Het vliegend hert: een beschermd diersoort

Het vliegend hert is een van de grootste kevers die in Europa voorkomen. Sommige exemplaren kunnen zelfs meer dan negen centimeter groot worden. De grote vertakte kaken lijken precies op het gewei van een hert waaraan deze kever zijn naam heeft te danken. Na vier tot acht jaar verpopt de larve zich tot volwassen kever. Een maal volwassen leeft het vliegend hert slechts enkele weken tot hooguit twee maanden. In Nederland is het vliegend hert vrij zeldzaam en is het een beschermde diersoort.

Algemene informatie

Het vliegend hert (Lucanus cervus) is een insect uit de orde van de kevers. Het is een van de grootste kevers die in Europa voorkomen en kan zelfs een lengte bereiken van meer dan 9 centimeter. De lichaamslengte is erg variabel. Een vrouwtje wordt gemiddeld tussen de 28 en 45 millimeter lang en een mannetje gemiddeld tussen de 34 en 86 millimeter. Hij heeft zijn naam te danken aan de enorme kaken die vertakt zijn tot een vorm wat overeenkomt met een gewei van een hert. Alleen de mannetjes beschikken over zulke kaken waardoor het onderscheid tussen een mannetje en een vrouwtje gemakkelijk te maken is. Het mannetje beschikt over deze kaken om te imponeren, maar hij kan er niet mee bijten. Als je met je vinger tussen de kaken voelt dan kan hij iets prikken met de scherpe, doornachtige vertakkingen aan de binnenzijde. De kleinere kaken van het vrouwtje zijn wel krachtig en scherp. Zij kan je dus wel hard bijten. De vrouwtjes hebben deze kaken om gaten in de schors van bomen te knagen om vervolgens de sapstromen op te likken.

Voortplanting

Na de paring legt het vrouwtje enkele tientallen eitjes via haar legbuis. De legbuis is alleen zichtbaar op het moment als de eitjes gelegd worden. De eitjes zijn lichtgeel van kleur en ovaal tot rond van vorm. De doorsnede van het eitje is ongeveer 3 millimeter. Zij is in staat om een tweede keer eitjes te ontwikkelen in een seizoen. Dit geldt waarschijnlijk voor slechts de helft van het aantal vrouwtjes van het vliegend hert. Het vrouwtje legt de eitjes bij voorkoor tegen het hout in de door het vrouwtje gegraven gangen in de bodem. Het liefst door hout dat aangetast is door witrot of eikenrot. Na twee tot drie weken komt er een larve uit het eitje tevoorschijn.

Larve

De larve is wit met een oranje kopje. Hij beschikt over 3 paar verharde pootjes en een stevig kopschild dat rond van vorm is. Naast de monddelen zitten de opvallend aanwezige antennes. De larve is enkele millimeter lang als hij uit het ei komt. Na een jaar is de larve enkele centimeters lang. Voor de uiteindelijke grootte en levensduur is de larve sterk afhankelijk van het voedselaanbod en de klimaat-omstandigheden. In uitzonderlijke gevallen kan de larve een lengte bereiken van wel 10 centimeter met een leeftijd van acht jaar voordat hij verpopt. De hoeveelheid voedsel bepaalt de ontwikkelingsduur van de larve. Bij optimale omstandigheden verpopt de larve al na 4 jaar en bij slechte omstandigheden pas na 8 jaar.

Verpopping

Zodra de larve zich volledig heeft ontwikkeld vindt de verpopping plaats. Er ontstaat een cocon die net zo groot is als een kippenei.
De lengte van het popstadium is afhankelijk van omgevingsfactoren zoals temperatuur en vochtigheid. Het duurt gemiddeld 2 tot 4 weken voordat de pop is omgebouwd tot een volwassen kever (imago).

Imago

Zoals eerder genoemd kunnen volwassen kevers aanzienlijk verschillen in grootte. Dit staat in verband met de levensomstandigheden van de larve. De kleine mannetjes hebben ook een onderontwikkeld gewei dat niet alleen kleiner is, maar ook minder vertakt. Eenmaal volwassen leven de mannetjes slechts enkele weken en de vrouwtjes hooguit een tot twee maanden.

Voedsel

De larven eten rottend hout. Het liefst eten ze vermolmd, vochtig hout dat al enige tijd afgestorven is en is aangetast door schimmels (eikenrot en witrotschimmels). De larve kan niet leven van droog hout. De kever eet suikerrijk voedsel zoals plantensappen van de beuk en de eik. De vrouwtjes kunnen de bast open knagen. Voor de mannetjes is dit moeilijk vanwege de enorme kaken. De mannetjes eten van overrijp fruit.

Vijanden

Het vliegend hert is niet zo snel en kan niet zo makkelijk de vleugels uitslaan. Daarom wordt de kever door vele dieren belaagd. Als hij op de grond wordt bedreigd blijft hij doodstil zitten. Hij is niet in staat dreiggedrag te tonen zoals piepende of sissende geluiden maken of stinkende of bijtende lichaamsvloeistoffen uit te scheiden. De kever wordt belaagd door o.a. vogels, kikkers en rovende zoogdieren. Het mannetje kan met de kaken een vijand proberen te imponeren, maar hij kan er niet mee van zich afbijten. Het mannetje is volkomen weerloos en een gemakkelijke prooi. De larven zijn vooral vijanden van sluipwespen, vogels zoals spechten en gaaien. Dolkwespen zetten hun eitjes af op het lichaam van de larve die het vliegend hert vervolgns van binnen uit opeten.

Beschermd diersoort

In Nederland en België is het vliegend hert wettelijk beschermd. Ook in de rest van Europa heeft deze kever een beschermde status. In Nederland is het vliegend hert opgenomen als beschermd soort in de Flora- en faunawet. Het is wettelijk verboden om exemplaren te vangen of te houden. Er is onderzoek geweest naar de verspreiding van het vliegend hert in Nederland waar het een zeer zeldzaam dier is. Het grootste verspreidingsgebied van de kever binnen Nederland is in Limburg.