Wat herbivoren eten: planteneters ingedeeld naar dieet

Herbivoren voeden zich met planten en delen van planten. Ze beschadigen of doden hierbij meestal de plant, maar niet altijd. Sommige herbivoren eten alleen maar vruchten of pollen. Deze helpen met de verspreiding en voortplanting van planten. Ecologisch gezien is taxonomische indeling niet zozeer interessant, daarom worden dieren ingedeeld naar positie in het voedsel web, in dit geval naar dieet. Herbivoren zijn onder te verdelen in negen verschillende groepen, maar ook combinaties van de groepen komen voor. Grazers en browsers komen veel voor, ze eten gras respectievelijk bladeren en twijgen. Fructivoren eten fruit, folivoren eten bladeren, nectarivoren voeden zich met nectar, granivoren met zaden, palynivoren met pollen, mucivoren met sappen uit te plant en xylophagen eten hout.

Wat zijn herbivoren?

Alle dieren die uitsluitend plantaardig materiaal eten worden herbivoren genoemd, ongeacht hun taxonomische indeling. Het kunnen dus zowel zoogdieren zijn, als vogels of insecten. Ecologisch gezien zijn herbivoren niet zo heel anders als carnivoren (vleeseters), aangezien beide een vorm van predatoren zijn. Carnivoren jagen op dieren en herbivoren ‘jagen’ op planten. Verschil is wel dat carnivoren hetgeen ze aanvallen altijd doden, herbivoren laten hun eten meestal leven. Een plant kan goed doorleven als er een paar bladeren afzijn. Er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen, er zijn herbivoren die planten volledig doden bij het eten. Als er teveel herbivoren zijn, kan dit ook dodelijk zijn voor de planten.

Herbivoren indelen

Herbivoren kunnen worden ingedeeld op hun taxonomische indeling. Hierin wordt naar taxa, familie en genera gekeken. Herbivoren kunnen echter ook worden ingedeeld naar wat ze eten. Planten bestaan uit veel delen, die allemaal gegeten kunnen worden. Sommige herbivoren eten gras, sommige eten bladeren, fruit of hout. In dit artikel worden herbivoren ingedeeld op die manier, naar wat ze eten. Er wordt een overzicht gegeven van alle voedselbronnen die herbivoren gebruiken, en voorbeelden van dieren die zich met deze plantendelen voeden.

Waarom indelen op voedsel?

Doorgaans worden dieren ingedeeld op taxonomie, zoals al eerder genoemd kan dit ook bij herbivoren. Echter, wanneer naar de ecologie wordt gekeken is de positie binnen het voedsel web doorgaans interessanter. Een kangoeroe en een schaap hebben een vergelijkbaar effect op de vegetatie, een kangoeroe en een koala hebben een heel verschillende invloed. Dit terwijl een kangoeroe en een koala nauwer aan elkaar verwant zijn dan een kangoeroe en een schaap. Het is in de ecologie interessanter om het effect van de dieren te weten dan de verwantschappen, dus wordt voor deze indeling gekozen.

De verschillende groepen

Herbivoren zijn in te delen in negen verschillende groepen. Er zijn geen duidelijke scheidslijnen tussen deze groepen, er bestaan dieren die uit twee of meer groepen eten. Toch zijn er ook veel dieren die zich bij één vorm van plantaardig materiaal houden, en daarop gespecialiseerd zijn.

Grazers

Grazers eten grassen en kruiden. Ze eten uitsluitend de groene delen, dus bladeren en in sommige gevallen stengels. Tot de grazers behoren veel economisch belangrijke soorten, zoals koeien, paarden en schapen. Grazers kunnen in staat zijn om de vegetatie kort te houden, daarom worden ze vaak in natuurgebieden gebruikt. In veel Nederlandse en Belgische natuurgebieden lopen grote grazers rond, zoals runderen (heckrunderen) en paarden (konikpaarden). Deze begrazen de lage planten, waardoor bomen geen kans krijgen op te groeien. Zo kan een open landschap behouden blijven.

