Goudjakhalzen in Europa en Nederland

Eind februari 2016 was het groot nieuws, de eerste jakhals was gespot op de Veluwe. Het ging hier om een goudjakhals. Veel mensen weten eigenlijk niet wat voor dier het is en hoe hij zich gedraagt. Ook vragen veel mensen zich af waarom hij naar Nederland gekomen is. Veel mensen zijn bang dat hij een gevaar voor de biodiversiteit zou vormen, maar de vraag is of dit terecht is.

De goudjakhals: wat voor dier is het?

De goudjakhals behoort tot de soort van wilde hondachtigen. Er bestaan nog twee andere soorten jakhalzen, de zadeljakhals en de gestreepte jakhals, maar genetisch gezien is hij niet erg nauw aan ze verwant. Qua formaat zit de goudjakhals tussen de vos en de wolf in. Goudjakhalzen leven in groepsverband en hebben bewezen in uiteenlopende leefgebieden uit de voeten te kunnen. Ze kunnen namelijk goed tegen langdurige droogte en hebben een omnivoor eetpatroon, alhoewel ze iets meer carnivoor zijn dan de vos. Een goudjakhals leeft 's nachts en is een teruggetrokken dier. Als een mens op hem afkomt, zal hij zich bedreigt voelen en zich snel uit de voeten maken. Voor mensen is hij dus niet gevaarlijk! Goudjakhalzen lusten onder andere hoefdieren (ook dood gevonden), hazen, konijnen, reptielen, vogels en hun eieren, ongewervelden, fruit en afval. In Europa prefereert de goudjakhals gecultiveerde gebieden en drasland op lage hoogtes, maar wel met voldoende begroeiing om zich te kunnen verbergen. Enkele menselijke aanwezigheid in de buurt komt hem goed uit, want het verbetert zijn kans op het vinden van voedsel. Ze worden immers regelmatig gespot op afvalplaatsen in steden om een maaltijd bij elkaar te schrapen. In Europa zijn zeer dichtgegroeide bossen en zeer gecultiveerde gebieden zonder enige begroeiing niet geschikt voor de goudjakhals. Een rietmoeras zou bijvoorbeeld een goede plek zijn voor het dier.

Waar is hij inmiddels gesignaleerd in Europa?

Het dier trekt sinds de 21e eeuw steeds meer naar het noorden en westen van Europa. Inmiddels is hij al gezien in bijvoorbeeld Duitsland, Denemarken, Zwitserland, Polen. Italië, Tsjechië en de Baltische staten. Eerst was zijn traditionele leefgebied vooral in het zuidoosten van Europa in landen als Griekenland en de Balkan. In totaal is hij sinds 2016 al in dertig Europese landen gesignaleerd en dit worden er meer. Ecologen voorspelden al een tijd dat de goudjakhals uiteindelijk ook Nederland zou bereiken, want de opmars is simpelweg niet te stoppen. Begin 2016 is de eerste goudjakhals al op de Veluwe gespot. Dit was sneller dan de ecologen verwacht hadden. Duidelijk is dat Europa inmiddels een belangrijke rol heeft gekregen in het beschermen van het dier. Toch wordt hij in bepaalde delen, zoals in de Baltische staten, regelmatig afgeschoten.

Waarom is hij naar Europa en Nederland gekomen?

De exacte redenen over waarom hij naar Europa is gekomen zijn niet goed onderzocht, maar ecologen hebben wel enkele vermoedens. Tijdens het late pleistoceen leefde hier al een voorouder van de goudjakhals, de canis arnensis. Deze is op een gegeven moment verdwenen uit Europa. Het is waarschijnlijk dat de klimaatverandering in de wereld, waardoor het Europese weer steeds milder wordt, de jakhals opnieuw naar Europa laat trekken. Vooral een grote trek naar West- en Zuid-Europa kan verwacht worden, omdat hier de winters het zachtst zijn in heel Europa. Gemiddeld zelfs nog zachter dan bijvoorbeeld op de Balkan, waar hij al langer aanwezig was. Ook zijn er in Europa minder wolven aanwezig (zijn natuurlijke vijand). De goudjakhals zal waarschijnlijk op plaatsen terecht komen in Europa waar hij nog nooit tijdens zijn hele evolutie geleefd heeft.

Toelaten of afschieten?

Mensen maken zich zorgen, omdat ze denken dat goudjakhalzen de biodiversiteit op bepaalde plekken in Europa kunnen aantasten door bejaging en rondverspreiding van ziektes. Sommigen vermoeden zelfs dat het roofdier is meegesmokkeld naar Europa, waardoor het dier in een voor hem onnatuurlijk leefgebied aan het ronddwalen is. Toch is dit ronduit controversieel te noemen. Zo is er een onderzoek geweest waarin genetische informatie van enkele goudjakhalzen uit de Baltische staten onderzocht werd. De genetische informatie zou overeenkomen met jakhalzen uit meerdere gebieden. Het is daarom onwaarschijnlijk dat ze binnengesmokkeld zijn, omdat een smokkelaar geen jakhalzen uit diverse gebieden zou meenemen. De genetische informatie zou in dat geval meer met elkaar moeten overeenstemmen. Goudjakhalzen zijn sterke dieren en waarschijnlijk in staat honderden kilometers te reizen. Ze zouden bijvoorbeeld goed op eigen houtje van het noordelijke kustgebied van de Zwarte Zee of het Kaukasusgebergte kunnen lopen zijn, langs de Dnjepr- en Dvina-stroomgebieden. Er is ook vanaf 2016 nog geen land bekend, gekeken naar de dertig Europese landen waar hij inmiddels gesignaleerd is, waarin de goudjakhals een verlies aan biodiversiteit zou hebben veroorzaakt. Er is dus geen duidelijke reden om jakhalzen in grote getale af te schieten.