De rode eekhoorn in Nederland het jaar door

In Nederland is het meestal de rode eekhoorn wanneer je een eekhoorn ziet. De eekhoorn heeft een staart die bijna zolang is als het hele diertje. Een staart die voor het evenwicht zorgt maar ook als ‘warmte’ dient. De oren hebben pluimen en deze vallen vooral in de winter op. De kleur van de rode eekhoorn is waarschijnlijk de reden dat we de eekhoorn rode eekhoorn noemen, want wanneer de onder- of opgaande gaande zon haar stralen laat schijnen op de eekhoorn, maakt het dat de eekhoorn glanzend rood is met een witte buik. In de winter zijn de kleuren minder fel en wat grijzer.

• Beschrijving rode eekhoorn
• Eetgedrag van de eekhoorn
• De eekhoorn in de winter
• Meerdere nesten
• Voortplanting

Beschrijving rode eekhoorn

De rode eekhoorn of gewone eekhoorn (Sciurus vulgaris) is in Europa de meest voorkomende eekhoorn. Eekhoorns vallen op door hun:

• grote pluimstaart;
• gepluimde oren;
• grote ogen;
• witte buik;
• lange tenen met lange, scherpe nagels.

De lichaamslengte van de eekhoorn is 18 tot 24 centimeter en de lengte van de borstelige pluimstaart 15 tot 20 cm. Een mannetjes eekhoorn en een vrouwtje zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden. Rode eekhoorns zijn boomeekhoorns en alleseters. In Groot-Brittannië is het aantal rode eekhoorns dramatisch afgenomen sinds de introductie van de grijze eekhoorn die oorspronkelijk uit het oostelijk deel van Noord-Amerika komt.

Eetgedrag van de eekhoorn

De eekhoorn, ook genoemd de gewone eekhoorn of de rode eekhoorn (Sciurus vulgaris) valt onder de alleseters, een omnivoor. Het prachtige diertje dat leeft in naaldbossen, loofbossen maar ook in gemende bossen. In tuinen, parken en kampeerterreinen. Ze eten vooral zaden van boomvruchten. Zaden van hazelnoten, walnoten, beukennootjes, conifeer, kastanjes en zaden van dennenappels en sparrenappels. Omdat de zaden zo klein zijn, moet een groot aantal kegels verwerkt worden en de afgeknaagde kegelassen liggen gelijkmatig in het bos verspreid met alleen aan de top nog een aantal zaden. Omdat noten in de winter niet voorradig zijn legt de eekhoorn in de herfst een wintervoorraad aan. Onder struiken en ondiepe kuiltjes wordt er tijdens de herfstperiode, walnoten, kastanjes en beukennootjes ‘verstopt’ voor de wintertijd. Op geur moet deze voorraad dan terug gevonden worden. Alleen vaak worden ze vergeten en niet teruggevonden en dan kan het maar zo dat je in de lente een aantal walnoten vindt in een ondiep kuiltje, verzameld door de eekhoorn!

Voortbewegen

De eekhoorn beweegt zich razendsnel voort van tak tot tak dankzij de scherpe nagels. Tijdens de sprong spreidt hij de ledematen en de pluimstaart dient als roer, waarmee hij stuurt. De losse huid bij de zijkanten (flanken) van de eekhoorn zorgt ervoor dat hij in de lucht blijft en als het ware lijkt te zweven. De staart wordt ook gebruikt om tijdens de slaap zichzelf warm te houden. De lange harige staart wordt door de eekhoorn ook gebruikt als een deken om zich bij koud weer te warmen tijdens de slaap. Rode eekhoorns kunnen ook goed zwemmen en voelen zich prima thuis in het water.

Vacht

De vacht van de rode eekhoorn wisselt per gebied en jaargetijde en de kleur van de vacht wordt grijsachtiger naarmate de eekhoorn ouder wordt. De buikzijde van de eekhoorn is altijd witcrème van kleur. Rode eekhoorns veranderen tweemaal per jaar van vacht. Namelijk de:

• Zomervacht. De zomervacht is alle tinten rood door vlagen met geel, oranje tot bruin;
• Wintervacht. In de winter is de dikkere vacht grijzig tot donkerbruin en zijn de oorpluimen veel langer bij de volwassen dieren.

