De kalkoen in Nederland is een tamme kalkoen

De kalkoen is vanuit de Verenigde Staten en Canada ingevoerd in Nederland. De kalkoen is een opvallende verschijning met zijn rode lellen en aanhangsels aan zijn kop. De staartveren van de mannetjes die tot een waaier uitgespreid kunnen worden en samen met alle veren van hun lijf overeind gaan staan. Het luidruchtige roepen (klokken) van het mannetje en het geluid van het vrouwtje met een veel zachtere en scherpere toon. Kalkoenen worden gehouden als hobby of kalkoenen worden gebruikt in de kalkoenenhouderij als onderdeel van de agrarische wereld.

• De kalkoen (Meleagris gallopavo)
• Gedomesticeerd
• Beschrijving kalkoen
• Alleseter
• Habitat
• Broedseizoen en kuikens
• Kalkoenenhouderij
• Als hobby

De kalkoen (Meleagris gallopavo)

De kalkoen (Meleagris gallopavo) is een vogel uit de familie van de Phasianidae (fazantachtigen) waar behalve de fazant ook de kwartel, pauw, patrijs en de kip toebehoren. De mannelijke kalkoen wordt haan genoemd, de vrouwelijke kalkoen hen en de jongen zijn de kuikens. Van oorsprong is de kalkoen inheems in Noord- en Midden-Amerika waar de boskalkoen in het wild nog in bosrijke gebieden voorkomt en de bergkalkoen in bergachtige streken. Waarschijnlijk is rond de 16de eeuw de wilde kalkoen door Spaanse soldaten meegenomen naar Europa.

Gedomesticeerd

De kalkoen in Nederland is een gedomesticeerde vogel. Dit houdt in dat de kalkoen, die afstamt van de wilde kalkoen, kenmerken vertoont die zijn aangepast naar voordelen waar de fokkers, baat bij hebben. Een beter en perfecter ras qua lichaamsbouw, grootte, weerstand, kleur en onder ander voer. Met andere woorden; de kalkoen is aangepast naar de behoeften van de mens.

Beschrijving kalkoen

De kalkoen is familie van de hoenderachtigen en vooral het mannetje heeft opvallend rode en gerimpelde lellen langs zijn snavel hangen, een blauwgekleurde vlek rond de ogen en een ‘baard’ van dunne veren die uitsteken in het midden van de borst van de kalkoen en een lengte hebben van gemiddeld 22,5 centimeter. Ook sommige vrouwtjes hebben een baard maar met veel minder haren. Op de kop van de haan bevindt zich een huidplooi die rechtop kan staan (vleeskwast) en op een stootwapen lijkt en aan de poot van het mannetje zit een spoor als een steekwapen. Kalkoenen communiceren vooral door middel van geluiden. Het vrouwtje kun je gemakkelijk herkennen omdat deze een stuk kleiner is van formaat en minder kleur heeft.

Een spoor

Een kalkoen wordt geboren met een knop aan de poten (een spoor) wat bij een mannetjeskalkoen uitgroeit tot wel vijf centimeter lang. Bij een vrouwtjeskalkoen groet dit niet verder uit. De vleugelspanwijdte kan van 1,5 meter tot 1,8 meter zijn en de kalkoen wordt ongeveer tien tot twaalf jaar oud. Het mannetje kan de staart als een wiel uitspreiden, zijn veren opzetten om zo indruk te maken op de vrouwtjeskalkoenen. De kalkoen heeft een prima gezichts- en gehoorvermogen.

Tenen

Veel hoenderachtigen hebben een spoor zoals de mannetjeskalkoen. Aan de achterkant van de poten groeit bij de man de knop uit tot een puntig spoor op enige hoogte van de lange tenen. Hoenderachtige vogels hebben drie lange tenen vooraan, en één kortere achteraan. De poten zijn bedekt met een hoornlaagje evenals het spoor. Het spoor is voor de kalkoen een wapen om zich te beschermen tegen vijanden.

