De maki’s: halfapen van Madagaskar

Hoewel maki’s sterk op apen lijken, zijn het in feite geen apen. Het zijn half-apen, dit betekent dat ze wel onder de primaten vallen, maar dus niet onder de apen. Maki’s komen in het wild alleen op Madagaskar voor. Ze zijn nauw verwant aan de galago’s in Afrika en de lori’s in Azië. Over het algemeen zijn het omnivoren, die vooral fruit en insecten eten. De kleinste primaat ter wereld is een maki, de Madame Berthe's muis maki. Maki’s zijn over het algemeen niet agressief tegenover mensen, maar sommige soorten wel tegenover elkaar. De aya-aye is een van de vreemdste primaten, dit dier gebruikt een verlengde vinger om de rol van specht over te nemen. De bekendste maki is de ringstaartmaki, bekend van veel dierentuinen en als koning Julian in de film ‘Madagaskar’.

Naamgeving

De maki’s staan ook wel bekent als lemuren (of lemurs, in het Engels). Deze naam is afgeleid van het Romeinse Lemures, dit zijn geesten die ’s nachts gillen. De eerste onderzoekers op Madagaskar vonden de geluiden van de maki’s schijnbaar op deze gillen lijken. En met veel nacht-actieve maki’s, en de holle roep van bijvoorbeeld de indri, kunnen ze daar best gelijk in hebben.

Ringstaartmaki (Lemur catta)

Waarschijnlijk is de ringstaartmaki de bekendste maki. Hij wordt veel in dierentuinen gehouden, dus is ook buiten Madagaskar te zien. Het dier is ongeveer 2 kilo, en te herkennen aan zijn karakteristieke zwart-wit gestreepte staart. Deze maki’s zijn overdag actief, maar op het heetste van de dag rusten ze met hun witte buik naar de zon.

Taxonomische indeling

• Rijk: Animalia (Dieren)
• Stam: Chordata (Chordadieren)
• Klasse: Mammalia (Zoogdieren)
• Orde: Primates (Primaten)
• Superfamilie: Lemuriodea (maki’s)

Binnen de super familie Lemuriodea bestaan drie families met nog levende dieren, de Indriidae (indri-achtige), de Lemuridae (maki’s) en de Lepilemuridae (wezelmaki’s).

Aye-aye ( Daubentonia madagascariensis)

Waar de ringstaartmaki de bekendste maki is, is de aye-aye de vreemdste. Deze maki is nachtactief, en wordt maar zelden gezien. Het is de grootste levende nacht-actieve primaat. Op Madagaskar vervuld hij de rol van specht, die daar niet aanwezig is. Dit doet hij met een lange, puntige middelvinger, die hij bij holle bomen naar binnen steekt. Door op de boom te kloppen weet hij of er voedsel inzit.

Naaste familie

Maki’s behoren tot de primaten, het zijn halfapen. Dit betekent dat ze sterk op apen lijken, maar in feite geen apen zijn. Maki’s zijn nauwer verwant aan galago’s op het vasteland van Afrika en de lori’s uit Azië dan aan apen.

Soorten

Er is onduidelijkheid over het precieze aantal soorten maki’s. Dit omdat er nog regelmatig nieuwe maki’s worden ontdekt, en omdat soorten nog wel eens worden opgesplitst. Er is nog relatief weinig onderzoek naar de maki’s op Madagaskar gedaan, en het verschil tussen een soort en een ondersoort is arbitrair. Sommige bronnen hebben het over meer dan honderd maki soorten, andere komen niet boven de 25 uit. Het verschil zit erin of de wezelmaki’s en indri-achtige ook worden meegenomen, en welke definitie van soort wordt gebruikt. Ook de actualiteit van de lijst kan het aantal soorten lager doen afspiegelen dan het in feite is. Van de muismaki’s, bijvoorbeeld, werden enkele jaren geleden nog maar twee soorten onderscheiden. Op het moment zijn dat er vijftien. Ter indicatie: in 1994 werden er 33 soorten en ondersoorten onderscheiden. In 2008 waren dat er ongeveer 100. Het is in elk geval duidelijk dat het grootste deel van de maki’s is uitgestorven. Van de rest zijn er veel bedreigd.

Madame Berthe's muis maki (Microcebus berthae)

De Madame Berthe’s muis maki is de kleinste primaat ter wereld. Hij weegt 30 gram en is minder dan 10 centimeter lang. Net als de andere muis maki’s is deze maki ’s nachts actief. Hij is omnivoor, en eet alles van hars uit bomen, tot fruit en kleine kameleons. Hij eet voornamelijk insecten, die het hele jaar door beschikbaar zijn.

Bedreigingen

Veel maki soorten worden met uitsterven bedreigd. Hoewel er steeds meer bescherming beloofd wordt, is Madagaskar een arm, groot land en is goede bescherming moeilijk te realiseren. Van veel maki soorten is weinig bekend, zo ook waar ze leven en wat ze eten. Dit maakt bescherming alleen maar moeilijker. Door zowel legale als illegale houtkap gaat de kwaliteit van de bossen waarin de maki’s leven achteruit, en wordt het oppervlak bedreigd. Verder worden maki’s veelvuldig bejaagd als voedsel. Toerisme is een ander potentieel knelpunt. Op het moment is er niet heel veel toerisme, maar het toerisme wat er is is weinig duurzaam. Nacht-actieve maki’s worden uit hun slaapbomen gejaagd zodat de toeristen een glimp van ze kunnen opvangen. De dieren krijgen voer wat op termijn giftig is, om ze zo naar toeristen te lokken. Toch is er nog hoop voor de maki’s. De bekendheid neemt toe, en daarmee de mogelijkheden tot goede bescherming. Er zijn veel projecten bezig om stukken oerwoud en maki’s te redden. En dat is er maar goed ook, want hoewel er weinig over ze bekend is, zijn de maki’s hele vriendelijke en interessante dieren.