Aspecten van de leefwijze van sociale carnivoren

Om te kunnen bekijken hoe de jacht zich heeft ontwikkeld en geworden is tot een levenswijze voor de hominiden, is het verstandig te kijken naar de sociale systemen zoals die bestaan in het leven van bijvoorbeeld sociale carnivoren; de vleeseters die in groepjes leven en jagen op de Afrikaanse open vlakte om in hun onderhoud te voorzien.

Afrikaanse carnivoren

De grootste Afrikaanse carnivoren zijn de leeuw, het luipaard, het jachtluipaard, de gevlekte hyena en de hyenahond. Behalve het luipaard en het jachtluipaard zijn deze beesten sociale dieren die over de twee essentiële eigenschappen beschikken, die we willen bekijken, namelijk:

• zij jagen in groepen;
• zij delen hun voedsel.

De voordelen van de gezamenlijke jacht

De gezamenlijke jacht heeft vele voordelen. Deze voordelen geven een groep jagers een grote voorsprong op een individu dat alleen werkt. De voordelen zIjn:

• 1. meer succes bij het doden. Dag in, dag uit heeft de groep meer succes bij het doden. Twee of meer gevlekte hyena's, die samenwerken, doden aan het einde van de jacht meer dan drie maal zo vaak een dier als één enkele hyena;
• 2. grotere dieren . Een groep kan grotere dieren aan dan een enkele jager. Het meest sprekende voorbeeld daarvan is de hyenahond (die als lid van een groep) een zebra neer kan halen van 450 pond, hoewel de honden zelf elk slechts ongeveer 30 pond wegen;
• 3. Al het voedsel wordt opgegeten. Al het voedsel dat door de groep wordt gevangen, wordt waarschijnlijk ter plaatse opgegeten, zodat er niets verloren gaat. Dit is voor een enkel dier vaak niet mogelijk, omdat het - nadat het zich heeft volgegeten - moet wachten tot het weer honger heeft. Tegen die tijd kunnen andere roofdieren het karkas allang geroofd hebben. Daarom moet het luipaard (een solitaire jager) de moeite nemen om zijn prooi in een boom te slepen waar hyena's, jakhalzen en honden er niet bij kunnen;
• 4. De arbeidsverdeling. Een hyenahond blijft achter om op de jongen in het hol te passen terwijl de anderen bezig zijn met de jacht op voedsel, dat zij in hun maag terugbrengen en weer uitbraken voor de jongen en voor de volwassen oppas. Omgekeerd blijft een leeuw naast zijn gedeeltelijk opgegeten prooi liggen om hem te bewaken tot de overige leden van de groep aankomen en de rest opeten;
• 5. Force majeure. Er bestaat een machtsverhouding op de vlakte die gebaseerd is op grootte, te weten:

1. de leeuw;
2. het luipaard;
3. de hyena;
4. de hyenahond.

Opmerking
Toch kan het aantal het effect van grootte teniet doen. Zo kan een razende leeuwin het karkas van een giraf niet verdedigen tegen een tiental hongerige hyena's;

• 6. Grotere variatie aan jachtmethoden. Een groep staat een grotere variatie aan jachtmethoden ter beschikking in vergelijking met een enkel dier.

Bijvoorbeeld:

• A. de estafettetechniek van de hyenahonden. Een of twee volwassen dieren zetten de achtervolging in door recht achter de prooi aan te rennen, waarbij zij hem constant onder druk houden. Bij zijn vlucht loopt hij meestal in een wijde cirkel, waardoor de opdrijvende honden in staat zijn om langzaam mee te draven en het verloop van de achtervolging gade te slaan om dan de prooi de pas af te snijden en in te sluiten.
• B. opjagen in de richting van partners die in hindernis liggen. Leeuwen zijn er erg goed in om een prooi op te jagen in de richting van partners die in hinderlaag liggen. Zij zijn ook goed in de omsingeling, zodat het opgejaagde dier langs elke richting een leeuw in stelling treft om het een haal te geven. Ook kan een groep die samen jaagt de prooi soms in een hoek manoevreren waaruit geen ontsnapping mogelijk is.

Het delen van voedsel

Bij het delen van voedsel onderscheiden we het gedrag onder leeuwen en dat onder hyena's en hyenahonden.

Leeuwen

Leeuwen vechten en grauwen (en doden elkaar soms) over hun voedsel. Dit is een eigenschap die duidt op een niet voltooide sociale evolutie. Dat wil zeggen dat zij wel geleerd hebben om samen te werken in het veld, maar nog niet aan tafel.

Hyena's en Hyenahonden

Deze dieren gedragen zich veel nauwgezetter.
De jonge dieren
De jongen van de meute kunnen niet zo snel lopen en komen meestal het laatste aan bij de gedode prooi. De volwassenen stellen zich gewoonlijk tevreden met een paar happen en gaan dan opzij om de jongen voldoende te laten eten, voordat zij zelf aan hun maaltijd beginnen. Dit betekent soms dat zij hongerig blijven en weer op jacht moeten. Maar goede zorg voor de jongen heeft een grote overlevingswaarde voor een soort waarin het stertecijfer onder de volwassenen hoog schijnt te liggen.
De pups
Zolang de jonge hyenahonden te klein zijn om de meute te volgen en in hun hol moeten blijven, keren de volwassenen terug om (als reactie op beetjes en stootjes tegen hun mondhoeken) voedsel uit te braken voor de kleintjes.
Manke hond
Er is een geval bekend van een manke hond die de jacht niet meer kon bijhouden en dezelfde bedelmethode gebruikte. Hij werd in leven gehouden door de grootmoedigheid van zijn kameraden uit de meute.