Ararat: de Armeense Reus

Op de grens van Turkije, Armenie en Iran rijst de top van de berg Ararat hoog op. Deze top werd tot de 19de eeuw nooit bedwongen, omdat monniken meenden dat niemand moest proberen de 'heilige top' te bereiken waar de resten van de ark van Noach zouden liggen.

'De berg van smart'

De verblindend witte top van de Ararat is bedekt met een permanente, glinsterende sneeuwlaag. Zo beschreef de Britse geleerde en staatsman James Bryce in 1876 in zijn boek 'Transcaucasia and Ararat' dat hij werd aangetrokken 'door de glinsterende top in de hoogte (...) die rond het middaguur als een oosterse schoonheid het gelaat achter een sluier verborg (...). De berg die ter plaatse 'Agri Dagri' (de berg van smart) wordt genoemd, verheft zich in eenzame pracht in de vlakte van de rivier de Aras (die een schril contrast vormt met de stoffige, ruige omgeving). De Ararat dankt zijn roem echter niet aan de schoonheid van zijn symmetrische, bedrieglijk gladde flanken en zijn schitterend witte kam, maar aan associaties met de bijbel. Dit zou namelijk de berg zijn die na de zondvloed boven water uitstak en een veilige aanlegplaats vormde voor de ark van Noach.

Bouw van de ark

Volgens het boek Genesis uit de bijbel was God zo vervuld van afkeer van het kwaad van de mens, dat Hij de mensheid wilde wegvagen door een zondvloed. Toch wenste Hij de 600 jaar oude Noach te redden, omdat dat een rechtschapen man was. God gaf Noach daarop precieze instructies: de ark moest gemaakt worden van goferthout en zowel van binnen als van buiten met pek besmeerd worden, zodat hij waterdicht was. Verder moest de ark 300 el lang, 50 el breed en 30 el hoog zijn. Er werd een el gebruikt, omdat een el de lengte van de onderarm van een man is, gemeten vanaf de top van zijn middelvinger. De lengte van zo'n el was tussen de 43 en 56 cm. Noach, zijn vrouw en zijn drie zonen (Gam, Sem en Jafet) en hun vrouwen waren de enige mensen die God verwaardigde te redden. Van de dieren redde Hij een mannelijk en een vrouwelijk exemplaar van elke soort.

Ontstaansgeschiedenis

De Ararat is van vulkanische oorsprong en bestaat uit lagen as en lava. De berg bestaat uit twee (11 kilometer van elkaar verwijderde) toppen die verbonden zijn door een grillige kam. Deze toppen zijn de Grote Ararat (met zijn 5137 meter de hoogste berg van Turkije) en de Kleine Ararat, die zich 3896 meter boven de zeespiegel verheft. Al bestaan beide bergtoppen uit as en lava, op geen van beide zijn nog sporen te vinden van een krater. Op de hellingen bevinden zich echter nog wel veel kleine kegels en spleten die meestal met vulkanische activiteit in verband worden gebracht. Veel rotsen in het dal bestaan ook voor een deel uit as.

Flora en fauna

Flora

De hellingen zijn van boven en van onderen grotendeels kaal. Ondanks een permanente sneeuwgrens op ongeveer 4400 meter, is er weinig water op de berg zodat daar alleen wat berken kunnen groeien. In het midden (ongeveer tussen 1.500 en 3.500 meter) is de vegetatie echter weelderiger en hebben de Koerdische boeren goede weidegrond voor hun schapen.

Fauna

Er worden weinig dieren aangetroffen, hoewel er veel meer waren aan het begin van de 19de eeuw (toen de Britse diplomaat James Morier melding maakte van 'beren, kleine tijgers, lynxen en leeuwen). In de middeleeuwen waren er waarschijnlijk nog wilde katten en slangen (die de voedingsbodem vormden voor legenden over draken). Maar de kleurrijke lokale verhalen over sneeuwwormpjes, waarmee je een grote schaal sorbet kon koelen, berusten wellicht op fantasie.

