Hagen, het mini-oerwoud voor de moderne herborist

Hagen en heggen in de natuur zijn de zichtbare, maar toch wat vergeten en onbetre­den plaatsen waar planten nog enigszins hun eigen gang kunnen gaan. Bomen en struiken, aange­plant of door de natuur aangebracht, zorgen voor schaduw en houden de grond goed vochtig. Daardoor is er een heel eigen vegetatie ontstaan. Weliswaar behoort die grond iemand toe, maar de eigenaar doet er meestal weinig mee. Het zijn verwaarloosde randen, te klein om bos te noemen, vaak aan een greppel, beek of holle weg gelegen. Er staat wat hakhout en eens in de zoveel jaar wordt dat gesnoeid. De bomen en struiken die er zich thuis voelen zijn po­pulier, hazelaar, els, es, wilg maar zeker ook vlier, meidoorn en hondsroos. Sommige worden door klimop of kamperfoelie omstrengeld. Op kalkrijke grond voegt zich de bosrank bij het klimgezelschap en die weet wel, hoe je aan bomen hele draperieën moet ophangen. Het is een paradijsje voor vogels, voor winterkoning en roodborst. Knagertjes die door het dorre blad ritselen, hebben hier hun holen. Het blad blijft liggen, afgewaaid hout ook. In de late herfst verrot het populierenblad tot lichtbruine skeletten en zijn vlierbessen, rozebottels en hazelnoten volop te verzamelen.

Hagen en heggen, het zijn smalle lange lanen natuur, waar onder de vlier en de meidoorn, vele lage, kruipende plantjes zich kunnen verstoppen en waar klimplanten zoals hop en heggerank zich lustig kunnen uitleven.
Het zijn smalle stroken half natuurlijk landschap waar geklemd tussen wegen en akkers, vogels en vele planten nog een groeiplaats kunnen vinden. En waar juist heel wat planten groeien waar ook de mens zowel genezend als culinair een bescheiden gebruik kan van maken.

Wat planten in de heg

Look zonder look

Het ronde blad van look zonder look bijvoorbeeld, vinden we zelfs in de winter en zeker in maart fris gewassen onder die hagen terug en kunnen we gerust rauw gesnipperd in sla of soep verwerken. Dat de plant thuis hoort in de heg, vind je ook terug in de Engelse benaming Jack-by-the-hedge.

Speenkruid

In Maart is ook het speenkruid, zelfs in boterbloemige bloei aanwezig. Niet direct bedoeld voor keukengebruik maar het heeft wel een terechte oude reputatie tegen aambeien. Daar verwijst zijn naam ook naar. Aambeien worden nog steeds 'speen' genoemd.

Kleefkruid

Wat ook woekerend aanwezig is in die hagen is het kleefkruid. In de winter vinden we de bruine slierten met grijze zaadjes nog kriskras terug tussen de struiken. Deze zaadjes zijn ooit geroosterd als koffiesurrogaat in gebruik geweest. De nieuwe kruisvormige kiemblaadjes kun je ook al in maart krachtig vol goede moed overal uit de blote grond zien komen. De plant kleeft niet, al lijkt het zo. Het zijn eerder fijne weerhaakjes van kiezelzuur die opdringerig aan vacht en kleding blijven hangen. Het werd vroeger dan ook met de duivel in verband gebracht. Een oude naam is duivelsnaaigaren, al is dat nu de naam van een andere plant. Ook de Duitse en de Franse benaming teufelsdraht en herbe au diable verwijst naar die opdringerige duivel.

Bedstro

Kleefkruid is familie van het bedstro en ook dat lieflijk kruid kun je wel, maar veel zeldzamer, onder de heg terug vinden. Wel wat mooier, bescheidener en geuriger dan kleefkruid. En natuurlijk alom bekend om wijn te aromatiseren. De bekende Maitrank.

Bosaardbei

En wat te denken van de wilde aardbeitjes. Toch een culinair vruchtje bij uitstek waar ook de hedendaagse chef-koks niet vies van zijn. Goed rijp en rood moeten ze wel zijn om een zoet en vol mondgevoel te geven en ...de bessen zouden zelfs de blos op de wangen van bleekzuchtige kinderen terug brengen. Volgens de folklore is het zelfs hemels voedsel voor de zielen van gestorven kinderen. Degusteren dus voor je dood gaat. Een herborist interesseert zich ook aan het aardbeiblad. Het kan gebruikt worden ter vervanging van gewone thee. Probeer eens in combinatie met framboos- en braamblad, ook die kun je in de heggen terug vinden.

Maar er is veel meer kleine plantengroei te bewonderen, bosplanten zoals nagelkruid en hondsdraf of knolgewassen zoals aronskelk en salomonszegel kunnen zich in hagen en heggen zonder problemen vestigen. En zelfs een mens kan er zich een beetje geborgen voelen, vooral als die heggen zich langs holle wegen uitstrekken. Beschut in de natuur en toch dicht bij de cultuur. Het ideale landschap voor de hedendaagse mens.