South Dakota's barre Badlands

Geen plaats op de aardbol heeft een toepasselijker naam dan de Badlands in South Dakota in de Verenigde Staten. Het is een uitzonderlijk grimmig landschap vol kale, puntige heuvels, gekartelde heuvelkammen, diepe geulen en een wirwar van steile ravijnen. Een onherbergzamer oord is nauwelijks denkbaar. Onderstaand artikeltje vertelt onder andere over het ontstaan ervan.

Ontstaansgeschiedenis van de Badlands

Het plateau dat nu Badlands heet, is ongeveer 80 miljoen jaar geleden ontstaan. Het 15.500 vierkante kilometer grote gebied tussen Mount Rushmore in het westen en de Missouri-rivier in het oosten, was in die tijd een ondiepe zee met diverse sedimentlagen op de bodem. Ongeveer 65 miljoen jaar geleden stuwden krachten (die onder andere de Rocky Mountains vormden) de zeebodem op tot een immense moerasvlakte. Nadat het gebied geleidelijk droger werd, veranderde het moeras in een prairie met wuivend gras, naaldbomen en hier en daar een conifeer. Daarna deed de erosie een duit in het zakje: door de krachten van wind, vrieskou en stromend water ontstonden pieken en ravijnen en veranderde het vruchtbare grasland in verlaten rotsvlakten. Het werd tot een sombere woestenij van smalle heuvels met vlakke top, soms een dreigende rotsmassa of keistenen boven op een rotswand, die als vestingtorens opdoemen aan de horizon. Een gebied waarin droogte en erosie hun tol eisen in een sfeer van verval.

Afspiegeling van de geologische wording

De diverse tinten in het zachte, veellagige gesteente zijn een afspiegeling van de geologische wordingsgeschiedenis. Sommige lagen bevatten rivierslib (afgezet bij overstromingen) en hard geworden as (afkomstig van vulkaanuitbarstingen).
Sinds in 1978 de landbouw verboden werd, heeft de oorspronkelijke vegetatie daar weer de ruimte gekregen.

Mako sica of les mauvaises terres

De inheemse Sioux-Indianen noemen het landschap 'mako sica' (slecht land) en een groepje onverschrokken Frans-Canadese pelsjagers uit de 18de eeuw doopte het gebied 'les mauvaises terres' (slecht land). Die pelsjagers waren op de Missouri-rivier onderweg naar het zuiden, op zoek naar pelzen en handel. Even ten noorden van White River hielden ze plotseling stil: ze hadden de Badlands bereikt en de aanblik van de ongastvrije natuur benam hun de adem. Die leegte (want humus en plantengroei ontbreken vrijwel geheel), die verzengende hitte boven een moeilijk te doorkruisen gebied en de door de wolkbreuken van de zomer in een verraderlijke moederpoel veranderde klei waar ze diep in wegzakten, maakte dat de moed hen in de schoenen zonk.

Onverminderde erosie

Een kenmerk van dit gebied (en soortgelijke streken in de rest van de wereld) is dat het erosieproces onverminderd voortgaat: ieder jaar hebben de semi-aride Badlands veel te lijden van de plotselinge zware regenval in juni. Jaarlijks valt er ongeveer 40 cm regen (het meest in de vorm van stortbuien, die zo hevig zijn dat er een netwerk van woeste rivieren en stroompjes ontstaat, die een zware aanslag op de bodem plegen). Het water stroomt van de bergen en perst zich met een onvoorstelbare kracht door de smalle ravijnen. Oude sedimentlagen, die nooit zijn samengeperst door hardere steenlagen en ook niet worden vastgehouden door vegetatie, spoelen gemakkelijk weg. Deze enorme hoeveelheid klei, stenen en gruis komt in de White River terecht en stroomt vandaaruit in de Missouri. De White River is zo genoemd omdat er kalkachtige korrels bij het sediment zitten die niet oplossen maar voortdurend rondwervelen en de rivier zijn 'witte' kleur geven.

