De wijngaardslak (Helix pomatia)

De wijngaardslak is met name in Frankrijk bekend onder de naam escargot. De Helix pomatia is in Zuid-Europese landen een veelvuldig gegeten delicatesse. Wijngaardslakken zijn vroeger door Europa verspreid door de Romeinen om ze te gebruiken als voedsel. Wat veel mensen niet weten is dat deze slak ook in ons land te vinden is.

Beschrijving van de wijngaardslak

De Helix pomatia oftewel wijngaardslak is de grootste in ons land levende slakkensoort. Het huisje van deze slak kan 3,5 tot 5 cm groot worden, wanneer de wijngaardslak kruipt kan de lichaamslengte 12 cm meten. De kleur van het lichaam van de slak is grijsbruin, het slakkenhuisje is lichtbruin van kleur met lichtere strepen. De grootte en de kleuren van de wijngaardslak zijn dan ook de belangrijkste verschillen met andere in ons land levende slakken. De slakkensoort die het meest op een wijngaardslak lijkt is de segrijnslak, echter deze slak blijft veel kleiner dan de wijngaardslak.

Het leven van de wijngaardslak

De wijngaardslak is net als andere slakken tweeslachtig, ook wel hermafrodiet genoemd. Dit betekent dat wanneer de wijngaardslak geen soortgenoot vindt om mee te paren deze zichzelf kan bevruchten. Dit is een handige eigenschap voor dieren die zich traag voortbewegen zoals de wijngaardslak. Wijngaardslakken planten zich voort in het voorjaar tot het begin van de zomer, in de maanden mei en juni. De wijngaardslak maakt kleine holletjes in de grond waarin de witgekleurde eitjes worden gelegd. Nadat alle eitjes zijn gelegd, dit kan wel 20 uur duren, wordt het holletje door de slak afgesloten zodat de eitjes onzichtbaar zijn voor eventuele rovers. De eitjes komen ongeveer vier weken nadat ze zijn gelegd uit.

Jonge wijngaardslakken

Jonge wijngaardslakken zijn erg kwetsbaar voor predatoren. Een groot deel van de jonge slakken wordt opgegeten. Naarmate de jonge slakken groter worden, wordt het slakkenhuis steeds dikker. Ze onttrekken hiervoor veel kalk aan hun omgeving.

Leeftijd van wijngaardslakken

De slakken bereiken in het wild een leeftijd tot ongeveer 5 jaar, echter er zijn gevallen bekend van in gevangenschap gehouden wijngaardslakken die een leeftijd van 10 jaar hebben bereikt. De leeftijd van een slak kan worden bepaald aan de hand van het huisje. Je kunt hier de banden tellen, net zoals je bij een boom de jaarringen telt. De dunne band staat voor de winterperiode omdat de wijngaardslak dan bijna niet groeit.

Winterslaap

Wijngaardslakken houden een winterslaap. Ze overwinteren in kleine zelfgemaakte holletjes onder de grond. Ze overwinteren altijd met de opening van hun slakkenhuis naar boven gericht. Deze opening sluiten ze tijdens de winter af met een hard kalkachtig dekseltje. Tijdens de winterslaap scheiden de wijngaardslakken vocht uit, de concentratie in water opgeloste stoffen in de slak stijgt hierdoor. Door deze hoge concentratie opgeloste stoffen bevriest de slak minder snel en kan hij lagere temperaturen overleven.

Eten en gegeten worden

Wijngaardslakken zijn met name in de ochtend actief. Ze zijn dan bezig met het zoeken naar voedsel en met eten. De wijngaardslak eet plantendelen. Wijngaardslakken hebben een voorkeur voor kruidachtige planten. Doordat wijngaardslakken hun eigen slijmspoor kunnen volgen, kunnen ze telkens terugkeren als ze een goede voedselbron hebben gevonden. Vooral de jonge wijngaardslakken kennen veel vijanden die het op hen voorzien hebben. Naarmate ze ouder worden zijn ze een lastigere prooi, hun steeds dikker wordende huisje biedt ze dan meer bescherming.

Waar vind je wijngaardslakken

Wijngaardslakken houden van een vochtige omgeving in de buurt van voedsel. Het is belangrijk dat ze veel kalk in de omgeving kunnen aantreffen. Wijngaardslakken leven dan ook vaak in gebieden met een kalkrijke bodem. Ze hebben een voorkeur voor een dichte plantengroei of voor bossen (geen naaldbossen). Van oudsher werden wijngaardslakken ook veel aangetroffen in wijngaarden, hier heeft de slak dan ook zijn Nederlandse naam aan te danken. Ook worden ze vaak op historische plekken zoals kloosters, stinsen en burchten aangetroffen. De wijngaardslakken zijn hier in het verleden vaak uitgezet voor consumptie.

Consumptie van wijngaardslakken

Wijngaardslakken worden veel gegeten, met name in Frankrijk. Doordat wijngaardslakken in het wild veel worden geraapt voor consumptie zijn ze steeds moeilijker te vinden. Veel slakken die worden geserveerd als escargot zijn tegenwoordig andere soorten. De wijngaardslak plant zich bijna niet voort in gevangenschap en is derhalve een moeilijk te kweken soort. Er zijn dan ook bijna geen kwekerijen die wijngaardslakken op commerciële schaal kweken. Toch is de wijngaardslak qua smaak superieur.

Wijngaardslak is beschermd

De wijngaardslak is zowel in Nederland als in België een beschermde diersoort. Het is dan ook verboden wijngaardslakken te rapen. Zelfs de lege huisjes mogen niet uit de natuur worden meegenomen. Wil je wijngaardslakken eten dan zul je deze in de winkel moeten kopen of op internet moeten bestellen.