De gewone plataan (Platanus × hispanica)

De gewone plataan (Platanus × hispanica) De gewone plataan is een grote boom die vaak te vinden is in stedelijke gebieden. De boom heeft grote gelobde bladeren, een karakteristieke gevlekte schors en breed uitstaande takken. De plataan zorgt in de zomer voor veel schaduw en kan goed tegen luchtvervuiling. Omdat deze boom zonder problemen gesnoeid kan worden bestaan er kleine varianten als de dakplataan. De gewone plataan is eenhuizig, zowel mannelijke als vrouwelijke katjes zijn aanwezig en in het voorjaar worden de vruchten verspreid.

Verspreiding van de gewone plataan

De gewone plataan is een soort uit het geslacht plataan (Platanus) en uit de plataanfamilie (Platanaceae). De gewone plataan staat bekend onder de Latijnse naam Platanus × hispanica maar ook onder Platanus × acerifolia of Platanus × hybrida. De majestueuze boom is een kruising tussen de uit Amerika afkomstige westerse plataan (Platanus occidentalis) en de oosterse plataan (Platanus orientalis), deze laatste soort komt voor in het oosten en zuidoosten van Europa, alsmede in Klein-Azië, India en Iran. De gewone plataan kan goed tegen luchtvervuiling, om die reden is de boom veel te vinden in stedelijke gebieden langs drukke wegen, in stadsparken en op pleinen alwaar de boom voor veel schaduw zorgt. In natuurgebieden of agrarische gebieden treft men de gewone plataan minder vaak aan.

Bron: Jackmac34, PixabayBron: Jackmac34, Pixabay

Groeiwijze en uiterlijke kenmerken

Het kenmerk van de gewone plataan is de dunne bast die bij volgroeide exemplaren deels van de stam is gevallen, er ontstaat dan een mozaïekstructuur van grijze en vaalgele kleuren. De gewone plataan kan 30-40 meter hoog worden, de boom bevat grote bladeren die 10 tot 25 cm groot kunnen worden. Elk blad heeft drie, vijf of zeven lobben, een aantal van vijf komt het meest voor. De bladeren zijn grof getand, het middelste lob is opvallend langer, de lobben zijn niet diep ingesneden en reiken niet verder dan de helft van de bladschijf. De bovenkant van het blad is glanzend, de onderkant mat, de bladsteel wordt 3-10 cm lang. De gewone boom kan nauwelijks verward worden met de oosterse plataan (Platanus Orientalis), die boom heeft namelijk zeer diep ingesneden lobben. De gewone plataan wordt niet alleen zeer hoog, maar groeit ook zeer breed uit; de forse takken die wat gedraaid zijn vormen niet zelden een kroon die over een weg over fietspad heen reikt.

Leeftijd en groeisnelheid

De boom stelt weinig eisen aan de bodem, maar houdt van niet te zurige bodems, de bodem moet ook voldoende luchtig zijn, op zware kleigronden zal de gewone plataan minder goed groeien. Een te hoge grondwaterstand is niet aan te raden (een zwarte els kan daar bijvoorbeeld wel prima tegen). De gewone plataan is een snelle groeier, in het voorjaar kan uit een nieuwe knop uiteindelijk een tak van wel twee meter lang groeien, dit is vergelijkbaar met de enorme groeisnelheid van de gewone esdoorn en de Noorse esdoorn. Platanen kunnen oud worden, veel grote aangeplante platanen stammen uit de 19e of soms zelfs 18e eeuw, er zijn leeftijden bekend van 300 tot 500 jaar. In de Utrechtse Vechtstreek staat een plataan uit 1760.

Bloeiwijze

De gewone plataan is een eenhuizige boom, dat betekent dat zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen op een en dezelfde boom voorkomen, de bloemen bestaan uit bolvormige katjes. De mannelijke bloemen zijn geelgroen en kleiner, de vrouwelijke bloemen zijn donkerrood en groter én blijven het hele jaar, ook in de winter (maar dan al met vrucht), aan de boom hangen. De bloeitijd is in juni en bevruchting van de bloemen geschiedt via de lucht, na bevruchting ontstaan talrijke nootjes die pas in het voorjaar van het erop volgende jaar op de grond vallen.

Bron: Malubeng, PixabayBron: Malubeng, Pixabay

Aanplanten in eigen tuin

De gewone plataan is doorgaans net iets te groot van formaat om in een kleine tuin aan te planten. Heeft men een ruime tuin, bijvoorbeeld bij een hoekwoning, dan kan een plataan makkelijk worden aangeplant, de boom neemt wel veel licht weg, maar dit heeft als voordeel dat in warme zomers veel schaduw zal ontstaan. Een bijzondere vorm die bedoeld is om schaduw te creëren is de dakplataan. Via een frame worden de zijtakken van de boom opgebonden zodat ze horizontaal gaan groeien, er ontstaat dan een groen schaduwrijk dak. Men kan bijvoorbeeld over de hele tuin een stellage bouwen en dan meerdere bomen via deze stellage leiden. Ook voor een kleine tuin kan een dakplataan een optie zijn, en omdat de plataan goed bestand is tegen snoeien is een geknotte vorm ook een optie.

