Luipaard, Afrika´s mooiste roofdier

Een luipaard is ongetwijfeld het mooiste katachtige roofdier van Afrika. Hij is ranker en soepeler dan de leeuw en beschikt over een decoratief patroon op zijn vacht. Het luipaard is een katachtige met een gelig tot geelrode vacht en zwarte vlekken. Vanuit de verte zal een luipaard een roodachtige aanblik vertonen maar van dichtbij is hij licht zandgelig met vele donkere spikkels. Zijn relatief kleine kop heeft grote snorharen. Het luipaard jaagt en leeft solitair en niet in een groep zoals de leeuw. Hun ogen zijn zeer geschikt om ´s nachts goed te zien. Het zijn echte nachtdieren en je zult ze op safari niet snel aantreffen.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Big five

Het luipaard behoort tot ´de big five´. Het is na de leeuw de op één na grootste katachtige van Afrika. Het luipaard is een elegant en indrukwekkend dier. Omdat hij alleen leeft en vooral ´s nachts actief is, is het luipaard veel moeilijker te vinden dan de leeuw. Overdag is het luipaard actief tijdens de schemering en op de weinige koele, bewolkte dagen in Afrika, vooral ochtenden. Het luipaard heeft een gevarieerd dieet en groot aanpassingsvermogen en behoort daardoor tot de meest succesvolle dieren van Afrika. Luipaarden kunnen in bomen klimmen en leeuwen niet; die zullen hooguit soms op een laaghangende tak staan. Een luipaard is zo wendbaar in een boom dat hij met gemak apen kan vangen die zich ook in de boom ophouden. Een luipaard kan zich bijzonder stil houden; dat is zijn grootste voordeel bij het jagen.

Etymologie luipaard

De Latijnse naam van een luipaard is Panthera pardus. In het Nederlands wordt het ook wel panter genaamd, wat logisch is gezien de Latijnse naam. In Duitsland en Engeland schrijft men leopard als naam voor dit dier maar men spreekt het in elk land heel anders uit. In Frankrijk zegt men lupard. Leopard heeft als voorvoegsel ´leo´ en het dier is inderdaad familie van de leeuw. In het Nederlands zou je eigenlijk ook leeuwpaard kunnen zeggen, maar omdat vroeger lupen het gebruikte Nederlandse woord was voor loeren, en dit dier inderdaad op zijn prooi loert, is leo niet verbasterd tot leeuwpaard maar tot lupard (Frans) of luipaard. In feite is het taalhistorisch gezien juister om leeuwpaard te zeggen, hoewel dat woord helemaal niet bestaat.

Eetpatroon luipaard

Omdat het luipaard solitair leeft en het niet een groep hoeft te voeden, kan het ook met kleinere dieren terecht. Naast antilopen eet het wrattenzwijnen, bavianen, hazen, klipdassen, vogels, slangen, vissen, insecten, knaagdieren, jakhalzen, wilde honden, hazen en struisvogels. Dat is een veel uitgebreider menu dan leeuwen hebben. Er zijn luipaarden die zich in een diersoort specialiseren. Ze kunnen ook door mensen gehouden dieren eten zoals varkens, geiten en honden.

Het jagen van een luipaard

Een luipaard jaagt anders dan een leeuw. Hij kan een groep dieren veel stiller besluipen. Hij kan minutenlang doodstil liggen in het hoge gras waardoor dieren hem niet opmerken. Vaak weet hij zeer dichtbij een dier te komen zodat hij maar één sprong hoeft te maken om het te doden. Wanneer een dier wordt gedood zal hij het niet altijd gelijk opeten. Vaak hangt hij een antilope op een dunne tak in een boom die net de antilope houdt maar waar leeuwen niet durven te komen. Hyena´s liggen soms net als leeuwen op de loer om de prooi van een luipaard te stelen maar hyena´s kunnen al helemaal niet in een boom klimmen. Vervolgens komt het luipaard een dag later terug om de prooi op te eten.

Mannelijk luipaard: tot 190 meter tot 90 kg, schouderhoogte tot 60 cm
Vrouwelijk luipaard: tot 140 meter tot 60 kg, schouderhoogte tot 50 cm

Ooit is op de Kilimanjaro, de hoogste berg van Afrika, een luipaard gevonden op 5638 meter hoogte. Het beest was dood gevroren.

Territoria

Luipaarden leven alleen maar zoeken elkaar wel op in de paartijd. Dan blijven het mannetje en vrouwtje gedurende enkele dagen bij elkaar. Daarna gaan ze weer verder met hun solitaire bestaan. Ieder luipaard heeft een eigen territorium. Mannetjes hebben vaak een groter territorium dan vrouwtjes. De territoria van mannetjes en vrouwtjes overlappen elkaar maar die van tussen gelijke sexen niet; die worden scherper afgebakend. In gebieden waar veel prooidieren rondlopen is het territoriumgebied kleiner en waar weinig wild is is juist een groter territoriagebied. Het territorium wordt afgeschermd met urine en uitwerpselen maar ook met krabsporen op bomen.

Een jong luipaard

Wanneer het vrouwtje haar jongen krijgt is ze alleen. Ze leert het jong in bomen klimmen, al enkele dagen na de geboorte. Luipaarden kunnen vele kilometers afleggen om een prooi te vinden maar in de tijd dat de moeder borstvoeding geeft gebeurt dat niet. Het jong en de moeder blijven zo veel mogelijk op één plek zodat het jong beschermd blijft. Toch zal de moeder soms op jacht moeten gaan. In eerste instantie hoopt ze erop dat antilopen toevallig voorbij zullen komen maar uiteindelijk is die kans niet erg groot. De moeder zal dan alleen op jacht moeten gaan en het jonkie moeten achterlaten. In theorie kan deze gedood worden door een hyena, wilde hond of leeuw. Zelfs een fikse roofvogel kan een luipaardjong opeten. Het jong is geleerd om op de plek te blijven waar de moeder haar verlaten heeft, in angstige afwachting van haar terugkeer.

Vijanden luipaard

Een volwassen luipaard heeft naast de mensen weinig vijanden. De enige echte vijand is de leeuw. Deze kan soms om zijn territorium te verdedigen een luipaard vermoorden. Dit ondanks dat de leeuw vaak grotere dieren eet dan het luipaard. In de praktijk zal een luipaard nooit een echte concurrent zijn op voedselgebied. Toch overheersen de dominante gevoelens van een mannetjesleeuw. Deze is zelfs in staat om andere leeuwen te doden als het gaat om het verdedigen van zijn eigen territorium.