Verlichting boven het zeeaquarium

De verlichting boven een zeeaquarium is van groot belang. Zeker als men succesvol koralen wil houden. Veel koralen maken gebruik van zoöxanthellen. Kleine eencellige algjes die leven op licht. De algjes leven in symbiose met het koraal. De algjes produceren koolhydraten en dat gebruiken de koralen als voedingsstof. Zonder voldoende verlichting dus geen leven!

Licht en water

Zonlicht bestaat uit een breed spectrum van verschillende golflengten. Wij zien deze golflengtes als kleuren in bijvoorbeeld een regenboog. Als licht in het water schijnt worden bepaalde golflengtes uitgefilterd. Hoe dieper het licht komt, hoe meer golflengtes er uit gefilterd worden. Zo verdwijnt het rood en oranje uit het spectrum op 5 meter diepte, het geel op 10 meter diepte en het groen op 16 meter. Dat betekent dat er op deze diepte alleen nog maar blauw en violet licht overblijft. Koralen zijn gewend aan dit blauwige licht en daarom moeten aquariumlampen dit licht produceren. De kleur van verlichting wordt vaak weergegeven in kleurtemperatuur gemeten in Kelvin (K). Hoe hoger de kleurtemperatuur van een lamp is, hoe blauwer het licht is dat hij uitstraalt. De zon heeft een kleurtemperatuur van 5500 K, terwijl de lampen die meestal gebruikt worden voor zeeaquaria een kleurtemperatuur hebben tussen de 6500 K en 14000 K. Veel blauwer dus. Toch zien wij mensen het licht van deze lampen nog steeds als wit.

Soorten verlichting

Voor zeeaquaria wordt er meestal gebruik gemaakt van T5 verlichting of halogeen verlichting.

T5 verlichting

De T5 verlichting zijn smalle TL buizen die een hogere lichtopbrengst hebben dan de traditionele T8 buizen. Ze verbruiken wel meer stroom en zijn wat duurder, maar er zijn er minder nodig om de juiste lichtintensiteit te gebruiken. T8 verlichting wordt nauwelijks nog gebruikt boven zeeaquaria. Naast de T5 lampen die een voor het oog wit licht geven, worden er vaak ook een paar actinische T5 lampen gebruikt. Blauwe lampen die een duidelijk blauw licht uitstralen. Deze verlichting heeft een fluorescerend effect op veel koralen en dat levert spectaculaire plaatjes op als deze blauwe verlichting als enige brandt. De meest zeeaquariumhouders gebruiken dit blauwe licht om de zonsopgang en zonsondergang na te bootsen, de blauwe verlichting brandt dan even als enige. Vaak staan de blauwe lampen ook gedurende de dag aan, omdat ze het beste licht voor de koralen uitstralen en de koraalkleuren beter uit laten komen.

Halogeenverlichting

De halogeenverlichting is zeer populair onder zeeaquaristen. Deze lampen produceren een intens licht dat erg op zonlicht lijkt qua schittering en diep in het water doordringt. De meest gebruikte lampen hebben een kleurtemperatuur van 6500 K tot 20000 K. Deze laatste straalt een duidelijk blauwig licht uit. Het nadeel van deze lampen is dat ze zwaar en groot zijn en bovendien zeer heet worden. Ze dienen minimaal 25 tot 30 cm boven het wateroppervlakte te hangen. Ze worden dan ook meestal toegepast in hangende armaturen, terwijl T5 verlichting vaak in het deksel van het aquarium wordt verwerkt.

LED verlichting

Een verlichtingsoort die langzaam zijn opmars maakt in aquaristiek Nederland is de LED verlichting. Er zijn steeds meer mensen die deze soort verlichting uit proberen bij hun zeeaquarium. De meningen over de resultaten zijn verdeeld. De meeste koralen lijken goed te groeien en ook komen de kleuren meestal mooi uit onder LED. Er zijn echter twijfels wat betreft de kleinpoliepige steenkoralen (sps). De wat moeilijkere soorten lijken soms niet genoeg te hebben aan de LED verlichting. In de praktijk wordt LED dan ook samen met T5 verlichting gebruikt. Een voordeel van LED verlichting is het aanzienlijk lagere stroomverbruik, bovendien worden de lampen niet zo heet. Nadeel is dat het in aanschaf nog een stuk duurder is dan de meer gebruikte verlichtingssoorten en dat het in Nederland nog niet overal te verkrijgen is.

Praktische aspecten

Voor een zeeaquarium wordt als minimale hoeveelheid verlichting 0,5 watt per liter water gezien. Geadviseerd wordt om te streven naar 1 watt per liter, zeker als er veel lichtafhankelijke koralen worden gehouden.
De verlichting kan handmatig aan en uit gezet worden, maar meestal wordt er gebruik gemaakt van schakelklokken of computersystemen. De lichten dienen zo’n 12 tot 14 uur per dag te branden, waarbij het raadzaam is om steeds een lamp meer aan te doen ’s ochtends en steeds een lamp meer uit ’s avonds. Trek daar gerust een half uur tot een uur voor uit, om een zonsopgang en zonsondergang na te bootsen.

Voorbeeld verlichtingsschema

Voor een 220 liter bak zou het verlichtingsschema er als volgt uit kunnen zien:

• Om 10.00 uur ’s ochtends de eerste blauwe lamp van 55 watt aan.
• Om 10.30 uur de tweede blauwe lamp van 55 watt aan.
• Om 11.00 uur de hoofdverlichting van 110 watt aan.
• Om 22.00 uur ’s avonds gaat de hoofdverlichting als eerste weer uit.
• Om 22.30 uur gaat de eerste blauwe lamp uit.
• Om 23.00 uur de laatste blauwe lamp.

De hoofdverlichting kan ook verdeeld worden over twee lampen, zodat je eerst de ene lamp aan kan zetten en dan een kwartier of half uur later de andere lamp aan kunt zetten.

Een juiste verlichting is van levensbelang voor de koralen en er dient dan ook goed over nagedacht te worden. Het aanschaffen van goede verlichting is duur, maar noodzakelijk.