De koeiendans: een koe in de wei is gezonder en blij

Denk je aan het Nederlandse landschap, dan denk je aan uitgestrekte weilanden met koeien. Tenminste, wanneer het geen winter is, want 's winters kom je buiten maar een handjevol koeien tegen. Maar wanneer het voorjaar aanbreekt, start voor veel koeien weer het weideseizoen. En dat ze dit fijn vinden is eraan af te zien; zodra de staldeuren voor het eerst opengaan, beginnen ze te rennen, te springen en te dansen. Een paar biologische veebedrijven maken hiervan een speciale dag, waarop ze het publiek uitnodigen om getuige van dit moment te zijn. Dit fenomeen wordt 'de koeiendans' genoemd en maakt de mensen op een leuke manier duidelijk waarom weidegang zo belangrijk is. Steeds meer koeien worden vanuit economisch oogpunt het hele jaar door op stal gehouden, wat een aantal grote nadelen voor de koe haar gezondheid en welzijn met zich meebrengt. De gezondheid van de koe werkt door in het vlees en de melk en is daarom voor ons ook belangrijk.

Inhoud

• Inhoud
• Natuurlijk en blij in de wei
• Waar komt de melk vandaan?
• Waarom een koe in de wei hoort
• Essentiële maatregelen om weidegang mogelijk te maken
• Kom op voor het welzijn van de koe
• Ervaar de koeiendans zelf
• Waar en wanneer vindt de koeiendans plaats?

Natuurlijk en blij in de wei

De stichting Wakker Dier is een van de organisaties die zich inzetten voor het welzijn van de Nederlandse koe.
In samenwerking met een aantal biologische boerenbedrijven organiseert Wakker Dier elk jaar de zogenaamde koeiendans. Op verschillende locaties in het land mogen mensen dan op bezoek gaan bij de boer en getuige zijn van het moment dat de koeien weer voor het eerst na een lange winter de wei op mogen.

Zodra de staldeuren open gaan, stormen de dieren naar buiten om een hele show weg te geven aan bokkensprongen, sprintjes, gespeel, gegraaf en gerol in het gras. De blijheid en de vrijheid stralen ervan af en de koe krijgt de ruimte om haar natuurlijke gedrag te vertonen. De frisse lucht, het zonlicht, het gras en de ruimte maken dat een koe gelukkig is.

Waar komt de melk vandaan?

Er zijn kinderen die denken dat melk in de fabriek wordt gemaakt. Dit is het gevolg van de verstedelijking, maar ook van de opkomst van de intensieve melkveehouderij, waarbij grote aantallen koeien in megastallen het gehele jaar binnen worden gehouden. Het nostalgische beeld dat mensen hebben van de melkveesector is er echter een van rustig herkauwende koeien in de wei, die door de boer goed verzorgd worden.

Bij varkens- en kippenhouderijen denkt men eerder aan de geïndustrialiseerde en op grote schaal opererende megabedrijven, maar deze trend is ook in de melkveehouderij gaande. Er is zelfs een groter aantal megastallen met elk meer dan 250 koeien, dan dat er megastallen in de varkensector zijn in Nederland. Melkrobots, kunstlichtregime, kunstmatige inseminatie, megastallen, onthoornen, dwangvoeren van kalveren, inteelt en veel antibioticagebruik zijn hier de dagelijkse gang van zaken, lijkt dat niet sterk op een fabriek? De grootste koeienfabriek in Nederland telt maar liefst 1150 koeien, dat is 16 keer zoveel als het gemiddeld aantal koeien per bedrijf.

Waarom een koe in de wei hoort

Veehouders die hun koeien in het voorjaar in de wei laten, zijn meestal kleinschalige en grondgebonden boeren. Grondgebonden betekent dat de boer de koeien op het eigen land laat grazen (gemiddeld 1,7 melkkoe per hectare) en op zijn eigen grond veevoer produceert, waarbij de bemesting plaatsvindt met mest van de eigen koeien. Megastallen laten de mest veelal uitrijden en verwerken en het veevoer wordt er geleverd, wat een veel grotere belasting voor het milieu is.

De Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) geeft in haar nota 'Standpunt weidegang en huisvesting van melkvee in Nederland' aan, dat koeien in de wei meer mogelijkheden hebben om hun natuurlijk gedrag te uiten en dat weidegang beter tegemoet komt aan de biologische behoeften van de koe. Zo wordt hun behoefte om dingen te onderzoeken beter bevredigd, zijn er uitwijkmogelijkheden bij opstootjes, kunnen ze beter staan en liggen en hebben ze meer tijd voor het herkauwen. Ook is het risico op infecties lager en het herstel van allerhande aandoeningen wordt versneld. (KNMvd, 2006)

Samengevat heeft weidegang de volgende voordelen:

• minder klauwontstekingen
• minder uierontstekingen
• minder sterfte
• een langere levensduur
• minder vruchtbaarheidsproblemen
• meer welzijn
• minder kalfjes die van de moeder worden gescheiden
• betere samenstelling van de melk
• minder milieuvervuiling en ammoniakuitstoot
• behoud van het landschapsbeeld

Essentiële maatregelen om weidegang mogelijk te maken

In Nederland leven in 2013 zo'n 2,8 miljoen melkkoeien, waarvan de helft melk produceert en de andere helft hiervoor nog te jong is. De jonge dieren worden voor het grootste deel uiteindelijk geslacht, een klein deel van de vrouwelijke dieren wordt aangehouden als melkkoe. Het is niet mogelijk om al deze dieren genoeg ruimte in weilanden te geven, daarvoor zou een drastische vermindering van het aantal koeien noodzakelijk zijn.

De koe is zodanig doorgefokt dat haar melkproductie verdubbeld is en om te blijven produceren moet ze elk jaar een kalf krijgen, dat direct na de geboorte van de moeder gescheiden wordt. Wanneer consumenten bereid zijn om iets meer te betalen voor weidemelk en wanneer er minder melk op grote schaal geproduceerd hoeft te worden, kan het dierenwelzijn toenemen.

Er zijn wel een aantal nadelen aan weidegang, die met de nodige maatregelen te verhelpen zijn:

• de gefokte hoogproductieve koeien worden ziek wanneer ze alleen gras eten. Ze hebben veel krachtvoer nodig voor hun energievoorziening
• het opstallen is efficiënter en kostenbesparend en de koeien die hoogproductief zijn, moeten vaak gemolken en gevoederd worden, wat op stal minder arbeidsintensief is
• het gebruik van melkrobots is omslachtiger bij weidegang, maar er zijn mogelijkheden
• koeien kunnen niet goed tegen hoge temperaturen en bij hitte en veel regenval moeten er schaduw en beschutting zijn in de wei

Kom op voor het welzijn van de koe

Wakker Dier vindt het niet aanvaardbaar dat 35 % van de koeien nooit buiten komt en dat dit aantal alleen maar zal toenemen wanneer er geen maatregelen getroffen worden. Ook de hoge productie van zo'n 8000 liter melk per jaar per koe (een verdubbeling ten opzichte van de productie per koe in 1950), met uitschieters tot zelfs 12.000 liter en de gezondheidsproblemen van de dieren kunnen verminderd worden. Melkkoeien zijn nu vaak rond hun 5e of 6e levensjaar al helemaal 'op' en gaan dan naar het slachthuis, terwijl de natuurlijke levensduur rond de 14 jaar is. Wat wel een positief punt is, is dat veehouders vanwege de verscherpte regelgeving betreffende het toedienen van antibiotica, er bij ziekte eerder voor kiezen om de koe te laten slachten dan haar te behandelen. Voor de gezondheid kan een kortere levensduur daarom ook positief zijn. Relatief veel melkveebedrijven met de koeien zomers in de wei leveren aan zuivelbedrijven zoals Cono, Rouveen en FrieslandCampina. Om het predicaat 'weidemelk' te krijgen, moet de koe minstens 120 dagen per jaar 6 uur of meer in de wei staan.

Wakker Dier voert vooral campagnes om te bereiken dat:

• alle koeien in de wei komen
• kalfjes mogen opgroeien bij hun moeder in de kudde
• de melkproductie weer naar een normaal peil gebracht wordt, zodat de koeien gezond blijven

Ervaar de koeiendans zelf

Wanneer de lente begint, komen er steeds meer koeien weer in de wei. De eerste dag dat ze naar buiten mogen, zijn ze altijd erg uitgelaten en rennen, bokken, springen, graven en stoeien totdat ze niet meer kunnen, om zich vervolgens tegoed te doen aan het eerste verse gras. Dit is een erg leuk moment om mee te maken en verschillende biologische boeren organiseren een koeiendans. De koeiendans is leuk voor mens en dier en een mooie gelegenheid om te zien waarom een koe in de wei hoort.

Waar en wanneer vindt de koeiendans plaats?

Waar en wanneer er bij veebedrijven een koeiendans plaatsvindt, is te vinden wanneer je in een zoekmachine als Google de woorden "koeien," "buiten," "koeiendans" en de naam van je regio invoert. Verschillende veehouderijen hebben speciale spandoeken om je erop attent te maken. Op de website van Wakker Dier worden tegen de tijd dat de koeiendans gaat plaatsvinden de datums en locaties vermeld.