Snoeien en onderhoud

De gewone plataan is zoals gezegd zeer goed bestand tegen snoeien, dit kan tijdens meerdere seizoenen gedaan worden, maar de gangbare seizoenen zijn de zomer en het najaar. Kleine takken kunnen tot een centimeter van de hoofdtak verwijderd worden, en de grote takken kunnen het best eerst vijf tot tien centimeter van de stam worden afgezaagd, en dan pas helemaal worden verwijderd, zo wordt inscheuren voorkomen. In het algemeen kan gesteld worden dat in de vroege zomer vooral grote takken worden weggehaald en in het najaar of late zomer de boom wordt bijgesnoeid om een juiste vorm te verkrijgen.

Stekken

De plataan kan gestekt worden via winterstekken, er wordt van een dunne eenjarige twijg een aantal 30 centimeter lange loten geknipt en vervolgens in de grond gestoken. Dit gebeurt veelal vanaf januari. Het is raadzaam om de stek precies bij een oog (de plek waar een nieuwe knop kan ontstaan) af te knippen. Men kan ook lange takken zonder bladeren vanaf november in de grond steken. Neem dan een twijg van een halve tot twee meter lang. Maar evengoed kan net zo goed een tak, die in het voorjaar van de moederboom is afgehaald, een goed resultaat geven.

Ziektes en plagen

Niet alleen kan de gewone plataan goed tegen luchtvervuiling, ook tegen schimmels is de plataan goed bestand. Echter vanaf 2007 wordt de boom in Nederland bedreigd door een schimmel waar de plataan niet goed tegen bestand is: de Massaria (Splanchnonema platani), een nieuw voorkomende schimmel die het hout aantast waardoor takbreuk kan ontstaan. Een andere plaag is bladvlekkenziekte veroorzaakt door de schimmel Apiognomonia errabunda, deze plaag is echter onschuldig, er ontstaan dorre bladeren die in de lente afvallen, de boom herstelt zich weer gedurende de zomer. Tot slot is er de plataanvouwmot of plataanvouwmijnmot (Phyllonorycter platani), een mot waarvan de rups vraatsporen achterlaat op het blad, deze aantasting is niet schadelijk. De plataan is voor deze mot een waardplant, dat wil zeggen dat de mot de plataan nodig heeft om eitjes te kunnen leggen en te kunnen groeien.
© 2016 - 2024 Blauwevinvis, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Platanen snoeien: Allergische reacties voorkomenPlatanen snoeien: Allergische reacties voorkomenMisschien hebt u het wel eens gemerkt. Jeukende ogen, niezen, hoesten of jeuk in uw keel. De oorzaak hiervan hoeft niet…
Dakbomen zorgen voor schaduw in de tuinDakbomen zorgen voor schaduw in de tuinDakbomen kunnen in een zonnige tuin goed worden gebruikt als natuurlijke parasol. Ze zorgen voor een koele, beschutte pl…
Plataan in de laanIk herinner mij vooral de 'blote' platanen in een winters Buis les Baronies. De grillig gesnoeide platanen strekten geto…
De snoeitabel, wanneer en hoe snoeien?De snoeitabel, wanneer en hoe snoeien?Wanneer en hoe je planten en struiken moet snoeien kun je vinden in de snoeitabel in dit artikel. Een snoeitabel wordt o…

Kamerplant Livistona rotundifolia, een echte blikvanger!Kamerplant Livistona rotundifolia, een echte blikvanger!Kamerplanten, en meer bepaald palmen, werden lange tijd als ouderwets beschouwd. Vandaag de dag, anno 2020, zijn palmen…
Pannenkoekenplant (Pilea peperomioides) populaire kamerplantPannenkoekenplant (Pilea peperomioides) populaire kamerplantOok kamerplanten zijn trendgevoelig. Planten die al een hele tijd in de vergeethoek zijn geraakt en als ouderwets worden…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Malubeng, Pixabay
  • Bob Press, De Bomengids van Europa, ISBN 90-5112-227-6
  • Jean-Denis Godet, Bomen en struiken , ISBN 90 210 05115
  • http://www.floravannederland.nl/planten/plataan/
  • http://www.bomenbieb.nl/boomsoort/gewone-plataan-platanus-x-hispanica/
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Gewone_plataan
  • Afbeelding bron 1: Jackmac34, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Malubeng, Pixabay
Blauwevinvis (114 artikelen)
Laatste update: 20-10-2016
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Bloemen en planten
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.