Browsers

Browsers eten bladeren, jonge scheuten en vruchten van hogere planten. Meestal zijn dit struiken, maar ook van bomen eten ze happen als ze erbij kunnen. Browsers kiezen bij voorkeur eten van houtachtige planten. Geiten zijn een duidelijk voorbeeld van browsers.

Fructivoor

Fructivoren voeden zich met vruchten. Deze dieren zijn belangrijk voor de verspreiding van zaden, die in de vruchten verborgen zitten. Dieren die uitsluitend vruchten eten zijn zeldzaam, gezien alleen rijp fruit eetbaar is. Fruit rijpt meestal tegelijk, dus als een dier alleen fruit eet, zou dit betekenen dat hij een deel van het jaar zonder voedsel zit. In de tropen kan een groot deel van het voedsel wel bestaan uit vruchten, zoals bij vleerhonden.

Folivoor (bladeter)

Dieren die uitsluitend bladeren eten zijn veel te vinden onder insecten (voornamelijk in het rups-stadium), maar ook bij bijvoorbeeld slakken en mieren. Verschillende zoogdieren, waaronder koala’s en luiaards, eten ook (vrijwel) uitsluitend bladeren. Bladeren zijn slecht te verteren, waardoor bladeters een langzame vertering en metabolisme hebben. Grotere folivoren (zoals apen, luiaards en koala’s) zijn doorgaans echte klimmers, zodat ze bij de bladeren kunnen komen.

Nectarivoren

Nectarivoren zijn veel te vinden op bloemen. Hier eten zij het nectar dat de bloemen produceren. Dit is rijk aan energie, maar bevat weinig voedingsstoffen. Nectarivoren zijn dan ook erg gespecialiseerd in hun voedingspatroon. Nectarivoren zijn belangrijk voor de bestuiving van planten. Niet alle nectarivoren zijn puur herbivoren, veel eten er ook insecten bij. Voorbeelden van nectarivoren zijn vlinders, de slurfbuidelmuis en verschillende soorten vleermuizen.

Granivoor (zaadeters)

Granivoren eten zaden van planten. Meestal bestaat dit voor een groot deel uit granen, vanwaar de naam granivoor. Vrijwel alle granivoren zijn vogels, maar veel andere dieren eten ook zaden aanvulling op hun dieet.

Palynivoor (polleneters)

Palynivoren eten pollen van planten. Veel soorten eten pollen als aanvulling op hun dieet, maar er bestaan ook dieren die alleen maar pollen eten, dit zijn insecten of mijten. Bijen en verschillende wespen eten (in een deel van hun levenscyclus) pollen.

Mucivoren

Mucivoren zijn dieren die niet direct planten eten, maar wel leven van uitsluitend planten. Het enige voedsel wat ze tot zich nemen is het vocht wat in de planten zit. Ze hechten zich aan de plant of openen het blad of de stengel van de plant op een andere manier. Vervolgens drinken zij het vocht wat eruit komt. Dit vocht bevat veel voedingsstoffen en is dus zeer geschikt als voedsel voor veel dieren. Echter, een plant sluit de vochtstroom snel af, waardoor er uiteindelijk maar weinig energie te verkrijgen is. Mucivoren zijn meestal kleine dieren, zoals bladluizen.

Xylophagen

Xylophagen voeden zich met hout. Hout bevat weinig voedingsstoffen en is moeilijk te verteren, deze dieren hebben dan ook een zeer gespecialiseerd verteringsstelsel nodig. Vaak hebben ze veel bacteriën in hun verteringsstelsel om het hout te verteren. Voorbeelden van xylophagen zijn termieten, houtwormen en bastkevers. Ook de reuzenpanda is xylophaag.

In het kort

Gemengd

Sommige diëten zijn goed te onderscheiden, zo zijn de meeste xylophagen uitsluitend gericht op het eten van hout. De meeste vormen zijn echter meestal gemengd. Zo zijn er dieren die zowel grazers als browsers eten en dieren die uit iedere groep wat eten.