Waas van mystiek

De legenden over fantasiebeesten op de hellingen hebben mogelijk bijgedragen aan de slechte reputatie van de Ararat. Vanwege het waas van mystiek en werkelijk gevaar (zoals lawines, dikke mist, steenlawines en plotselinge weersveranderingen) werd de berg pas in 1829 voor het eerst beklommen en wel door Johann Jacob von Parrot (een 37-jarige Duitse leraar) die bij de derde poging de top bereikte. Hij vierde zijn overwinning door er een houten kruis te plaatsen. Anderen volgden, waar onder in 1876 James Bryce. Toen hij vanaf de top de stoffige vlakte overzag (waar eeuwenlang tsaren, sjahs en sultans hadden geheerst) werd hij vervuld van een historisch besef: "Als de mens hier inderdaad voor het eerst voet op aarde zette, ziet men voor zich hoe de mens zich vanaf deze verheven berg verspreidde. Men kan zich geen imposanter middelpunt der wereld voorstellen".

Vriendelijke Armeense reus

Dat is een van de bijnamen van de berg en verwijst naar de afmetingen. De berg domineert de omgeving, zowel door zijn hoogte als door zijn omvang (de omtrek is 40 km). Hij is niet alleen heel mooi, maar brengt het omringende land ook veel zegeningen. Er komt veel smeltwater naar beneden, waardoor dit deel van de vlakte van Anatolie (vlak bij de gens van Turkije, Iran en Armenie) uiterst vruchtbaar is.

Mystieke reputatie

Zoals reeds vermeld dankt de berg Ararat zijn mystieke reputatie aan de bijbel en het verhaal van de zondvloed. In de zevende maand, op de zeventiende dag, bleef de ark rusten op de bergen van Ararat. Toen het water zakte, verliet Noach samen met zijn gezin en de dieren het schip. De bijbel vermeldt niet precies op welke berg de ark bleef steken. De voorchristelijke legenden van de Armeense en Perzische bevolkingsgroepen in deze streek van Turkije laten er geen twijfel over bestaan dat het Agri Dagri was. De Armeniers geloofden dat zij het eerste volk waren dat de aarde na de zondvloed bevolkte, en de Perzen noemden het land rond de berg Ararat de 'bakermat van de mens'.

Historische achtergrond van de naam

De naam Ararat gaat terug op het Vooraziatische rijk Oerartoe. Vanaf de 5de eeuw voor Christus, toen Chaldeeuwse (Babylonische) priesters koolstof van de wrakstukken zouden hebben geschraapt, is melding gemaakt van de aanwezigheid van de ark op de berg. Middeleeuwse reizigers beweerden resten ervan te hebben gezien en in de loop der eeuwen gebeurde dit nog herhaalde malen. Ook James Bryce liet zich niet onbetuigd en schreef: "tussen lavablokken lag een stuk hout van vier voet lang en vijf duim breed, dat duidelijk door een werktuig gevormd was". In 1916 zag een Russische piloot toen hij over de berg vloog de overblijfselen van een groot schip. Tsaar Nicolaas II stuurde een groep op onderzoek uit en die kwam terug met aantekeningen en foto's. Helaas zijn die allemaal verdwenen tijdens de Rssische Revolutie.

Resultaat wetenschappelijk onderzoek

Wetenschappelijk onderzoek (waaronder koolstofdatering) toont aan dat geen van de houten wrakstukken teruggaat tot de tijd van Noach. Een theorie stelt dat het de resten zijn van een eeuwenoud klooster (ooit een bedevaartsoord) dat in 1840 bij een aardbeving werd verwoest. Er is tot nog toe geen overtuigend bewijs voor de aanwezigheid van de ark gevonden. Desalniettemin behoudt de Ararat zijn betoverend effect. En het is zoals James Morier in 1818 al schreef: "Hij is alom volmaakt (...) alles is in harmonie".