'Onzichtbare monumenten'

Veel van de hoge, messcherpe heuvelkammen of sedimentsdijken die het stoffige restant van de oude laagvlakte doorsnijden, liggen in een natuurlijk bekken. Vanuit het noorden zijn ze dan ook nauwelijks te zien.

Gigantische fossielen

Met elke regenbui eroderen de heuvelranden meer en worden de geulen dieper. Zo zijn er puntige rotsen (zoals Vampire Peak) die wel 15 cm per jaar slinken. Daarnaast worden de geulen landinwaarts steeds wijdvertakter. Doordat het zachte oppervalk van de Badlands zo snel afslijt onder invloed van de elementen, komt er een schat aan gigantische fossielen bloot te liggen. En dat zonder dat de mens er moeite voor hoeft te doen. Zij vormen het onweerlegbare bewijs dat met de geologische veranderingen de soorten kwamen en gingen.

Gevonden fossielen

Er zijn resten gevonden van vissen en gigantische reptielen uit het Krijt (ongeveer 140 miljoen jaar geleden), toen er een grote zee was. Ook zijn er resten gevonden van landdieren uit het Oligoceen (dat 23 miljoen jaar geleden eindigde). In dit tijdperk zwierven er op de prairie sabeltandtijgers, neushoorns, drietenige paarden en heel kleine kamelen rond. Maar in de Badlands zijn eveneens veel fossiele schilden van zeeschildpadden gevonden. De grootste met een lengte van 3,7 meter.
Daarnaast zijn fossielen opgediept van oreodonten (varkensachtige zoogdieren met grote herkauwerskiezen). De kennis over deze dieren is geheel gebaseerd op deze fossiele resten. Sommige dieren die in het Oligoceen graasden en joegen, waren groot en bizar van uiterlijk, zoals de embolotherium (een soort neushoorn waarvan de schedel in een verhoornd uitsteeksel uitliep) en de dinohyus (een soort rund dat ruigbehaard was en drie meter lang).

Geroofde fossielen

Jarenlang werden de fossielen door handelaren en dagjesmensen geroofd. Inmiddels is het gebied (dat de ene na de andere vondst oplevert) sinds 1939 beschermd en is het bekend als het rijkste fossielendepot uit het Oligoceen.

Flora en fauna

Hoewel de Badlands een kale indruk maken, leven er toch dieren en planten in dit gebied.

Fauna

Coyotes, prairiehazen, ratelslangen, ringslangen en de Badlands-aardeekhoorn zijn de voornaamste bewoners. Aan de periferie graven de prairiehonden (een soort marmot) hun ondergrondse burchten, met ruimten voor slapen, eten en het deponeren van uitwerpselen. In beschutte spleten in de rotswand nestelen rotswinterkoninkjes. In de jaren zestig van de vorige eeuw zette men een klein aantal bizons en dikhoornschapen uit, die het nu goed doen alsmede de bijna uitgestorven gaffelantilope. De gaffelantilope (het snelste zoogdier van Amerika) kan met een enkele sprong 8 m overbruggen. Een snelheid van 90 km/uur houdt het dier kortstondig vol en een snelheid van 70 km/uur over een afstand van 6,5 km. Thans dartelt hij weer rond aan de rand van de Badlands op de meest afgelegen delen, waar het prairiegras weer is teruggekeerd.

Flora

Planten vinden hier nauwelijks houvast. Soms wordt hun habitat in één klap weggevaagd. Toch zijn er wel beschutte plekjes (vooral aan de rand van de Badlands) waar het terrein al enige kenmerken van de prairie heeft. Dit stabielere milieu is wel geschikt voor planten, die de bovenste bodemlaag vasthouden en zo erosie voorkomen. Hier gedijt niet alleen het buffelgras maar ook de prairie-erwt. Het zijn planten die vroeger de enorme kudden bizons tot voedsel dienden. Ook groeien er een paar boomsoorten, zoals de jeneverbes, de rode ceder en de gele wilg.

Opmerking
In 1978 zijn de Badlands, dit gebied van woeste schoonheid, uitgeroepen tot nationaal park.