De paranoot: het behoud van het regenwoud?

Van oudsher groeit de paranoot in het Amazonegebied, dat meer dan de helft van het overgebleven regenwoud op aarde behelst. De paranotenindustrie geeft hier velen een inkomen en gaat zo ontbossing tegen, want het zou zo zijn dat zonder het omringende woud de boom geen noten kan produceren. Hoe zit die relatie tussen de paranoot, het regenwoud en het voorkomen van ontbossing precies?

De paranoot

De paranotenboom, ook wel brazilnut geheten, ontleent zijn naam aan de Braziliaanse deelstaat Pará. Toch groeit hij op meer plekken in het Amazonewoud, zoals Bolivia, Peru en Colombia. De gigantische boom draagt kokosnootachtige vruchten met de grootte van een grapefruit. In plaats van kokosmelk bevinden zich binnenin de vrucht de eigenlijke paranoten, ongeveer zeventien in totaal. Het oogstseizoen duurt zo'n drie maanden, van december tot maart, en valt midden in het regenseizoen. In die tijd is men druk bezig de noten, die met 180 kilometer per uur op de grond kunnen vallen, te rapen.

Het in stand houden van het regenwoud

Hierna worden de vruchten door het woud naar de fabriek vervoerd, voornamelijk per motor of kano. Hier worden de noten van hun harde omhulling ontdaan, gesorteerd en soms wordt een deel omgezet in bijvoorbeeld paranoten olie, waarna ze opgeslagen en verkocht worden aan vaak buitenlandse bedrijven. Die verwerken het dan weer in bijvoorbeeld studentenhaver, chocoladerepen en mueslie.

De paranoot beslaat maar een miniem deel van de totale notenmarkt. Toch geeft deze industrie een blijvende waarde aan het Amazonewoud voor de bevolking, die hier gedurende de oogstmaanden haar brood aan verdient. Zo houdt deze boom de 'longen van de aarde', zoals de het woud genoemd wordt, in stand. Men verdient aan deze bossen en dit voorkomt dat de eenmalige verdienste van houtkap al te veel van de plaatselijke bevolking verleidt.

Bevruchting en plantages

Maar hoe zit dat? Waarom beschermt deze ene boom het hele bos en kapt men dat bos niet gewoon, om er vervolgens een veel efficiëntere paranoten plantage te beginnen? Er wordt geclaimd dat de boom geen noten zou kunnen produceren zonder zijn natuurlijke omgeving. Hier groeien namelijk orchideeën die een geur uitstoten die een speciaal soort bij aantrekken. De soort heeft een bijzonder lange tong, waarmee hij net goed het nectar uit de diepe bloemen van de paranoot kan halen. Hierdoor is die afhankelijk van deze bij voor de bestuiving en dus voor zijn vruchten. Toch is het niet onmogelijk om de bomen in een plantage te laten produceren. Het voornaamste bezwaar is echter de tijd die het kost voor een nieuwe boom vruchten gaat dragen. Hierdoor duurt het tientallen jaren voordat zo'n plantage iets oplevert en is het verdienstelijker het woud heel te laten.

Uitputting van het woud

Toch is er een gevaar: dat men al te enthousiast noten gaat rapen, met uitputting als gevolg. Hierdoor blijven er te weinig noten over die kunnen doen waar de natuur ze voor bestemd had, namelijk uitgroeien tot nieuwe bomen. In gebieden waar veel geraapt wordt, ziet men nu al andere verhoudingen ontstaan: nog veel oude bomen, maar minder jonge aanwas dan voorheen. Een oplossing die geopperd werd, was deze: laat iedereen het land in twintig sectoren verdelen en raap elk jaar op één (steeds andere) sector niet. Zo geef je elke sector de kans zich te vernieuwen.

Weer anderen stellen dat het zo'n vaart niet zal lopen. De rapers zullen nooit alles vinden en ook tijdens het export door het woud verspreiden ze een deel van de gevonden noten. Ook Agouti's, grote knaagdieren, met een voorliefde voor paranoten, spelen een rol: net als onze eekhoorns leggen ze voorraden aan, om vervolgens delen daarvan te vergeten. Hieruit bloeien vaak nieuwe bomen op. Tenslotte is het niet voor niets zo dat de boom veel meer vruchten maakt dan er ooit bomen kunnen groeien op één plek: de boom is er op berekend dat het merendeel die kans niet zal krijgen.