De woningen van insecten

Verschillende insecten bouwen ‘woningen’, ofwel een plek waar ze veilig zijn voor andere dieren, waar ze hun eitjes kunnen leggen of waar ze beschut zijn tegen bijvoorbeeld wind en regen. Sommige woningen zijn klein of verborgen en vallen nauwelijks op, andere zijn zo groot dat ze niet over het hoofd te zien zijn. Een paar insecten die een nest maken zijn rode bosmieren, termieten, schorskevers en weefmieren.

Rode bosmieren

Een insect dat indrukwekkende nesten maakt is de rode bosmier, die voorkomt in een groot deel van Europa. Ook voor mensen kunnen de nesten van deze kleine diertjes goed te zien zijn, omdat het soms enorme bouwwerken worden. Hiervoor is natuurlijk wel een groot aantal mieren nodig. Rode bosmieren leven in kolonies met tienduizenden mieren bij elkaar. De nesten worden meestal gebouwd aan de rand van dennen- en loofbossen. De mieren verzamelen takjes, dennen en ander materiaal waarmee ze hun koepelvormige nest bouwen, wat er van buiten uitziet als een grote heuvel. Mieren zijn sterke dieren en in staat om bouwmateriaal naar het nest te dragen dat veel zwaarder is dan ze zelf zijn. Het nest is echter nog een stuk groter dan het er van buiten uit ziet. Het gaat namelijk ook nog een stuk de grond in. De binnenkant van het nest bestaat uit allerlei kamers en gangen die van de ene naar de andere kamer lopen. Dit wordt allemaal onderhouden door de werksters, waaruit een groot deel van de kolonie bestaat. In de kolonie zijn ook meerdere koninginnen aanwezig in één nest. De koninginnen zorgen voor de voortplanting.

De koepelvorm van het nest zorgt ervoor dat de temperatuur in het nest hoger blijft. Wanneer het té warm wordt, zorgen de werksters ervoor dat er meer lucht naar binnen kan stromen door de openingen van het nest groter te maken. Zodra de temperatuur weer daalt, sluiten de werksters de openingen weer af. Als het te koud wordt, gaan de werksters soms zelf voor verwarming spelen, door zich buiten op de laten warmen in de zon en dan weer naar binnen te lopen met hun opgewarmde lijf.

Schorskevers

Er zijn vele soorten schorskevers, die over het algemeen maar een paar millimeter lang zijn. Zo zijn er de letterzetter, de dennenscheerder en de grote iepenspintkever. Ze leven in de schors of bast van bomen, waar ze hele gangenstelsels maken. Dit doen ze door de bast op te eten. Een mannetjeskever maakt op deze manier een kamertje waar hij vervolgens paart met een vrouwtje. Het vrouwtje begint ook te eten en maakt zo meerdere gangen waarin ze de eitjes kan leggen. Uit deze eitjes komen de larven, die eveneens beginnen te eten waardoor het gangenstelsel nog uitgebreider wordt. Elke soort schorskever maakt een specifiek patroon van gangen, waaraan de soort te herkennen is.

Schorskevers kiezen vaak bomen uit die al ziek of zwak zijn. Ze lokaliseren deze bomen door middel van de geur die deze bomen uitscheiden. Hierdoor kunnen schorskevers helpen bij het vernieuwen van bossen. Toch vormen ze ook vaak een plaag, door met grote hoeveelheden soortgenoten in bossen te trekken waarbij ook gezonde exemplaren slachtoffer worden van de vretende beestjes.

Termieten

De nesten van termieten zijn altijd te vinden op vochtige plaatsen. Termieten komen voor in alle werelddelen behalve Antarctica. De meeste leven echter in Afrika, Azië, Zuid-Amerika en Australië. Termieten die is de woestijn leven, graven zo diep dat ook zij in vochtige grond terechtkomen.

Termieten maken, net als rode bosmieren, indrukwekkende nesten die meerdere meters hoog kunnen worden. Deze nesten maken ze van modder, aarde, speeksel en uitwerpselen. De nesten zijn niet altijd zichtbaar omdat ze vaak onder de grond gemaakt worden, in omgevallen bomen of bovenin bomen. Net als bij rode bosmieren bestaat het nest uit allerlei kamers en gangen. Deze hebben allemaal een eigen doel; sommige worden gebruikt als voorraadkamer, andere zijn voor de jonge larven, en in het midden zit een kamer voor de koningin. Termieten hebben maar één koningin in hun kolonie. Ook is er een soort van ‘schimmelkamer’, waar de termieten hun voedsel vandaan halen.

Net als rode bosmieren zorgen termieten ervoor dat er een goede temperatuur en luchtvochtigheid heerst in hun nest, doordat lucht in de gangen kan opstijgen of dalen. Dit redelijk constante klimaat dat op deze manier gecreëerd wordt is belangrijk voor het uitbroeden van de eitjes en voor het verbouwen van de schimmels die de insecten hun voedsel levert.

Weefmieren

Weefmieren zijn insecten die voorkomen in delen van Afrika, Azië en Australië. Ze hebben een interessante manier om hun nest, dat zich in de bomen bevindt, te bouwen. Hiervoor gebruiken ze namelijk hun larven. Voordat deze ingezet worden, moeten de volwassen werksters wel eerst zelf aan het werk. De mieren beginnen met het zoeken naar geschikte bladeren die ze naar elkaar toe kunnen buigen. Als er ergens zo’n plek gevonden is, gaan de andere werksters ook naar deze plek om te helpen. Ze trekken bladeren naar elkaar toe en houden deze vast met hun kaken. Wanneer de afstand tussen twee bladeren te groot is, gaan meerdere mieren aan elkaar hangen. Vervolgens komen er andere mieren, die larven bij zich hebben. De werksters hebben namelijk geen spinklieren, de meegebrachte larven wel. Daarom zorgen de werksters er met hun trillende voelsprieten voor dat de spinklieren van de larven spindraden gaan produceren. De larven worden langs de bladranden gestuurd, waardoor de bladeren aan elkaar vast worden gemaakt met de spindraden. Als alles vast zit, is het nest klaar.

Het nest heeft meestal de vorm van een ellips. Soms wordt er slechts één blad gebruikt, andere nesten bestaan uit vele bladeren zodat een nest van een halve meter wordt gevormd. Een kolonie weefmieren maakt vaak vele nesten bij elkaar waardoor meerdere bomen ermee bedekt worden. Ze gebruiken hun woningen niet erg lang. Er worden constant nieuwe nesten gemaakt zodat nesten die afsterven of die door storm beschadigd zijn, vervangen kunnen worden.