennen.
• Gewicht: bijenwas is lichter dan water.
• Isolator: bijenwas is een goede isolator omdat het zeer slecht warmte geleidt.
• Kleur: de kleur van bijenwas gaat van lichtgeel tot beige of bruin.
• Kracht: de kracht van bijenwas is zo sterk dat een groot gewicht aan honing gedragen kan worden.
• Krimpen: bij lagere temperaturen krimpt bijenwas.
• Smaak: bijenwas heeft een kruidige smaak.
• Smeltpunt: het smeltpunt van bijenwas ligt bij nieuwe raat rond vijfenzestig graden en bij oude raat iets hoger.

Menselijke hulp bij bouwen van een nest

Bijenwas wordt ook wel omgesmolten om kunstraten van te maken die nagenoeg hetzelfde zijn als de door bijen gemaakte raten. Die raten worden in bijenkasten opgehangen als hulp voor de bijen bij de bouw van een nest. Zo houden de bijen meer energie over die uiteindelijk tot meer honing leidt wat gunstig is voor de imkers.

Lees verder

• Over bijen: Van bij tot was
• Over bijen: Van was tot dompelkaars
• Honing: natuurproduct geproduceerd door honingbijen