Veren

Tussen de veren van de kalkoen wordt een laagje lucht vastgehouden. De luchtlaag is warm door de lichaamswarmte en door de veren gaat er weinig lichaamswarmte verloren. Door de aanwezigheid van natuurlijk vet is het verenpak een ideale isolatie tegen regen.

Alleseter

Kalkoenen zijn omnivoren en eten alles. Van zaden, kruiden, wortels, bessen, bloemen, blaadjes en vruchten tot insecten, kleine muizen, wormen en kleine salamanders. Er is speciaal kalkoenvoer en net als bij kippen hebben kalkoenen maagkiezel nodig.
Maagkiezel dat er mede voor zorgt dat zaden worden fijngemalen in de maag. De tamme kalkoen heeft veel water nodig.

Habitat

De oorspronkelijke kalkoen leeft in bossen en bergachtige streken. Ook de tamme kalkoen heeft afwisseling nodig om zich te handhaven. Een ruim en rul terrein met water, zand (kalkoenen nemen graag een zandbad), bomen, struiken en een nachthok. Kalkoenen zijn graag buiten en zijn groepsdieren met een rangorde waar de mannetjes gescheiden van de vrouwtjes leven. Om te slapen gaat de kalkoen graag in een boom slapen, net als de fazant. De mannetjes paren met meerdere vrouwtjes en ze hebben een flink nachthok nodig, met zitstokken om op te slapen als er geen bomen zijn.

Broedseizoen en kuikens

Het broedseizoen is van januari tot februari. De mannetjeskalkoen versiert de vrouwtjeskalkoenen met imposant baltsgedrag. Dansend, de veren van het lijf overeind, de staartveren uitwaaierend, de lellen rond de snavel nog roder, de blauwe vlek rond het oog nog blauwer en met een typisch klokkend geluid. De vrouwtjes bouwen vervolgens een nest; het liefst op de grond. Een ondiepe kuil tussen de struiken of in hoog gras. Gemiddeld worden er acht tot vijftien eieren gelegd die in 25 tot 31 dagen uitgebroed worden. De kuikens kunnen 24 uur nadat zij uit het ei zijn gekomen, zichzelf voeden en lopen. De mannetjes houden zich afzijdig van de jongen en na 10 tot 12 maanden zijn de jonge kalkoenen geslachtsrijp.

Kalkoenenhouderij

In Nederland is het houden van kalkoenen een onderdeel van de agrarische wereld. Na 1965 is de kalkoenenhouderij pas goed op gang gekomen en deze is onder te verdelen in het houden van vleeskalkoenen en van vermeerderingskalkoenen. De kalkoen kent meer dan twintig rassen en een aantal ondersoorten en verschillen vooral van elkaar in kleur. Kalkoenrassen als:

• Ronquieres;
• Narragansett;
• Rode Bourbon;
• Norfolk Black Turkey;
• Witte Beltsville kalkoen;
• Duitse blauwe;
• Ronquières;
• Sologne.

Scharrelkalkoen

In ons land worden hoofdzakelijk de British United Turkey (BUT Big 6) gehouden, de meest populaire kalkoen als vleeskalkoen. Dit zijn snelgroeiende dieren waar de hennen op een leeftijd van 16 weken worden geslacht en de hanen op 20 weken. Als scharrelkalkoen wordt veelal de Kelly Turkey gehouden. Vaak worden deze kalkoenen als kerstkalkoen gebruikt. De vogel is het traditionele gerecht tijdens de viering van Thanksgiving in de Verenigde Staten, maar ook in Nederland zien we de kalkoen steeds vaker op het menu.

Als hobby

Kalkoenen zijn groepsdieren maar de mannetjes leven meestal gescheiden van de vrouwtjes. Om kuikentjes te willen is een koppel van een haan met meerdere hennen wel heel geschikt omdat de haan meerdere hennen bevrucht. Vaak gaat deze levenssamenstelling met kippen, eenden of ganzen erbij, goed. Met pauwen erbij gaat dit vaak niet goed. De hennen leggen veel onbevruchte eieren, net als kippen en die smaken ook bijna hetzelfde. Bij gebruik in een recept met eieren zijn ze eveneens geschikt maar wel een stuk groter. Pas het recept hiernaar aan.