De eekhoorn in de winter

De eekhoorn houdt geen winterslaap. In de winter zijn ze wel minder actief en wanneer het streng vriest, kunnen eekhoorns enkele dagen in hun nest blijven om zo weinig mogelijk energie te verliezen. Er zijn zelfs waarnemingen gedaan tijdens een strenge winter dat meerdere eekhoorns bij elkaar in het nest zaten.

Eetgedrag aan het eind van de winter

Wanneer de dagen gaan lengen verandert het eetgedrag. De wintervoorraad wordt nog steeds aangesproken maar op het menu komen nu ook knoppen, scheuten, bloemen van bomen, bessen, insecten, rupsen en zwammen. Ook is de eekhoorn niet vies van af en toe een vogelei en af en toe zelfs een jong vogeltje. Rond het midden van de zomer staan de zaden weer centraal op het menu. Walnotenbomen zijn erg populair aan begin van de herfst.

Meerdere nesten

De eekhoorn maakt gebruik van meerdere nesten. Twaalf nesten ongeveer in een half jaar tijds. Zo maken eekhoorns gebruik van nesten als:

• rustnest
• slaapnest
• hoofdnest
• kraamnest

Uiterlijk nest

Een eekhoornnest is rond met een diameter van ruim dertig centimeter, op ongeveer zes meter hoogte in de boom. Ze maken hun nest in een natuurlijke boomholte of verlaten spechtenhol of bouwen zelf een nest. De buitenste zijde van het nest wordt gemaakt van takken met bladeren of naalden en de binnenzijde wordt bekleed met mos, varens en gras.

Voortplanting

De paartijd kent twee pieken, zo in januari en eind mei. Na een draagtijd van 36 tot 42 dagen (dus vanaf februari) worden gemiddeld drie jongen geboren. Van twee tot zes jongen die na acht weken al uit het nest gaan en na drie maanden hun eigen leefgebied gaan zoeken. Met negen tot tien maanden zijn de jongen dan geslachtsrijp. Toch valt het wel mee met de populatie eekhoorns in ons land. De eekhoorn heeft namelijk veel vijanden.

Vijanden

Allerlei roofvogels waaronder havik, sperwer en buizerd. Kraaien met jongen willen ook nog wel eens een jong eekhoorntje uit het nest roven. Andere rovers zijn de marterachtigen, zoals wezel, hermelijn, steenmarter en boommarter. De boommarter is de enige die de eekhoorn door de boomkruinen kan achtervolgen. Vossen, honden en katten schuwen het pakken van een eekhoorn ook niet. Daarnaast kan het verkeer, waar de eekhoorn vooral bij kleine bosjes, de weg moet oversteken om voldoende voedsel te vinden, een doodsoorzaak zijn voor de eekhoorn.

Andere soorten

Naast de rode eekhoorn hebben we nog andere soorten in ons land. Sporadisch waargenomen zijn de:

• roodstaartboomeekhoorn;
• Siberische grondeekhoorn;
• Amerikaanse voseekhoorn;
• grijze eekhoorn.

De grijze eekhoorn

De grijze eekhoorn is enkele centimeter langer dan de rode eekhoorn, maar veel zwaarder (400-720 gr). De kop heeft een ratachtiger uiterlijk en ze hebben geen oorpluimen. Qua pelskleur kan er verwarring optreden, want grijze eekhoorns hebben ook vaak rode haren op de flanken en sommige rode eekhoorns hebben in de winter grijskleurige flanken. Deze van oorsprong Noord-Amerikaanse eekhoorns, oorspronkelijk als huisdier ingevoerd, komen onder andere in Groot-Brittannië en Noord-Italië in het wild voor. Daar hebben ze op vele plaatsen de inheemse rode eekhoorn verdrongen en veroorzaken veel schade aan bossen door het afstrippen van schors.